Dec. 1984
5e jaargang ( f 4,95 Ñ Bfr. 89, nr. 52
Maandblad voor radiocommunicatie
en computers,
kortegolf ontvangst, | zendamateurisme, scanners en zelfbouw elektronica
QR RASA 1 x A ” ^ к yal: A EE
e
ri
: LE N
p Zë —
Maandblad voor radiocommunicatie en computers, kortegolf ontvangst, zendamateurisme, scanners en zelf- bouw electronica.
Uitgever:
Radio Amateur Magazine B.V. Herenstraat 8,
4101 BT Culemborg Directeur:
Jan van Herksen
Bladmanager: Sander Retra. Hoofdredacteur: Willem Bos
Alle informatie + abonnementen administratie: Radio Amateur Magazine B.V.
Postbus 333, 2040 AH Zandvoort.
Tel. 02507-19500.
Redactie: Radio Amateur Magazine B.V. Postbus 44, 2420 AA Nieuwkoop.
Advertentie exploitatie en inl. over wederverkoop:
RETRA Publiciteits Service BV, Postbus 333, 2040 AH Zandvoort.
Tel. 02507-18480/18481. (Vragen naar Sandra van Vessem.)
Vormgeving/produktie: JCZ productions Mijdrecht.
Radio Amateur Magazine verschijnt 11 x per jaar. Het juli-augustus nummer is gecombi- neerd tot een enkele uitgave. Jaarabonnementen 1984 Hfl. 49,50.
Voor staffel zie aanmeldingsbon.
België:
Abonnementsgelden kunnen uitsluitend over- gemaakt worden per internationale postwissel geadresseerd aan Radio Amateur Magazine B.V. P.B. 333 NL-2040 AH Zandvoort. Overmaken in Bfrs. (890,—) of in Hfl. (49,50).
Staffel op aanvraag.
Overige landen op aanvraag.
Abonnementen worden tot wederopzegging aangegaan. Opzegging kan uitsluitend schrifte- lijk gebeuren, en wel voor 30 november. Nadien vindt automatisch verlenging voor 1 jaar plaats. Betaling uitsluitend door middel van de toe- gezonden acceptgirokaart. Adreswijzigingen 3 weken van te voren opgeven met vermelding van het oude en nieuwe adres.
Losse nummers: Radio Amateur Magazine is verkrijgbaar bij boek- en tijdschriftenhandelaren, grootwinkelbedrijven, stationskiosken en hande- laren in communicatie- en elektronica apparatuur. Verkoopprijs f 4,95 (incl. 5% BTW).
Belgische francs 89.
Nabestellingen: Niet meer verkrijgbaar de nummers: 30-31-32-33-35-36-37-39. De rest kunt u nabestellen door per nummer f 5,— over te maken op girorek.: 1598540 t.n.v. Radio Ama- teur Magazine B.V. te Zandvoort, met vermel- ding van het (de) gewenste nummer(s).
Na ontvangst van uw overboeking, worden per omgaande de bestelde nummers toegezonden.
Rechten: Niets uit deze uitgave mag op eniger- lei wijze worden gereproduceerd, overgenomen of op andere wijze worden gebruikt of vast- gelegd, zonder voorafgaande schriftelijke toe- stemming van de uitgever. De in Radio Amateur Magazine opgenomen bouwbeschrijvingen en schema's zijn uitsluitend bestemd voor huis- houdelijk gebruik (octrooiwet). Toepassing ge- schiedt buiten verantwoordelijkheid van de uit- gever. Bouwkits, onderdelenpakketten en com- pleet gebouwde apparatuur overeenkomstig de in Radio Amateur Magazine gepubliceerde ont- werpen mogen niet worden samengesteld of in de handel gebracht zonder voorafgaande schrif- telijke toestemming van de uitgever. Op de gepubliceerde computerprogramma's berust auteursrecht. Deze mogen uitsluitend voor per- soonlijk gebruik benut worden.
WAARSCHUWING
Door de verschillende wetgeving in de diverse landen kan in Radio Amateur Magazine appara- tuur en/of toepassingen van apparatuur beschre- ven of aangeboden worden, waarvan het bezit. en/of gebruik in sommige landen verboden is. Wij wijzen de lezer er op, dat hij zichzelf op de hoogte dient te stellen van de betreffende wet- geving en op zijn eigen verantwoordelijkheid voor het zich houden aan de wetgeving. De arti- kelen en advertenties in Radio Amateur Magazine moeten worden gezien als informatie verstrekking en hebben geenszins de bedoeling eventuele wetsovertreding te bevorderen.
Druk: NDB Zoeterwoude.
Distributie Nederland: BETAPRESS B.V., Burg. Krollaan 14, Gilze.
Tel. 01615-2900.
Distributie België:
Persagentschap Vervoer en Distributie B.V., Klein Eilandstraat 1, 1070 Brussel.
Tel. 02-5240130.
INTRO
De handel in illegale 27 MC appa- ratuur, 3 meter zenders, linears enz. floreert als nooit tevoren. ledereen weet inmiddels, dat de verkoop over enkele maanden af- gelopen is, zodra de wijziging van de Telegraaf en Telefoon Wet defi- nitief in werking treedt. Niet alle handelaren zijn daar ongelukkig mee. We hoorden althans veelvul- dig de opmerking ‘prima toch — krijgen we de ‘onder de toonbank’ handel weer terug en dan valt er tenminste weer iets te verdienen... , Het is nog maar zeer de vraag of die lucratieve ‘onder de toonbank’ handel wel de moeite waard zal zijn. Zelfs op dit moment — nu de nieuwe wet nog niet offi- cieel in werking is, worden door Politie en RCD al harde klappen uitgedeeld! Dat ondervond de Rot- terdamse firma Radio ABE die zich vorige maand geconfronteerd zag met een complete overval van poli- tie en RCD. Zonder dat eerder een waarschuwing om te stoppen met verkoop — zoals in veel gevallen wel is gebeurd — te hebben gekre- gen werd het pand in de Rotter- damse 2e Middellandstraat 26a vol- komen leeggehaald. Alles wat maar even op ‘niet goedgekeurd’ leek werd meegenomen:
27MC zenders, linears, 3 meter ap- paratuur, speelgoed walki-talki's tot zelfs de bakken en printjes die ter reparatie waren teruggebracht toe, keurig met een labeltje van wie het betreffende apparaat was... Een schatting, dat er voor zo’n 50.000 gulden handel in de politie- vrachtwagen werd geladen zal er
IN DIT NUMMER:
de Postbus Flip knapt het Gten eeh green ENEE Sein TEST: Sony scanner, deel 2 DX”en met scanners, deel 2 Luisteren op de militaire luchtvaartband
TEST: bijzondere antenne voor de zendamateur........................
Telex frequenties ......................
niet ver naast zijn... Insiders weten, dat Radio ABE beslist niet tot de grootste handelaren op dit gebied behoorde. Niet toegestane appara- tuur is bovendien — net zoals in de afgelopen jaren — nog vlot overal te koop. Bovendien is de wetswijzi- ging nog niet in werking en voor handelaren is het aanwezig hebben dus nog niet verboden. Dus ra - ra hoe kan dit nu? Welnu — voor de politie ligt de zaak schijnbaar erg simpel. De laatste maanden zijn er flink wat illegale zenders opgerold in Rotterdam. Aan de verdachten wordt onder meer gevraagd van wie ze de apparatuur hebben be- trokken. Een — overigens verhou- dingsgewijs klein percentage — gaf de makkelijke naam Radio ABE op. Moe geworden van het kennelijk niet uit te roeien piratendom gaf de Rotterdamse officier van Justitie opdracht om die (vermoedelijke) bron van illegale apparatuur maar eens af te snijden. . . Hoewel het laatste woord over deze zaak na- tuurlijk nog niet gezegd is — wij vinden het tenminste wel heel erg op willekeur lijken om één van de tientallen Rotterdamse handelaren aan te pakken en de rest onge- moeid te laten — blijkt uit deze ac- tie van de Rotterdamse politie — geassisteerd door de RCD — dat ook al zware klappen kunnen wor- den uitgedeeld. Gezien de ver- zwaarde strafbepalingen in de nieuwe wet zullen die klappen in de toekomst nòg harder aankomen. Wie verheugt zich nog in ‘onder de toonbank’ handel … ’?
Willem Bos
Scannerfrequenties … … MEER РН Н
Luisteren op de kortegolf
Computer randapparatuur nader bekeken ............................ sasa GÖ TEST: Golustar/AVT MƏA-COMmBULOTL ak EN ERR aa NEE pı EES KEN ENE SR NE 48 Load en Save problemen CBM 64...................... ——— = Programmeertips voor de CBM 64 ................................ —— Compüter prog a mifil KEE
Zelfbouw schema's ....................
COMPUTERS
DE... SPECTRUM +... 48K
De allernieuwste nieuwe sinclair computer heet de Spectrum+ en dat is hij dan ook! Professioneel toetsenbord, extra toetsen zoals: extend mode, edit, delete, komma, punt etc. Competable met alle spectrum soft- en hardware. Geheel compleet met Nederlands instruktieboek en cassette.
849,-
Telexconvertor voor uw Spectrum 16/48 k
Eindelijk is het dan zover, een echte telexcon-
TELEX
149,-
Profiteer nu... zolang de voorraad strekt.
TOETSENBORDEN VOOR SINCLAIR ZX-81 en SPECTRUM
Naast het normale toetsenbord beschikt men over een nummeriek toetsenbord. Het toetsenbord is uitgerust met de originele symbolen en de Sinclair kan eenvoudig ingebouwd worden zonder te solderen.
L 69,-
SPECTRUM GEHEUGEN UITBREIDING
Heeft u genoeg van al uw korte
CONVERTER
Deze telexconverter wordt geleverd met Software met daarop demonstratie van
telexberichten en het programma en een
vertor voor uw spectrum. Met instelbare snelheid, 3 standen Hz-Shift, compleet afgere- geld. Inclusief ned. handleiding, softwarecas- sette met programma en testprogramma. Mogelijkheid voor aansluiting van S-meter en
programma's en u wilt mooiere en grotere programma s zien.
Koop dan een geheugenuitbrei- ding van 16 naar 48k Ram voor
oscilloscoop. y,
ә ЈМ wie R.A.M. nr. 38.
Nederlandse handleiding. De converter is geschikt voor stand. ZX-81. ZIE VOOR UITGEBREID TESTPROGRAMMA
uw ZX-Spectrum. 1 29.-
Eenvoudig aan te brengen
Nieuw Programmeerbare Interface AGF Protocol 4 Spectrum
Joystickinterface te gebruiken met alle Spectrum software. Programmering d.m.v. „Custom Cards”. Voorgeprogrammeerbare cards voor Protek, Kempstone, AGF, Sinclair Interafe İl, Reset toets. Incl. 5 „Custom Cards".
Direct aansluitbaar op de eindpoort (met doorkoppeling)
149,-
De meest verkochte copieër BS romma's in ch aere en
ederland nu ook leverbaar bij ELRA... de Trans Expresse Tape-Tape 32,50.
Datacassettes van hoge kwaliteit
10 stuks C-10 f 1695 277 10 stuks C-15 f 19,50 | microdrive 39,50. ` 10 stuks C-20 72350 | ES e tee Tape)
microdrive 49,50.
Spectrum Joystick Interface incl. Joystick
Dubbele ingang met... $ ә Kempstone Competabel | € Cursor toetsen
Normaal f 139,-
EE
Nieuw in Nederland... Spectrum SAGA 1 Emperor
Toetsenbord 279
Spectacular toetsenbord met... Aparte funtietoetsen zoals punt, komma, edit, graphics etc.
MONITOR/TV BEUGELS
TVB 360
Voor de huiskamer is de TVB 360, een zwenkarm met drie draai- punten, zeer geschikt. TVB 360 is ideaal voor situaties waarbij het beeldscherm vanuit meerdere hoeken van een kamer goed zichtbaar moet zijn (denk eens aan een L-kamer)!
| Ti s TVB 130 | ) | Deze muursteun heeft één draaipunt op 30 | cm afstand van de wand. De TV kan hori- Wi zontaal om zijn as draaien. Ook deze beugel is bij uitstek geschikt voor huis-, hotel i
en slaapkamergebruik. p" Draagvermogen: 40 kg TVB 020 Speciaal voor de kleine en middelgrote TV's Kid
ontwierp Vogel's een beugel waarmee u uw toestel ka aan het plafond kunt monteren. Deze beugel is y,
ideaal voor uw tweede TV op de slaapkamer en Mem studeer- of kinderkamer. De inspanbreedte van me deze beugel is instelbaar tussen 30 en 55 cm. De Ar afstand van het plafond tot aan de TV is instelbaar $ tussen 55 en 95 cm. Draagvermogen: 20 kg
Alle benodigde bevestigingsmaterialen worden meegeleverd
Yaesu FRG-7700 'All band ontvanger’
De meest complete ontvanger van een zeer hoogwaardige kwaliteit
die te horen is.
€ Freq. gebied: 150-30 MHz
e Modes: AM-FM-LSB/CW-USB e Ingebouwde squelch
e R.F. Gain ә Digitale klok en uitlezing
Als extra zijn leverbaar: Yaesu FRT-7700 Antenne Tuning f 199, FRT-7700 Actieve Antenne f 199, FRV-7700 Converter (140-170 MHz)
TELEXCONVERTER TONO THETA 550
Geschikt voor het coderen van: Morse van 5 tot 50 woorden per minuut. Telex snelheden van 45- 5056-88-74. 2-100-110-200-300-600 Baud ASCII signalen. Als extra heeft deze telexconverter het uitzenden van morse. Aansluiting voor een Ҝен printer. uitlezing voor een nauwkeurige anteng. Voe-
dingsspanning 12 Volt 800 ma.
“1295, ^
President Computerscanner
f 359,
NIEUW SCANNER antenne versterker type: Patronix SA.2200
12 dB
Zeer gevoelige computerscanner met: — VHF laag 60-90 MHz — VHF hoog 144-174 MHz — Ingebouwde zoekunit
— Digitale klok — 8 Kanalen
aes
489,
ICOM R 70 All band ontvanger van wereldklasse. Specificaties: 0.1-30 MHz Afstemming in 100, 100, 1000 Hz Standaardmogelijkheden... zoals
squelch, noise blanker, pass band tuning, AGC Modes: SSB, CW, RTTY, AM
ontvanger zijn:
ə Modes: AM-FM- LSB-SB-CW e
2495,-
KOUDE
at Jii
pa
OMMUNICATIE
SKYCROSS
Mooi uitgevoerde 3 band- scanner met 30 kanalen. Met deze scanner heeft u de mogelijkheid om de VHF-laag, VHF-hoog en UHF band te ontvangen. Wordt compleet geleverd met antenne, beugel en 12 volt kabel.
379,-
Freq. bereik: 60-600 MHz Versterking: regelbaar ca.
— voor 12/220 V
KENVVOOD R-2000
De nieuwe all-band ontvanger van Kenwood de 'R-2000 biedt u een ek Sek in ontvangstkwaliteit en bedieningsgemak tegen een betaalbare prijs. Pluspunten van deze schitterende all-band
€ Freq. gebied: 150 kHz-30 MHz e Digitale 6-cijferige uitlezing € Automatisch afzoeken van de banden @ 10 voorkeuzekanalen
|
d
MT atl
MICROSTAR
Digitale kristalscanner met 16 kanalen voor de VHF-laag en VHF-hoge band, met instelbare delay. Wordt compleet gele- verd met antenne, beugel en 12
volt kabel. 259, S
325— o$—-
COMPUTER SCANNER COMPU 3000
De beste scanners onder de scanners: 70 kanalen - 4 banden - 60-90 Mhz - 108-136 MHz - 144-174 MHz - 380-512 MHz Incl. frequentie- boek
Tüdi 455 170
Teveel om nog verder op te noemen...
NIEUW KLUWER Frequentieboek 4e druk
De laatste nieuwe druk van het meest uitgebreide frequentieboek voor scanners. Een must voor iedere scannerluisteraar.
SCOOPER SKYSEARCH TOPKLASSE Computer scanner ONTVANGER... Professionele ontvanger met DE UNIDEN-KORTE 4 hoogwaardige 5” GOLFONTVANGER 2—— — 20 kanalen Gemaakt met de laatste z 5 > | — İngeb. keramische filters technische snufjes zoals: — e — S-meter € voorkeuze toetsen € digitale — Priority
uitlezing € automatisch scannen ә freq. gebied 150 kHz-30 MHz, 76 MHz-108 MHz
698, -
. Postbus 1595 Ql Tei. 010-664038
— autom. rec. opname
— VHF-laag 58-88 MHz VHF-hoog 144-174 MHz -
— ingebouwde 220v.
UHF 420-470 MHz - extern: 12V
999,-
Zwartjanstraat 38a 3035 AT Rotterdam-Noord 3000 BN Rotterdam
Telex: 21129 Elra-nl.
Bestellingen geschieden onder rembours of onder vooruitbetaling op giro 124676
OPENINGSTIJDEN:
ma 13.00-18.00 di-vrij 9.00-18.00 vrij-av. 19.00-21.00 zat 9.00-17.00
EINDELIJK... EEN GOEDE POCKET
COMPUTERSCANNER REGENCY HX-2000
@Geheugen: 20 kanalen ФОејау @zoeksysteem @Lock-out @Voorkeurkanaal əNicad--laadapp.
Alpha Electronics brengt opnieuvv als eerste een top-produkt op scannergebied op de markt. In de strijd om steeds nieuwe produkten te lanceren zijn reeds vele verschil- lende pocketscanners op de markt verschenen.
Regency heeft zich echter de tijd gegund om de HX-2000 scanner optimaal te perfectioneren. Het resultaat liegt er dan ook niet om! `
* =
't Is de Goldstar MSX-DOS van AVT Electronics
Een ‘multi purpose’ Personal Computer met een uniek spectrum aan kleurrijke mogelijkheden. Zwart op wit krijgt u de service en garantie. In full colour de graphics en breed uitgemeten de bijzondere kwaliteiten van deze door- dachte nieuwkomer. Een nouveauté van AVT Electronics.
Zo’n PC voor fl. 995,-? Dat kan
haast niet! Toch is het waar. Want AVT Electronics kan het er voor doen. Dat doet de concurrentie pijn. Want daar betaalt u vele honderden guldens meer. Maak er geen probleem van. AVT doet dat even- min. Stap prijsbewust het computertijd- perk binnen. Kies voor de Goldstar FC-200, de MSX-DOS Personal Computer. Uitgebreid getest en uit- stekend beoordeeld... Aan u de keus...
A STAR IS BORN: GOLDSTAR
NİT pwu
AVT Electronics B.V., Postbus 61411, 2506 AK Den Haag, Regentesselaan 123, 2562 CW Den Haag, Tel.: 070-465800
t tekent, Л maakt geluid en * is een volwaardige PC...
64Kb, 16 kleuren, 8 octaven, 3 toonhoogten
De Goldstar is een computer die meer biedt dan het geheugen van een hersenschim. 32Kb ROM geheugen + 64 Kb RAM geheugen heeft u ter beschikking. De centrale verwerkingseenheid is de krachtige Z-80 A microprocessor met het MSX besturingssysteem. Goed voor perfecte infor- matieverwerking, 8 octaven geluidsweergave in 3 toon- hoogten (PSG soundgenerator). De videogenerator toont u haarscherp de door u gewenste graphics in 16 kleuren.
Uitstekende contactuele eigen- schappen
De VO poort van de Goldstar stelt u in staat een breed scala aan randapparatuur en weergavemogelijkheden functioneel te benutten. Video-output, kleur of mono- chrome, TV, cassette, Centronics printer, joysticks … deze MSX-DOS trendsetter is bepaald niet eenkennig in Z'n communicatie. De ideale computer voor zakelijk
en privé gebruik. Een professional die zich
onderscheidt. Door z'n performance, door z'n prijs… Typisch AVT om aan zo'n mooi apparaat zo'n vriendelijk prijskaartje te hangen.
DUNNET INTERNATIONAAL TRADING COMPANY BV S : | j | е P Kipstraat 16 - 3011 RT Rotterdam
Nederland. Tel: 010 - 332448 - Telex 23496 Kralı
Aan particulieren worden wederverkoop adressen verstrekt.
7
inniti UEM EET LEHEL EET Hn GO GE EE EE EE EE GE EDE EER EGG Amstel 312 (to. Carré) / 1017 AP Amsterdam / Giro 4 475 158 / Bank NMB 69.79.15.646 BESSER HEHE HEHE HEEL O O EER
kk k k k k kk kk k kk kk k k k k k k kk k kk kk kk kk k k k kk kk kk kk kk k kk kk kk k k k kk k kk k kk kk k kk k kk k kk kk kk k kk kk k e kk k k k k k hee ee kk e ee eee kk RR ik kk kk kk
Lo] Kk k k k kk kk kk k k k k k k k kk kk kk k k k kk k k k k kk kk k k k k kk kök kök kk kk kk kk kk itk k kk kk kk k kk kk kk kk k kk kök kk kk ee kk ee ee kokk de de de e de de de dee kök de OK
*BBC MICRO REFERENCE CARD ....... f 10 30 DYNAMIC GAMES FOR AQUARIUS .. f 16 -- tijdschriften op cassette "ELECTRON REFERENCE CARD ........ f 10 THE AQUARIUS PROGRAM BOOK ...... f 27 VIC COMPUTING .......... ET f 19 handige nakijk-kaarten. THE AOUARIUS — HOW TO GET MOST . f 32 ATARI COMPUTING ...... e eeeeeeeee f 19 APPLIED ASSEMBLY LANGUAGE BBC .. f 48 SPECTRUM COMPUTING per stuk .... f 19 ELECTRON GRAPHICS AND SOUND .... f 36 — ZX Spectrum boeken MODEL B COMPUTING .............. f 19 QUALITY PROGRAMS FOR ELECTRON .. f 36 SPECTRUM MICRONET BOOK ..... 570 OS COMPUTING ә VERRE Rx f 19 ELECTRON ADVANCED USER GUIDE ... f 59 GRAPHIC ADVENTURES FOR SPECTRUM f 32 deze engelse tijdschriften op BBC HARDWARE PROJECTS .......... f 45 M.C. SPRITES 8 GRAPHICS ........ f 36 cassette verschijnen 6 maal HET BBC COMPUTER-SPELEN BOEK ... f 25 MACHINETAAL VOOR DE ZX SPECTRUM f 32 per jaar. BBC BASIC ROM USER GUIDE ....... f 59 BASIC progr voor de ZX Spectrum. f 31 *ZX SPECTRUM REFERENCE CARD ..... f 10 — Atari boeken —— Commodore 64 boeken een handige nakijk-kaart. ATARI ROOTS — guide to assembly. f 69 PROFESSIONELE SOFTWARE VOOR C64. f 59 SPECTRUM ADVANCED USER GUIDE ... f 45 COMPUTER ANIMATION PRIMER ...... f 95 KOSMISCHE SPELEN VOOR UW C64 ... f 29 100 PROGRAMMAAS VOOR DE SPECTRUM f 55 BEST OF ANTIC vol 1 әәә әәә f 59 ZO WERKT U MET DE COMMODORE 64 . f 25 THE SPECTRUM OPERATING SYSTEM .. f 32
a ATARI XL GRAPHICS HANDBOOK ..... f 39 SPECTRUM SUPERGAMES ............ £ 32 AFMATTENDE SPELEN VOOR ATARI ... f 29 *COMMODORE REFERENCE DIARY 1985 f 15 INSIDE YOUR SPECTRUM ........... f 36 ATARI 600XL AND BEYOND ......... £ 36 een commodore zakagenda voor 1985!
THE ATARI XL HANDBOOK .......... f 32 *COMMODORE 64 REFERENCE CARD .... f 10 — ZX 81 boeken 40 EDUCATIONAL GAMES FOR ATARI . f 32 een zeer handige nakijk-kaart. 49 EXPLOSIVE GAMES FOR ZX81 .... f 32 *POCKET GUIDE: COMMODORE 64 ..... E 15 ZINDERENDE SPELEN VOOR UW ZX81 . f 29 — Amstrad boeken COMPUTE! "s SECOND BOOK OF C64 .. f 55 MASTERING MACHINECODE ON ZX81 .. f 39 AMSTRAD CPC 464 FUER EINSTEIGER. f 39 C64 MASTER MEMORY MAP .......... f 29 SENSATIONAL GAMES AMSTRAD ...... f 32 INSIDE COMMODORE DOS ........... f 89 — QL boeken COMMODORE 64 GAMES BOOK 2 ..... . f 36 QL ADVANCED USER GUIDE ......... f 69 — VIC-20 boeken MACHINE CODE GAME ROUTINES 64 .. f 36 ASSEMBLY LANGUAGE ON THE QL .... f 39 ADVANCED PROGRAMMING ON THE VIC. 27 PROGRAMMEERCURSUS BASIC OP DE 64 f 45 OL SERIES: ADVANCED PROGRAMMING f 36 DYNAMIC GAMES FOR YOUR VIC-20 .. f 27 het beste nederlandse boek. QL SERIES: INTRODUCING QL ...... f 36 VIC 20 ASSEMBLY LANGUAGE COURSE f 69 COMMODORE 64 meest compleet .... f 55 ub SUPPRBASIQ es ie $3209 ә f 36 + tape met assembler. THE COMMODORE 64 DISK BOOK ..... f 32 THE QL BOOK OF GAMES „arn a seë f 36 MASTERING THE VIC-20 ........... f 35 40 BEST MACHINECODE ROUTINES 64 f 36 THE SINCLAIR QL USER GUIDE ..... f 39 VIC REVEALED ................... t 49 COMAL HANDBOOK - 64 version .... f 89 COMPUTE! "s lst BOOK OF VIC GAMES f 55 DAS CASSETTEBUCH ZU COMMODORE .. f 39 — en verder nog ...
-| CREATING ARCADE GAMES ON THE VIC f 55 beschrijft complete quickloader. PRACTICAL PROGRAMS FOR THE HX-20 f 69 BASIC MET DE VIO-20 kəsə əsa Е 25 PEEKS UND POKES ZUM COMVODORE .. f 39 THE NEWBRAIN DISSECTED ...... raw Lg VERSLAVENDE SPELEN VOOR UW VIC . f 29 MAPPING THE COMMODORE 64 ....... f 62 WEBSTER COMPUTER LEXICON ....... f 30 COMPLETE VIC ROM DISASSEMBLY ... f 32 COMMODORE 64 DISK COMPANION . f 39 MSX - AN INTRODUCTION ....... sw N USING YOUR VIC AS A SYNTHESIZER. f 32 64 ASSEMBLY COURSE ............. f 69 LEARNING TI 99 ASSEMBIY ........ f 79 COMPUTE!'s THIRD BOOK OF VIC ... f 55 deze cursus komt samen met een GUIDE TO PLAYING THE HOBBIT .... f 20 VAL GAMES ¿ves menus seen selen sues 3 f 36 cassette met een complete assembler. THE WORKING COMMODORE C-16 ..... f 36
ACTUELE EN NIEUW BINNENGEKOMEN SOFTWARE
— ZX Spectrum software – Commodore 64 software —— BBC software (Electron)
SHERLOCK HOLMES ¿¿¿ səsə əəə Ë 69 SHERLOCK ИЛМЕВ së nm wos wiwa se E OS MANIC MINER xu Vadaa Ad. Gebed f 39 DALEY THOMPSON" S DECATHLON ..... f 35 SUMMER GAMES ... disk f 89 tape f 69 LASER REFLEX əə a qə ss E əli ə ə f 39 РОЈВМАКАМА һәкк тә с ee f 34 DALLAS QUEST ...... "es WR. disk f 69 JUMP CHALLENGE ...(ook Electron) f 38 RIVER RAID һлл тә soek f 45 DECATHLON (Activision) ......... f 49 ELITE .......... disk £ 89 tape f 75 MACHINECODE TUTOR (2 tapes)..... f 69 MINER 2049'er cartridge ...... ew E 585 AD GRAND PRIN veen wan geb f 49 AVALON әлаәвә әта vnd f 39 SOLO FLIGHT .... disk f 69 tape f 69 MINI OFFICE (+boekje 32 blz) ... f 29 BETA BASIC aas assa SEA va ənə £ 55 TA OM one enne ma man WEG e OPAC f 49 CLASSIC ADVENTURE (ook Electron) f 32 TASWORD II vordprocessor ....... f 69 DALEY THOMPSON "S DECATHLON ..... f 39 ЈЕГ PA. aaa ə ƏƏBƏCƏSƏƏSƏCSƏ vus Ë 39 TRAVEL WITH TRASHMAN ........ ees Lb 29 ВОН BOE xə a ere c he Ceresa f 49 MINESHAFT ........ (ook Electron) £ 35
a DEUS EX MACHINA .......ə saan əəə f 69 RIVER RAID акт ste f 49 EDDIE KIDD JUMP CHALLENGE ...... £ 34 ДИ DE uas wid pecu кә f 49 — Atari software COMBAT TNM aaa danse eme «cesses T 45 DEATH STAR INTERCEPIOR ......... f 49 MINER 2049 er cartridge ...... nu f 79
ZEE OMNICALC II spreadsheet ........ f 69 QUO VADIS 4 aua. sued asus rw» f 49 KERK. АК как ја Е 69 “111 WHITE LIGHTNING ..... e eeeeeee әә= Е 69 CONTRACT BRIDGE ләлә sen Е 49 SOLO FLIGHT tape/disk 48K ...... f 69 HƏ HEAD aisr enam wem как ка f 39 MONTY MOLE...... "URA vaak wens ә f 39 FLIGHT SIMULATOR II disk ....... £225 an UNDERWURLDE .f 45 TIR NA NOG . f 49 BOULDER DASH us: oo a ə xə f 45 DALLAS QUEST disk uy vəla sees f 69 “m BIG MOUTH softvare speech synth. f 39 ZAXXON 16K...................... f 69 aas — ZX 81 software THE STAFF OP KARNATH ,....... ey e f 45 SPITFIRE ACE ... disk f 65 tape f 49 111 ROCKET MAN (hi res graphics) .. 29 FORT APOCALYPSE iss əə ə ələ ə əəə f 49 MACHINECODE TUTOR (32K) ........ f 69 ——— 49 ER (hi res graphics) ....... f 29 (XE PAGCAD ......... Q. iyə scs £240 NATO COMMANDER . disk f 65 tape f 49 ZEE tr RS TOOLRIT NM RT f 29 FLIGHT SIMULATOR II disk ....... 225 CAVERNS ОР KHAFKA .…..essccceeeee f 45 man —--LİİITIITITITITTTI ui a rlıırrıııırIrıırIrIIIIIITITITITTITITITIITIIITITTITITITIITITIITITIIITTIm
8
* onze NIEUWE WINTER 84/85 CATALOGUS is uit. Vol met 1300 boektitels en 600 software paketten voor alle computers. *
* Stuur ons een kaartje met je naam en adres en de vermelding 'RAM' en we sturen je er een GRATIS toe.
een greep uit onze catalogus :
winkel open van woensdag t/m zaterdag tussen 11.00 t/m 17.00 (maandag/dinsdag gesloten) -
verzendkosten f 6 per bestelling
— BBC en Electron boeken
— Aquarius boeken
A a EED EET venen EE dd microcomputer tijdschriften boeken en software uununununununununununununu inu U CrOCOrDUler tijdschriften boeken en software SESSESESEREERESERESESERERES
alle prijzen inclusief BIW HH - vraag onze GRATIS WINTER 84/85 catalogus aan! UE ER ME isi iss (sl ЫЫ
*
ENGINEERING
MTC 026 MORSE/ TELEX COMPUTER
DE FASCINERENDE WERELD VAN MORSE EN TELEX NU OP EEN EENVOUDIGE WIJZE VOOR IEDEREEN BEREIKBAAR.
— Direct aansluitbaar op iedere communicatie-ontvanger
— Eenvoudige bediening
— Ingebouwde display
— Bevat excellente Telexconverter
— Automatische en vaste snelheids- instelling voor Telex
— Intern geheugen voor berichten- opslag
— Ascii output voor printer of terminal
— Uitvoerige Nederlandse Documen-
| tatie na —= — — Voedingsspanning 12 V DC — Solide metalen behuizing
verkoop via de vakhandel ADVIESPRIJS FL 895,-
DC ENGINEERING Mozartplaats 9 - 2661 HG Bergschenhoek - 01892-6183
HANDELSONDERNEMING PUSH BLOKGOLF
GUNN-diodes, 15 mW, f 10,- 1 o 8 О ООО RACAL, High speed morse МА 4010, f 85,- x = = A X
RACAL, RTU 1B, TELEX CONVERTER, 1125 + ad | 1425 Hz f 125,- —
TATUNG, Keyboard met functies en numeriek, incl. doc., in behuizing, f 150,-
ENTREX, Comp. voeding, 5V- 15A, + 15V -5A 24V 2A, f 75,-
Mil. Luchv. Band Ontvanger AN/URR-13A, 225-400 MHz, X-tal gest. of handafstemming, zeer goede ontvanger, (o.a. 5-voudige afstemming), f 350,-
COLLINS R 390 A/URR, de topper op het gebied van communicatie-ontvangers, 0,5-32 MHz, 2 kristal- Professionele koaxschakelaar
filters, 4 mechanische filters! f 950,- NAGRA IV-D, enkelspoor-mono draagbare band- De schakel tussen homecomputer,
recorder, professioneel, f 3000,- CAI-aansluiting en TV-toestel
U ontvangt onze komplete lijst van gebruikte meet- en regelapparatuur, oscilloscopen, signaalgenera- Hf1.4750 (inkl. konnektoren)
toren, communicatieapparatuur, golfpijp, en alla 6 Frekwentiebereik DC-14 Ghz (75 Ohm)
andere zaken die zoal in een surpluswinkel omgaan € Hoge ontkoppeling 854В € HF-dichte gegoten behuizing indien u uw naam duidelijk op een wit stuk papier Dealers gevraagd
schrijft en dit ons toestuurt samen met f 1,10 aan Wind
ongefrankeerde postzegels. indsteeg 4, 3811 ——— Tel.033- 633233
BLOKGOLF, Janvossensteeg 28, 2316 PT LEIDEN tel. 071-149874 (geopend maandag t/m zaterdag van 10.00 uur tot 17.30, 5 zaterdags tot 17.00 uur).
TELEKOMMUNIKATIEKOMPONENTEN
| e s er d ters 12 t ssette "ə Deze iS ou” p .
. EES ...,“.7,“““.€.5 oo sooo. MB aa KIM” "Laf MÄ ` HI e "ef EA ee ә ә aoe ә oee oe e e səs G ҸӘ B EAA ` a Ox BÖH elə ese ss ese 009 9090 ER с, «AC Iw aa GVW at ER “co oo oe ve se ecescsee a geben Mäh" lav ON DU" vg, ER ooo o's es eee
WERELDPRIMEUR VAN H&P COMPUTERS
vá v E oL CS ALL 25 BOBAGEAEAIGLDAT CI“. lı nae ugu N = —, c4 C G Gana É Lt
ELE RD 15.
6 4 T
10096 compatible met alle bestaan ә Laach en saves de programma s
5x sneller van disk
Met behulp van de funktie-toetsen
° kunt U de directory opslaan en op
Ingebouwde centronics-port waar
mee u uw COMMODORE kan aan vragen zonder dat het kostbare sluiten op elke professionele printer geheugen ruimte kost En verder alle mogelijkheden wat de Speciale listing-toets, zodat U via plus ` biedt pagina s door de listing kan blade ren of stilzetten Vereenvoudigt de commando's van Funktie-toets voor op het eenvou- em Ar m
dige wijze laden en runnen van disk Ingebouwde RESETKNOP, die zelfs
de meest beveiligde programma s ә Ingebouwde VIDITEL-aansluiting reset met jump op monitor C800 Bespaart zowel een speciale TV als telefoonkosten °
Funktie-toets voor het lezen van het error-kanaal.
2 EST 7727777 ELI Ad er ve f АН" Kt GOYO EE E 7 5 2277) 2 zəl
2. AD
VOOR DE GEEN NOOD MMODORE BEZITTEN
1 f > Geen probleem: ngeschaft: tot een OMMODORE aa ORE. 64 om Heeft U al eerder een Uw gewone COMMOD In een dag DOU
DEER PLUS COMPUTER: 200 "a
Ombouwen tot PLUS 250 "
5 Ombouwen tot SUPER DU
ҸИНИ PI PI jl HE HE EE ER end of wi es (nd |
"IBS B BR B8 BM | 3 mam F 08 B lj te) Kee e - e » d ni a > Í ‚el ани L 7 PE a 7 7” p јә I 0). rr ka LJ 4 1 |
aa Al si i j jH ни
VERZENDING DOOR GEHEEL NEDERLAND
* Verzending alleen onder rembours. ALLE GENOEMDE PRIJZEN Bij bestellingen boven f 250,00 geen verzendkosten.
ZIJN INCLUSIEF BTW m 77 Wolphaertsbocht 234 !!!!!! D, aas. 3083 MT Rotterdam
10
— ”-–
+ A "UƏHİPAHƏA uejsíisíud apueebsooa alje uliz ӘӘИЈЈӘҸ|-) 8St¿| - 28690 91 - uepuaaA МГ Lv96 - 19 dalpielsoO UƏAOG 'BuiBizf рпоҹ̧әајоол јәрмо ua рјәијјәл sJapue [izuay "Aq jarsnpour ul üəzfüd əfi * “иәјојвәб Bepsuip :Bepaojez wij} bepueew :-uaplisbuiuadO x + 4 4 + “әнәодиј әр |400| Yeez əzuo uee əlyəozəq uə3 + 066S Вел bors sa GE nu 1OQLA sd = _‘inmesedde мә ualapiapuo ül рләәјиовәб WNI (ил ul зәрләл x (Aug xə) 100A USADI [PUDS appodaq | _ won ogar ome ах “06 £ yəoq leaulBUo jeu! ZHN OZ 101 ZHY GEL UEA 122 Og ƏdÁ} + = Мә do f vun (sinua aud | “ә ` alien Kk ieu onuonboud 4 ‘Gee / dwy ze 10^ 022 ии M “una 27... ayosijewoIny e – 06./ ZH* 002 101 ZH 0c UEN 2086 SL 3AA} S10} VE ege * -ejəuə5 olpny e -'Gpz / SUÔIP 9 ZHIN ZE 101 968 adh sJajunoo + HSOLNIOVIN 3144Ҹ osi (are & |eoeH "ce / vul OSL HOA Оду X Z WOP) —G9/ VUL OE HOA — + eri Urt 90532 PN k 019 X Z wapl `-'S¿ f Vui 09€ HOA 9811, X Z :A OZZ Wid SOEN — eec AE N IE e a BuiuuedsbooH e – 06./ yu OSL HOA 006 101 0 uea ueBuip Se i o | 8 oxunar i «c | se -ƏOA S1eglaba1 UOIJLIOS e – 96 / ЈЕЈЕЛ S19]49AuOO-X9|9] ӘЗЈӘЛ(() * sey və əə ır 515 bh ә -0СС/ ZHIN OOG 101 ZHIN OL UEA SAƏHƏAUOO IUOOIEN “-“G6../ x E “Ön аын ME Əə əəə erts k ОУ HOA GL} P4OQUƏSİƏO) Jow wepl -'Gal JIS UI weu OV öy EP senden ape ese utr. | oct oren | em wed) sasi OD i a 01 oZz pnoq 64 ue Qs siejuud paa10 e -'0S¿ f Jediemuliuos n — | 9 onp) EE EE ua JeIZI^ Jow Jopoui ua ulep| -SZEF OQ HOA yz dooosuad * | c PIRO eeu nop | en "Wee * jeu! SieylDRUSEU роојеајиј e -GZ9/ 26 OF 101 JO ZHB OL 101 * TE AE MR EG 5007. k MW OL 21: adh} 9ЈӘЈӘИЈЈӘМОд PIEHIEJ-HOIMSH e “OGE / ZH + ҸИ opmer npe] | mmo мәнзоор) öyə mt (lə ve me sun k OGZ 101 ZHIN Z UEA 82610 adA} s1o1e4auaBreeubis ОЛУ e – 96 / k se TT One zsetie | 5 —— ae lenp öpür opo SJozÁ|eue JojsisueJ] OAV e -'OGL / (lepow 13409) s1ej1sejuezinq “el "ə "Ə emgoen page | ZS "EAR | 2 EE or * OAY è -'SZL / 19)Əui iəpuoz wap) '-'Gp| / 4 OOG UEA ЈОЈЕЗЫӘРр Au Em ee ke - “1 x abpuytopeeous BEER A -uoouiejsje uo jeods|oJ 81048 sIOOW Jew sun Buiunj euugjuy. + At Bupsor dəblə pui ya 5 26258 | cg von 0002 мәх зоор мәгытимојдалә | "OA ozü nəmin İzi pour k © “Göy // ISI ül Mneru WOP -"Spz f gizvuH adh} SI2HAAUO92 HSS " Ed əbpuue> doiamsaquísweids | “52 9^ 006 uen soop ad Toas EE, мк јанын [eoe e -'OGE // ZHN 0€ 101 ZH* ОР9 uena Q edA sieBuemuo 0r8 ses mac | | me E * Kudini e -'seg uapuea 9 u! ZHIN 081 10) ZHİN OZ UEA ЫОЈ/ * |, , | mn AE | — tee * əd/) sieBueAjuo AHA euoisApp3 e -'OGE / ZHIN OOP 10) ZHN * a кк ost — əv Dom Sort pre ce + vu k 022 UEA 5ЈӘбИРЛИЈО ELHHN/NV ə -GZ9/ W4 ЈӘ Wy uəpueq x 5—. "xl x P? me Peu ie! EA HE a 9 Ul ZHIN DOS 101 ZHIN OSL ПО1/ ad) sieBuemuo euoisÁpp3 y — MN. CE | voor pare ou) | SP si әр pe apoian e – 096./ VOGE-H əd/) s1oBuENUO jo euo» SullloO e -'0S8./ E up —” — x jeueA Spaaiuazlud 8121 VH UO Ml VH INW ZL vH ML * k YH :seadA1 apuaBJoA ap pee4100^ ui JU9WOW HP dO 'sieBueAjuO + j JOB əuoy |&9eH 4eegiaaal dOJOA ЈӘӘЛЛ e SƏĞOOƏOSOİ SO sadA & GZ F HN əznəy J9pJ9A e -'0S9./ ZHIN OE SIEEUEN 99M SSS adh) 4 sdooosollioso Х1ЈОЈЈМӘЈ e -G6V / ZHN 9 SJEEUEXY AMI Or 1О * A adh} uoJjejog -'Grz / ZHN S WEag jenp əd/) SdOOOSO||I9SO uOJ] 4 k BIOS e: “G69./ ZHIN OL WEAGIENP 0622 Nd edÁ) sdoO9SO||DSO x 5 sdıllud e -'0S8 / WI OL X g uueuospjeeq Хејәр ue siseqpli) әјәдапр law ZH GE ləpoul uio ateisepijos OSL NAO 40ss05 * Ké әр нәәјәрә: 100A dooosoyyroso weeg jenp ӘИЈӘӘ ЈӘӘ NN Ké = 8410 3HOSINH231 Na N313QH3QNO OlQVH E à S.VINdA "
“1eegBluuaA japueyyəoq ap ui yoo 1suamaBsap uliz Јәлебип əzuo |y
199 - 62220 "Əl - pueJeisoQ DZ v6/ L - ZOE Snaisod 73Х31 - МЫҸ15 (ләләбип əl LSN3IG 4HƏSINHƏZli
DEES vm nn:
Z 3002ISV8 ul! sewweiBoid ul —— ənesuəduuoy 19) uep Blu “uəbluy әпиәјеб apuueeuaDoz ap yoo yliunmeu yun 1ajndwoo ap jaw бигунәмјәләјер ue -1S1Ə L ак AE NE a xt eie R:
JILNVYVƏÐƏ 31ЈХ/ЫҸ/4ЗЫ NadNVVU 6 ç 300915Ҹ8 + ЗИЈЈАУУХӘ ИЛЫИМЈО ELI ALLE
"pp do100A SHALNJWOD 43Н hd XA s! ep *„ALLNVUVD snd N3dDS.. UVVP I Һә B10ZeN ‘[e1A0 jo uex JEP ALINVUVD 41НОЗ ӘР ua Buozeu əbipou әр jaw uadox 1ajndwor uaa Jeeu "РЈӘЛО Г) Juny uədoy dəynduloə ua?
f = 3LLNVHVS 31H23 39IN3 3q G6 LIS *
Jaap cS€€ 86€9'06 NASI SUPUlJ9XXV |ƏSSƏAA 100p
unJjoedgs XZ әр 1004 s,euiure1604d lued
WNULIATS XZ За HOOA MNAIN
14000ИМО2Н,
LNE 12Nİ N4ZTTBd / 099 / N41SOX0N32434 / "5N131938 DNIQ13/N43A 1330032 40 YNVg ONİTV138110400A fİ9 N37131538
LİSƏOQMİVO WAN AO DYVAA /
M LM
GL9'G/ Z8 ZG IN Buruoyey “UƏAOUDİƏA Nav
* CC8Vc9 x ‘Bed ləlipiA ju |Əlou Z£066 ХӘЈӘ |
66061 10 6/182t - 070 TƏL
"U9AOUpDputlj DA 1099 00 LS SNO1SOd "98 UPPIXNPADIO9g
' Ag NINOY er
“6/G 1 unnjejeddepuei 9J9pue U9]In|S-uee 100A 10199uU09J90A100Dp UBA U9IZIOOA 'SeYAqy 06€ de»Dejsdo "XEVN 'spjoM -AƏY wnnoeds ejeuu1ou UEA Xiniqəb Peen, 'SBAUPOSID F`XEUI UBA UAINJ SUPE ЈООЛ DIU2SE9 'uo1eesoy ABojouu»e | UEA 19|[041009-9SIp e1ag
dd OULNOO EA t: (die; (q Vv.L38 0201
-68L} “ƏİPAN/0S ejqneduioo uo}sdwəy alle
100^ e2ej19jurjonsÁAol apmnogeBuI 'Ul991sÁS əuoudo|V EE İ УРЛ SISEq do zz...
jozisouwuÁs-uooade İİB 26 XOS8XOA090V —— en
-G6t] ‘(is1onapjejd uaab) usjoquuAS Әрјәәјејбәб uea UƏlZ100A UƏS)ƏO1 “YlEqənEds
i" GZLJ^i''jepfij jeqeneds 19 AJ ƏAIIpoioluu/|ə5 -ВЈЈӘЈИИ MNOQUI ЈООЛ DIU9S89 "uunj]98dg 100A
Cl
VC
Jeisnjoui 'u8s1Əo1-9!13unj en Xa Q EDOM ‘uas}a01 09 ‘HunsBUIPSOA ue | 92ej19]ui Mnoq -UI 100A DIIYIS9E) 'uepeupxíijeBouu eN XS aan op 100p puawaBuee əşsəq sje puejaBu3g u|
EN
p1oques190] 91u20»18A ue epBeeJ^o (Saa
ИП412Ја5 GHOS8N3S1301 SƏINOd I JA 2002
NNN M 8 -— —
ff ef ee əl DO UIDD
H SI SDIOTVIVO З/ПУМ 3ZNO
'suaJb "Bləg әр JouoA кс | ` |Dopuesooy бојбјо “01 3 әр JouDA 1w 009 183Z£ 1 - 970 vd338 vc 1VV41SSO8S3l1 SBOOVT Old Jepuou[iDiap
N3133113VdVVTq NI 401Ј ӰҸӰ44ӰЛ1ПҸМ ° N3134134NO “SNVdVTf N3 5311ӰҸУ4ЗҸ MN TV ҸООЛ XVVZİTVVİ23438
(uejjapou Qe un əznəy) Jeu PA sauuajue siseg -pinj aznax aj046 suana; Rei 000€ 4310028 (uaxsaw gg wn aznax) Bİ “Get 7" 0606 N 491554 89
“66 `` jeuen maa gun B eer
(uajjapouu 02 ип əznəy) JR "m “ooo s ° ə o €
HEM 0021 101 S1axJarssan 02510 Wei [uəlləpoui 62 yn aznay) “bab JeueA 1azijenb3 RW: (usjjapour GE un aznax) 02) 0011 WS ogels Va E jeueA ugjaued&uayy 8 "66 ^" ' 000Z Jedoors
ddy 0JSIa
uapnouagJo0A uaburbiziimsliug
d CHE
Bə Bw d'a S wO
Bp crt guuajuge UEISIN A
asemyos əznə) əlülfi suana, Bee: 000£ ndi (uaypapow gz un əznəy) 5: фин 029 190002Ҹ
"GZ LİLLİ. JeueA xons-Áor 660 кк el ]e21eag ......... yun Japejjaugs "Dit `` W 0208 XS 1uapisaJd 1. “Ди ZIEL Salpped S1auueIsaarndwos) ds 1021 AOMUOWN V. bbb 020 XH Ләнәбән ДИ" 208 SAW Ј911ЈЈ uM ^ V £01 UONY “TL”. Jap409a1 anpassen A... ә: uey O| 3U01 HIE) "BL pg 3J0pouluo:) SHANNVOSL1N90d
SHALNdNOJ SH4NNVƏS
PueJapaN pag OB €LBP - vi Iee;issoqsor] [9pu?1[0012) əqəsruyəəl ona
S9IU01)29[3 epaig 5203
"9*LLET-0SO Tag ә LAOSO U 5 TƏPUPUTTPE3ƏQ "uəbuTuo49 ит 1400114 *^*u*3 26402 0176 do u8331soxpu9azi9A^ QOÇçS“€ 4 + Beipadg әрбтртпуәздәл 194 uea ÖUTXNPUIƏAO doop Jo (OSTUO3)ƏTƏ3 1ə3səg "uəbuyuoı) Cg TOL6 “ESET Snqasog “14090114 zg uee w, Beer “SnÖOTƏ3PƏ sr3e1b әр ur ueejs $,ewweifoid Aaau [99A
"415PEQTƏSSTA2Tn siəanduooS5 üəyldəu apuaTITUos
-19^ op uəssn3 s,ewweabord ufTz YİTTəpuTa -*s,euueiboid ven әмпәри ESCAS
Әр 940 aTJewIiogur uo Taus beer
*485 wWwna3oadg 100A “burprorpuey ƏÖTpəTTOA Jow iBTTE3SPUETZ2PAN Toouyab uPusPj ULA I9X419M194A4SX93 Əpuəyəq ag
s» BEDS (DPD S GU.
“09 “65 3 ju9103»xeJj ӘТӘЛ ЫРА puey ap uee 0202 ap uaTpuaAog 11945ЈООА ug *qnpo3q1ods мәбрә Mn UBA
yoo 1ePu *ogy3T39duoo ƏSpUPTİ1ƏDPƏN l әр uea [TA uəpuv2s ap 3pnoH *85 (D | u i unijo9dg ua #9 aIopowwog 400A
“OŞ”“6€ J *99ejJd93UT € 3U01141-YXZ7 jo uols -dway ua suiəqurd4d (abr3yoe-) uosd3 Jow 95 uni3o0edg 100A ij1uTidaBiTn uaaurisfTab STP
ualnaTx arie 3suomabsag Di “WO 62 X I2 УРЛ wIayos A 39y UPA Ado2 uaa 14229
9 8819 1 4 ИДИ ИН HINTER ONGEN
£
ju dÊ! Gy Ley X3131 Ә60УР-69120 RL “uapieeN dl neuedurusom
812922-01() 1910491] :BIAEM e 6880756-20 eud|v :OOIJBIEM e G9//7-690 -.c00c OIPMIS, '202922-690 IO “IEUINO] e Z6807Z-L60 1095 0144213 :wansam sliuag IS e 0992//-690 XIEWEIJ-NEIPOJ :zjamniad e 20505650 DOM, OJOIJN :әрмәјз0( e ZEBLEE-9CO ҺЈӘ|297 “UONISAOIN e 996667-860 AUUIJN :Әр115ЈРДИЈОТ ә 176996-990 9200Ы :UWOY e Т/275Е"|/) 9198.1SƏ0U,9A :Jaunf e ZL9EOE-LGO 91970000 “ürəftəzi e /P1G6y-960 1n04/1909$ :UIUIAH ә 061102-690 EUMON “wafiazlig e 2282215-20 2912 “1888nug e OLGLEE-0GO 3u6iə9quəpueA :afifinag e 20722-950 eure10219]S :uafjassig ging u! Slalead e (196812-950 'S dd {LO :aibjag ui Јәјарјалрјоон e HOGG LZ-BEO SINUÍIN Olpe “311002 e 2/691-05/90 eua1| v :uaudinz e ¿191 -09920 0984 :uapinui| e B0/L-L5L5O HOY UMUOM e EGLZEY-ELO xeeag “pA fungi] e /0661-0Py60 180910-92V/49S-AL BU e 02061-06PT0 OQIM :PJEHIS ә /9/69c-010 52100119913 eud|v :uepaiupe e 26202-91710 Buiuieg ootN :Bangsulig ә g///1-26Lv0 OOIH :usjeuisog e 20962/-010 AAV DIEU :WEPIMOY e 22С7// -080 33018 uap ue 91191d :uafiawliN e 00997-08110 dung efjeurureag :BanqrapplW e GkCpEL LO 29140174313 103 “188181 e 52/228-520 901/49Ş g9 19 Aewpfan :WNSJBAIIH e GO9G-07620 S9ruoJ | -||ey :uofaj ә /96/ L6-p70 SInufiN ope :OjafuaH e 896962-200 521Ј0:10913 13 “119 PPH e 966709-0/0 uinug ue INNIS Dee uag e PZGİZ1-090 eneoiunuiuo?) İÖləquə)si04 :uəbu!u049 e L7 12-0810 AILUS OIPEY epnog e 69LGLE-EG0 SINUÍIN Орен :apauasu e /G91-62/60 991/49SU00)011001N 383ds[3 e 8166 1-020 191n0 ] S1naqoipeg :44981P100 e СЕВӰ | 00/60 “02 9 34919 :181u8A8( e £628 L-OEZZO 199 M HAP JAH 490 e 9661-11190 U9rjeo D'A orpeg гарпомијер ә G| £| -6G| ¿0 MAA OIpeu :umssna ә|206-2/11() dousexiuouye[3 :SUu93s81g e 199261-920 sqooer orpeg :epaag ә 0G| £| G-G80 94e w331 :uuiauuly ә 6/6/28-020 dousoJ129[3 s ÁDp3 :012202-020 uinoiuo4129[3 suroog HUSH :uepaesuy e 16161-06790 SINUÍIN orpeg :ojauuiy e 66//| |--2/0 ӦЈәФЈӘЈОИЈС “ЈЕРИ e
“әјрәр 39VdSHi1LNI/S3A1131 MN 1244 uauraudo yypluoy n jumj aneuMojul 433W 4004
'uo|japouJ eJepue G/ ‘EI ap ue ezep 4ƏAO AIJEWIOJU! ЈӘӘИЈ ЈООЛ sfd əbnsun5 uee 400A HenleMxido1 әјп|054Ҹ :SAAATAL
(0099 120AMaaubewu ales -AƏAlun Jew рјәәдәбју) 190A op uee Buisseduee HMS S1U2EPAOOP 1992 JSW ZHIN 6Z-2Z 400^ Р199 auualuejaidoN
-OIDI GZ pleppiwab UEA puejsje uaa 101 uajsod -sıseq aisyfubueraa әр нәрјом 19J9W G| upA aIBooUauualuBe uee fig “uəuloyəb snq ep ип əşsəq ap SIE einjeuiquiooeuu9gjue əzəp SI S)3SƏ) Əpləsqəblin UI
| iiuə6ueAluo рәоб 1943W
6€0v 4НП/ЈНЛ Jeyujeddox —
ОРС9 euugjue JHN — | 'uepeujeus aBou (iq 9-AIN 9uusgj]ue 4HA — | jo Buisyeejd əönsunSuo "ın opueejsaq 195 j fiq perjigers 9491046
-auualueiauue2s Jadns i "g'o :jeodsiuon| 104
seuugjue 110Ö-8/G "AO" мәјәрјоол axluBuelaa JAW ZHIN Vil-vyl 100^ 9999 auualuelaldoIN
:euiure1604d exfubueAuio jay ип daai əuləpi ue3
"әнмәпбәдј əsəpəl do BulpulqsəA sJsieegmnoljed
ap 100A СБ UEA səuuəlue ələuo!ssəjoid
yi
ÍNT3H*3OHI МООЛ M1IZ11d34411dV/02 XIV V H TV VL3H “VZ 1eeujseutluJ[9u[nAA 'uəuuuu3
'(QOoUSueA|H) 801 -98 159045) *unsJeAJH
CC PHEUUSI09 'uepie]
VGL uəloq aBue7 ‘Heey uəq
'Y L-Z utejdsBuiuoy “WUepia1suy
š t ERF MELLE G6'6v) vo go aaa MER ` Ú S NN ANS ŞAN AN
“ASE4 N VOS Jew JnnjuoA? do us UƏS)ƏO) OO NN "SlƏli) ƏMnəlu |əoq HIM pio14q96 -9|9U U, IN səl `91]19sseo|əds səd - Un Duluəpuo
G6 77 ЈЕЈЕЛ:МОО suəmno shud eq F ə ` EI] ugjueuoduuoo ipue|iƏpəN ul Hatun seg BuzfiM sim opuojiuos19A -ueesxiniqe6 espue[jepeN UEA af sje 'səluuni UƏIZ1OOA ueipuaAog 'uueuospjeeq -Ouləp auede əl do Bije;jspueuiepeN зә2ә|дзәјпа әр Ul 1u2849] HOO -WO9 SOOlƏZUƏLMD s eg Ase3 9 yog ef uny нәјриәлоҝ yllunn)yeu }dooy4əA SOIUOJ1UNH 'pje1seBdo zeen
= N TT, -ƏnEnsuouləp DIE 1EEIS Om. m
Selle JU8M 'SoIuoJ]unJ ew
= lıq Həz eeu uəulə)sAS ed N
-J91nduuJoo Əlp je S3ƏOL iS|9111 Əpuəllluos
-1ƏA 0Sr upp J99ui Un uəz
-ƏD) JEEW WOW 1, HəƏəu soluonun-ı фрәфәбјәјпдијоо do 14902 00 əf yuuospfi JO yəoq 3IƏAA
NNNM CSS
'uezfud abe) puajjniguaA 100A 'uaui9]sÁs
olle ЈООЛ Jeequee|s -AƏAUO |e HOO 32140Ј14П- SI peiqeB-aje^gos do
— eege? 'u9»x19uJ
RK: annann een әрјәәијијомәјә 6 'epuexeq әр UEA uəəlle yliunnev LU. ЈӘӘҸ SOIUO41UNH 420Z yoo Əl 191nduuJoo 100A FEM
— 001 J JO
— OS 1 41 eeagBlwuaA 'enbeuoneepeo soluozqun-ı Әр :ЈӘМИӘЈӘЗ HIM ЈӘ(2Ә|0ӦЈӘЈПО -ЫЈОӘ puewsl af sje Əəpi EWI
E LUE BUE LES OT IEEE
isoruonun- liq om pine jueq af ''euoissejoud apia1uimaBioop uee jo 1uad Ineyewe epueuuiBeg нәә nu af јо 'ulo1410M 'ueBurizfiwuee auyosipjeid ue 501) e8njnu 'uezeiape aiapleu Jew Jeep al 1004 Dip ueejs oM 'uezfud aiegjee1ad ЈӘӘ2 ezuo sje xfuBuej|eq uaAa suajsulul ƏM иәриил јер JUEM 'enue4eD ue e53iAJ9S Ə1eqyuəp 1590 әр Jew jee|duio2 ueyuuospfir] ue uexeoq 'S9110SS929? '9J8^3JOS “ИӘМЈӘЫЈ Əpuəyəq ap UEA 1nnjejeddepuei ue s191nduioo “PUEHƏDƏN UEA 1alzejdia1ndwo2 a1s1aaldwuoo2 zəy ӘГҹәрјио 'soiuoujunJ fig 1de1sueuuiq ef sjy
SAINOMINI ПҸ AAIZT Td -éilfidWO) LH ITHWO
“1
"ИӘМҸУЈВ/И2ЈӘЛ Ə) |ӘӘЛ |ӘҸ̧
-gy Әр yoo 1uIbag Јәјәи OZ upp 193016 иәјбиәј lig eew (ЈӘЈӘҸ̧ |ӘӘЛ SI (N/8 DU) xeoo əyyıq "ueBli ueuuiq ueu -uny noz jeeubis aa suae Jam leuds uee Jew peepiep -ui n Jep “10015 oz uep иәр -JOM UƏZƏHƏA A 4Ə)Əul 0 | upp 197016 иәјбиәј lıq pueq JHN Әр 100A JeeQYINIG Jelu (MP ww 2 јәәләбио) [1/89 ӘН X809 ,əuunp, 51 'UBA@4U9S uejeul jejuee UƏƏ je ƏM SIBOZ 'egey auuajue ƏD UEA Buidwep әр ui ylyuliyosieem -isBoou 1Bij 1BUBAIUO зәријии yooj n jep uəpəı aq şəlids әр uep 618g Jam yep Jay do ƏUOOSID uaa si (201 "puOO) -ə5upp ylyepinp јер uəqqəq (gE 4əululnu əlz) uə)sə) әииә) -UB Jeuugos ƏZUQ PUEQ JHN ƏD 100A SI ƏUUƏlUP Ə)SƏQ әр јәни Jsijsaq ƏUOƏSİD иәә Jep “OZ Jay SI ]SJ88JƏJ|V "uliz uey ЈПОЈ ueIYISSIU 49 JEM UBA -obuee leeu иәәјје әм ueu -uny JAW Јәрио2 oz "SEH
(Дәр uey GOU EI “EH 'euoosip әр jew upp J99W |ӘӘЛ 191u28 euuojuejeuds ap Jew xi HULA -juo pueq Н) әр do 'euoo -SID UƏƏ YINIQ9L US ЈӘЈЈЕ25 0900 JIPUEH ҺӘӘ qəu yl
-1BeedA ulig p/e
uəudiy un ueun10M "О
yhyeyezpoou
0001 H 9p 100A 10)2Ə/ƏS
-Ə/d әрәоб иәә 1Ə)UƏƏ
SI ƏUUƏ)UB ƏAƏHƏB ИӘӘ ]əuJ MOO “ип sını әр ueAoq uep uəlBub1S Ə))B/AZ op VN 494 -49]s49A әрмпос̧әби: ag 'ueB -uerabdo sını euosuejsou]e BluleM [Bay 18 JPJOM ƏUUƏ)UB U,OZ uBA uaBuneuyje aBuuab әр 400g "əuuəlup јјобәјјоу әл -ӘЈЈОР ИӘӘ SI ЈӘЈРИЈӘЈЈӘ 4ƏpUB u83 16160 soy “ƏUUƏ)UBUƏ) -INQ MN 41910415 90H `əuuəlup әбвјәләр oDue| joou uəə sje -OZ ‘iddo sin) Əy4ƏSıƏjsowe Bruiem Buipnou48A ul јер “əd -Á} uae 4NƏY100A [liq ‘uəyınıq -Әб ə) əuuəjugeuəNq 848167 uae SI uəssedəo} juny n eip биәјәдиәл әбјиә eg 'uəyew juny 188q4100y ƏZ N јерјоол uəuuoy]In SINI əqəsuəlsoul -Je ƏD UƏAOQ Ə)S4ƏƏ UIJGOW
S4ƏDUƏZ әр UEA uejeuBis
ƏD JUEM 'uiz әјәҹ̧иә иәәб yoo upp uəqqəu JJobeuor ep do sJebuenjuo әбиәоләб puəz -BH "HOAOVOlU | upp si 4eBou 'euuagjue 9]04D Ə) je lelu uae UBA Xin4qeB [iq sjjez 'ZHIN OL ua ZH OL uessn) Souen -ӘЈЈ do ПРӘЛИИЗ|ПЈ (499/4ӘЈ8ОИИ je jeu јер s! “иәјәбјәл Deu Jaru n JEM ieew 'siebueA juo 4eBijeoAeB ie uliz ylilunn) EN "SI Dijeo^eb jelu 0001 Y әр јер ais n J99UUEM 'suaBueno n )SIÖ4ƏA n “иәб -ua1q BULƏ)ƏQ/ƏA 49*49]S49A -guusjue uee noz әһјәи -UƏ)UB UlƏb) joeu uee [iq uee| -Iy "bilniqəb euuojue əyliHoou -ƏQ UƏƏ ajsululua] ЈӘМЈӘЈЕЈӘЛ -әииәјир ep lig n 4eeu
-UBM ‘yer ueJejsinjeq Ə) 1ӘӘИ1 uoijejs UƏƏD Je јер “иәрјом 1004B oz uəpnoz (ieJqspin| -Әб) uejesuliyos en eiejnp -oulle}ul aq ‘uessedeo) uny 4ƏYHƏ)S4ƏA-ƏUUƏ)UB uaaB n jep “Ul иәрпоу 'enelnpouiie) -Ul UBA |ЕЈООЛ ‘USPIEEM ƏzƏQ “yoAyilluu 9 do 361 (5unyooyq) пвәли 4n4p149Ip JOH HOA 9:1 upp uliz 1Ə)4Ə)S AIP p4eoA -әбәој uəpıom BuebDui әииәј -UB ƏD uee S/ƏDUƏZ Jeeu JO c eupoz do UƏ/ƏSUİlUƏS4ƏA ƏH -ејпроиијәји| JOODIEED UƏDƏ/N) 0001 Ы ep lig ‘ap r9 do 164: neeanlu-enjejnpoulsjuI иәјәии -Әб sieBueAJu0 lugpAdəəuos 499 100A uHOU 1432
ep suəb/oA јән 16 885
Ul JOAOJ9IUI 210 ue ‘Wy UI иолоЈоии G‘ әр puoJ4.0001 Ы әр UEA ZHW OE — Z UEA peiqeB jeu ul pieybijeonab opjeppiweb ep јер “jeelg Fi Jawuinu ui 0001 Ы роомиәу ƏD UEA 1S81 ep UN "W'Y'H “UƏDIZİLA
uey 0001 H Әр JO üəyiniqəb uey 19x19]S19A euuogjue uaab fiu jo (Deen fiu ue epueopjo^ -UO 9ЈРӘЈӘДПА `A IPUI 180 “do pieubijeone6 sje gss do ЈЈОЛОЈӘИЈЈ G“0 ue Wy do 110A -0191W Z HƏƏD şueyliqe) ag "рпәубиәоләб әр sı ƏDƏƏM) ЈӘН '`uəyiniqəB ə) 1010alas -gid uee 100p 1sojabdo
yeeu səluəə [iu yep '(iegspin| -96) aiyejnpowuIejul 51 ӘЈ6ЈӘӘ ЈӘН eeu eeui ueuie|qoud eam] Jeep Jeew ‘yzəq 4ƏDUBA -juo 0001 H Poomuey uee
iu yep suo jee1uos eibjeg
ul JouosJey ИЛ Sieaualind A
GBiləoAəb 1014 00014
9/5 “OU
ul UBE)SƏÖD yəəy (ieyeds Jay UEA 1SƏ) (ou) SI иәор Ə) иәбәј јә јем иә ZHW ZZ 400p BuMOIS ƏISIA8|8] ЈӘЛО Jup иәј 'GEGL9 OGEIJS ap SI 18/14 рәоб јәәу иәз “иәбәј IW ZZ ueej[e |рпоу JeeW “JOOD ZHW 008 иә G'0 uessn) senuanbay elle 155) ЈӘЈИЈ eq] "Yep uedoy -ЈӘЛ UƏYBZ Н JO S, РииИЈӘИНӘ) -uUe Jaar "ueuioueBdo uapioM ЈӘЈИЈЈӘа9 SW ¿Z pweeusboz uee upp Jeow Öulplələuuə)uB әр иј 'uainageb зәбирлјио әр lig Jeow Jay :ueop Slelu ueeJjeep n juny juexpuez
әр uey “иәләбәбјоор јрјом ƏlSIAƏ/Ə) ƏlD Jeeu Jelu Jeeu -Bis IW ¿Z ley Jep 'ueBi0z Ə) SI JOOAJBEEp Buissoydo әбииә aq “SI puejseq Jepuaz mn uen jeeubis SOW ¿Z 9x148ls ley иәбәј )ƏlU ƏlSIAƏ/Ə) epueyen “ƏQ ep Jep ‘Hej Joy upp UO] Ju Ə) 4ƏYƏZ IƏMİLA SI eiBjeg UEA ,uəyynipDəA, 19H ‘SNP иәји2 UƏ)B7 199^ )Əlu јер
n jep Jeew "D/BEZ40041ƏA Bui -0js uaJepue [iq yoo зәриә2 ƏD uen ueuosiuouueu ep јер uliz 1590) uey ley JUEM "NBEZ әбијпи иәә (020) ley) ssed -MOJ 104 SI 184ӘӘЈӘЈИӰ. `` W V H
"SI u8op Ə) ULL JEEP JEM Been fiH sie det Heg
әр 19]uoe Jeu ssed-Mo| ue3 уупарбәм jeewajey ƏİSİAƏİƏ) eyosibjeg әр јәрјәл uezinu seed uee fiy yep ‘sı uieejqoud ufiz ‘suus ue JW 4z 106
2/, UƏƏ ue xeq [Euoeuia)
UL NYH USS Jew PAM ЈӘӘИЈ -19]907 ИЛ OWIUY uoles
yeq
ӘИ Z2 100p Buuois
‘ua -Jez Ə) WO epooiseg Ul Jelu uliz “yonsAol uae Jeul USPJOM panniseq pləəq/ooAlıq ap SƏLUBÖ әр 1ƏNƏZ ‘s, ewweIb -040 aig 3sedəbəo) inap uo soiudeJB uepiom s,euup4D -oud apieaongndeb `A `v u JOOD ƏD UEA [88A /ƏƏy UJ 'DINIEB ue ınəjy ‘sorydeb 101
uexyyensn 101 (212 elp Jeeu 'ueuexe4eq ue Suls şəul
s, ewwelboid ,elewJou, 100A uliz әриәорјол әр “18AƏQ s,opuewwOI-IISeH ,ƏİƏS4ƏA Jun, jejuee uee epooiseg Jep “1Ə)U2Ə SI uepel aisxlubue -Əq eq Ж/иәорио suo 400A SI s,euuIelboud elp UEA UA -İHUƏS4ƏH “иәләлиәзәб epools -gg Ul HOOU JO uepjez uliz op иә uəpuozəBbə0) S/4ƏZƏ) UEA
s, ewweIboid jean əm UƏÖİLN ј9ЈӘӘЈӘЈЈЫ ‘uauepel apuelllJoS -ЈӘЛ uliz 100A488(] |W YH
'u8Jeo!|q -nd ə) s,ewweIbOId £9 NAI ue 0Z IIA 'unujoeds əuede uəə əm UƏAƏOU ue DINA -ƏB нәрјом sJejnduuJoo alle do s,ewwesboid ap uəuuny ueq 'uaJeouqnd epooiseg
ul 1elu əulzeBey Ineyewuy oipey ui s,euiure4604di9] -nduiO9 ap ƏM ЈЈОЈРЕМ 'SUO
uaBeJA sJ8z9| apualllU2SieA
opooiseg dooosÁqqoH
'Buipnou4eA eiejsead/slud
ue pleuieegxinig do uəy -9yəq yeeu deorwopjelem ep eip sJeBueAjuo uen elisli uaa sı jeg 'uaBeiAuee Jeu Dud -dous, sijeJD иәә (unsJeA|H ə) 222 snqisog) deoiwope4 -ƏM ep lig n juny SuƏBHƏAQ 'snəy әрәоб uee jeuorssejoid ООРЕ 1eijejes Dipunuc) ep
SI — (0097 1 101 essepyslud әр иј `Lc0z HO Uepiuf) әр
JO LOOZ 401 AuoS әр uee ue -uep (т uepnoz ( — "0001 1 upp Jedoypeob) deoib 1so9 -MOJ әр иј рзәәјбәјијәб uliz Buizinyeq uee ul (jobeMox JOOA Jepue ep ‘WA 400A uee) sieBueAjuo 8801 xliuabie ligieeMm ‘sJebuenjuo ƏlD ULA epuej[iuos4eA uliz 43 "wen 'uopueq
joBe10 ep ui suonejs dəoi -WO Әр UEA SIE (ZHIN 901 — 88) suolye3s dəouuuo W4 әр |GMOZ UEA |ЈӘЛӘ| 1sBueAjuo әрәоб ərp 'ualam 1eDueAjuo uee ӘМ Jo suo 1BeelA jeousn| -AoddıH ип 3səlqləA `N TT
JoBueA1uo uee jew 1sB5ueAluo
добәјјом ue W4
SNQISOd Әр, addolaAua ap UEA H9OYUBAOGISHLIJ ap do jez 'dooxMnelN VV О2Р2 "yy SNaISOd “,ƏulZEÖEİVN Nawy oipeg, vee sjielap yfijebow Joan? zaw uaBejA MN INNIS `ylilə5ouu jeru Seejeu s! uenis
Di00mue »fijuoosaad N 1u0x unaq ap uee BeejA mn JOOA uaunp pli} aBiua 134493 ue )əH `uawouabdo snqisod ap ul uep -JOM UİIZ juessaJ9ju! S18Za| aJepue 100A HOO Әр uaBeiA uaagaau uabe4A aU9Sluu2a) alp $18zZal| 100^ YəƏliqni ЈӘӘ SI snqìsod ag
SNALSOd ad
Se^ Jeejjnsal 19H `plelsaBdo uesa S]u9281 ue Su ue ua1lolsaBuee sie) -әјдеријрјооу әр do j|ej[ejed uoom -Әб иәрјәм S1ê168M] ƏQ 'ueuuiq leeu ЈӘӘМ ƏZ uapjeeip fiz uee 17
, Ul84191jeoud jeu Jeeu do ‘do
woy, `pi991uouuəpəB SƏİHƏTƏƏMİ) op fiu peu uessnuepug ,'ueop Jawexy Anof ui ueBuip ap Јем uəyfıiy suee [IM y| “jean 1elu Buip -ПОЈЈӘЛ Jeeu SI eq 'uep|n8 08 1393A -əbuo 1s0* ӘһӘ5 u OZ “UƏİlƏMHƏA |ӘМ əl yı uey јер 'jeeep| ‘uoy səhləb -UIp SUIS SAM] alp Um pləəqyəlrz -nw ƏÖIPƏİlOA Jay JO Jeu 19 si nou ue “lam ef az “XE/dƏD 111ЈЈООЛ Lou иәбәј snəu u,ui 100A УЕЈЛ XI gau SJ9199M] dn eum] aid fiu liq 5|802 'ueniz sjeejd opieoreg uaa do sien -gidspinjoine әуИјиәбиә ep sje ua -inaqeB əl uny ag `uaBuip ap uel -Əy 9ЈӘЈӘӘМЈ dn eun | *1420ҸӘб dous -Ojne uee ul səhuədəlduəuo)əbou sdillud ieed uaa нәрәјәб иәҹ̧әл leed uəə qəu 1, 'epuedo јә1|4000| -ne Lou BualBSMNEIU 100po9u | USO] ' Jojuouu fiu ez “liy, Ueleleuos -puoJ puee epJee»xuedeb inap әр 100A ufiz ui did fiu Dez ueuioxob uəling 'ueejo1uoe Ane j1eeui lê DuiD fiu ue yn je inəp ep sem did Jeew '100poa8u | әрјәдијоиј #pueg, ,'puee ullu
Jeeu aeui ЈӘЛӘ eeu 2007 'uepaeJq -ЈӘЛ 1U04J08161S Joy ueef TIM ¿uaop Гил ueeb vem, “did epu» ,'Seloëld, Ta
Joopoey alyoel idi] UEA dil “EH, ‘Buissojdo
olueljua sje eBipnoAuee иәлә
UƏƏ 1ƏIZ 1SƏƏD eJepjeu uliu, “əlpin ЈӘӘ eu fiu epjee|yJaA 'Uuauauos -ЈӘЛ SI 1u9I| 19H, "eu deip 1uoep 011- сгәјрәәја uaab
[PPalau yi qeu uep JEEN “400U
lessng ueA uil 100p
j do zou иси
did
1UO4) рәәја u82 y! Yep UEA sjeejd ui uessnye |86 uəə әһәәс̧ uaa spears Dou qəu yı jue^ “рјәјзәбдо uapiom Jeexje fiq 191uoip Bou ez ua1saou yüluəbiz `ueeis uaalijg Jeep ЈӘЈӘОИЈ sıəyeəds aip ‘san `081e1s uea S]eejdui ouow 199» 99M) ue ueppiuuJ jeu ul je8 u,oz “рзәәаој4әб SUƏƏ |e YI QƏH 'SoojJapJeeM, 'pjoou ufiz əppnuəs soopoəu 1 `ualaiiog
ə) do 'uinuenbe uaa ui uallad sje 'pjoou sdij-j ui ueuuoBeq uəluəep -Әб e^enonujsuoo ӘЈ5ЈӘӘ ag (SOU op ul ulnuəs 1914 ez ef Joz uioJeeM, , pao |ƏA 1!z јер ‘san
ill HEN 'efuieeueui 'ualpuaAog
ug 's1ejjeig Big 24499, “S)04) 100p -08u| epuieeeq (al 1uoep Јем “Ef, “do риәјпәҹрәоб ‘sem alle2lunu -U102 10) р:Әудәбәјәб əBiuə 189^ 18 U80] “DIƏMƏĞÖLƏO Jay ULA UualleAllls jeu eu fiu ayaw ,'uəxoq 9J9jof, ‘eplenep UƏ)SEYYUBİ)
ajsjeejda6 innuiawuey uaa uab
-9] 1u281 99^] ap lin Jep 'uaialsin әј рјәмәбаоа uosiureuÁp “nis uas Jeeu suexdouy 100роәу | UEA J9UJ EN e[eÁoJ ap ul uəppıw fiu puols 191e| ueBDep aug `piooA Dia did "ӘЈЈӘРЈУ 1eeq
-100y UƏDƏOA UliZ [e ui 101 UP ep ‘S01 uej[eis ufiz do Heen u,oz Jew yoop [fiu uz ,'ueouos epueBuuM ap Jeeu uoJejsin| ЈӘӘҸ USS woy yi, ‘fiy lez ,'exO, `plAeb əluoeluu!l6 did будм ueouos
op JEEM [AM UƏƏ)ƏLI ISLA OOY
[IÍ qəopəq yi “ərz [ir “s5ue) afuaax UƏƏ SUƏƏ woy ‘joj uee ew eop ‘did “узу `1OOA рјәб нәәб yı qeu “uəxoq ејјхә op 'unnp ə) ew si, “нәбә| way рјәту J00poau | 1eeuJ “uədulnİ ə) 50ЈРУ ufiz do 'uejieAn|no ə) ual -ƏM peu pieupjeeuijoA azZolebiaam 101 fiu ərp 'Buoidssiabels 8x980Jy
op Jew WO рәәјәб uoiz epjeeui
ue sJepuigjeus Әр Jepuo sejuey -əoq ufiz epuun^ 'siey ufiz eyed ИН ,`uuəə|qoid uuoue u,oz sje Lou yp BIZ y! “ƏƏN al ueq 1eepy “ЈӘ1ЈӘР 'JOOA 'S1u228i1 ‘syuIj, 'ueBuissoj|do әбурполиәә ueA Dia ПН 400A
dij4 epjeis ild uəxoq ieed uee UOOAMƏD 1aiu 18 əl Huey uio1ee M,
, ləopəq yi vem 1dfuBeq əl sje "eu UNA 19H "1914 Jeon `saluavaids -pin| SEM) ип UOOAMƏD woy 19H "Wfijejuuina 1Ə!u INUIN 1eu “ЈӘЈЈӘОИ Jay J! [eZ BOY “ОЛ lelu pulp 194 “Əl 199M “1ƏƏA YI ЈӘӘМ “NƏHSƏONE Әр Ul JO 'Sieyeads ap ui Way yZ 194 ‘Ban `UED NON ¿HEM Qr X zg 1ewod -JUÔIN әр uep Jo lais lan 91919q uee [if uay `uabep uaab opgi -ul uftw ЈӘЛО gau y| iMNeB nou 60), "“DipunyyEA
diJ epjeis1epuouoA 'Baouab Lou ylılınnyeu ЈЈЈЈОЛЈӘЛ Əllə||e1sui ef, ,'Bune fiui 1uuəls yep ‘NON ‘uaruex UƏƏD UEA 1441|Ҹ Joy ЈЕР ЫЈ 'uallauaA lam ef YI (EZ 1ep “Јәјејд auly qeu
yi aam ЈӘӘҸ ӘҸ|Ә 'BueDje a1uy9al -|ӘбӘЈ ЈӘӘ sı leg ‘AU sinu] JEEN `vliuNNIEU Io Həz oosip ap ‘SAN, ,LOOSID uee,
'pJepuoMueA dij4 Beorn ,¿BIAƏ01G, "YHƏMSInU al
-puo^e Jay :1421|4 әрдәбјол ap ieeu бәм do бијирјәәәб 'uriejdjoouos 194 ЈӘЛО UƏSSE)UƏNƏQQ aJeMzpoo| Jou әрјпә2 ueJerouos apiou eBueouinJ “ƏpİLAƏQ sed usg ‘uee Dina) “әр -IƏDUBA Un |0025 ap fiy aauueeM “dıl Heey suexXdouy 100poeu| "Ыләолр
piye ew »yeeui oosip uag,
pequəyup|y
”
91
il
UƏAƏ — fiu yep uabbaz snp [IM јер “дәм g, S! əlild up ANY "UəyiniqəBb puejs -199M Sie [IA ueeb əhəlloq -UOSIp3
ир, '6nuoeid fiu yeids
, 901 Ə!Z, 'ebyumiy puəssedliıq
uoo
ue do alduel one SHOA 21 uae ƏJSIA TH, "рјплјәл ufiz ЈӘЗЈӘМ Mn ue 151 = ufiu ut xinp әлә||ЈО05 uae UƏAƏ,
'Bnuon| ды deu , UVƏƏlQ oid ЈӘӘС,,,
, HƏZ sJegyelg Dig ep ип T A pinje6 jeu upp 19*191S nu sı pəlq
-aBUuappiu 194 “əopəq y! “бәм uep J9ew yliluəblə s! jeu ЈЕР ЫЈ
“əyo ‘Bam SI 186 ƏH `DIEEUIJOA zalu Dou zeeyjnses 19 x! pula U90), '1sniq -ƏB peu 188^ Jae, UƏAƏ J|oByə!z -nW ep fiu yepeu fiy weide ,'uool Jeej, "OO 100po98u | PUOA јер ‘er jsooipueib “1EEAƏLlU
S10015) "DU ƏM ЫӘЈОҸ 1401 peaJq ug, "un euJeuxerznui Әр USA
-Oq puaieaab paaid di|4 4211 (aw ef ЈООН, "Ul 188M 1ƏWLY ap рјәм -әбҹә:2пиЈ uosiureuÁp Joey әрјәләр jeep uo ja01D ap Ul wemy pjeeu
eq (heb peu İM , Dpou şəlu nu jep SI alluelsul ӘЈ9ЈӘӘ UI JeeW “UƏS -Jnidueaywo afisey uoo HIM Yep
əl sje 18 əl uny 19161 Uaunals ualel uey do 1aauBewuayeidspin] ep yi Jeem yegse epjuoseB uaa ejsuluJ -U9] Xl pula NOU |Јем, ‘do нәрәјлә)| flu ӘЈИЈӘИЈ ,'jueq 19x04 әбиләј6 UƏƏ əl yep peo», “do siajjelg Dig ep Je ep uəssn) xyuejduexeoq uaa do “әријәои way fiy sjeoz '1exeJdspin| -inado әр dij4 epjeis aplin ləye) -iee1p әр do B10z 93016 Jew alteejd 111258әб uee 100poau| (final
“Ul SU, 188M eeu Xəliqeydod
əl |exyeuog “do 1ә| “nON ‘el sieloz,
| ‚Sl Məl pueq
uee le sje uaBuaia doo|s ap ЈЕРИ ojne uee sje 519102 jeu 1 fijuabig, 'bluepab
-Je |рЈОМ |epuuuəə Jeesedde uaa sie pıooBəbBəa мәрјом јә нәјәрјәрио ƏlƏOB |ӘӘЛӘОҸ 1EEQİIƏ1S100AUO UOOA. -Әб sı lou “AL abpluepabje uoo Un woy бир HQ, 'pueJepjos uee нәр -eJp seed uaa јә ‘fiy 192 ,'ua1elsaid ə) јәәм Bou pinpoid Bueneuue U OZ Jem uo»x»xopi1uo al ED NN, "SIN op un səyəldspini exfijBoouo uaa alsiA ue 12e1uo2dols 19u Ul 1nodgiaap
-jos ufiz uea 1exxeis ep apiud fip
do
suəə Jepui 19) “DUƏllRA puəp -In||gM ӘЈЈИЛЈ ӘЈӘҸ əzəp Dip -ƏOdS бир -1Ə| ƏUIBAMNƏQ uftu Jepuo Jeew “səl ep ui 1saab op SIE иәбиРрләб Dou suey, `aAeb loom Əlli) -B1UIINA, ‘dij4 Saam ‘RIIA,
‘reeq}yolz рјәм syfijepinp
-uO ЈӘӘИЈ jaaA Bou UƏ UuapuelsiaaM soop use 's1alawu1od “uəDbbnid “5ЈӘҸМӘ18 'ueJeous 'sJexyoeudspin| Buijewezien әбиуәәвјәр|1Ј05 uas ue piumabuado рјәм |ӘЗҸӘр 19H “гәрипәјр јәојл ep do Hejs epus -UOQ UƏƏ Jew dil3 Əlp 1914 ӘЈЈЈОМӘ UƏƏ ui uoiz uepuoAeq “бер əpuəb -JOA ep 100poeu, Bez “uəlinds eq , uejjnds
Jon “Önlə) 189^ |ӘЛ ueBJouJ au 1912 ər, ‘dij təz "el xi 19015 ueq, 'U8Ul81181 OOS Jep do lelu 012 Dooweq 100po3u | “ƏƏN ,¿S18!0Z JO AL әрпо uee ип Buipdoo|s uaa “әһјәҹәја45р1п| uee ef qəH `uassed -ƏO) ЫЈЈОЛ ƏBipnOAUƏƏ 1Saaul әр Ul
nu fim ueeB əlq "Burjexeuos-19|jjeH
oq 'Buiexyeuos uəə 'ju»epeg synəl S]Ə! oou 'apieem ullu '19|HJe H, 'pjoou ufiz fiu eppnuos 6119001151//| .( .0lD4OOMUƏDƏ) 'loouos do yliluəBiə sueul ЫӘӘ Maal IeAA "Mfiunnjeu ƏƏN 2 D4000ƏD 19|Jj8H
UBA SUƏƏ
ЈӘМ, 'suae
“ui 011: !ƏZ
, AƏİEH, 109
Bijrenrsbue U91z Dia
JOOpoeyj US sulədəb ul
ЈӘӘМ УЫО2ЈӘЛ ПН ‚gew lə fim ueniz uəssn1 4Əpuo reen, 'eno|sue] “Billəq
sı uoddeuijsel Yə
“uoddensə) 1ӘН yfyannyeu do Solle jpnou uep, , Ou) təz ‘ely, “Boo wo y» lu le ep
иә2әјәб peu 1100 de41s9] uəə һу yep әрјәәм әс 100p0əy | ЈӘРИЈ “б11Ј21210Ол dil lez ,'PDluap əl sje рәоб oz 1014 u20] UAIYISSILU ufiz siejjelg Dig ӘС, ‘Ins ley şəəlq s19XoJdspin| 99^ әр uessn| Dad -eBueppiuiJ Əy Ul 'Jee^ SEM Jep “Ef Jem ef 004
"Dou јә sı ueppiui Əy ui le əy, “JOOpOƏU |. puoA ,'|epuuə|əu HIN,
, Bulssoldo ep si ир, ‘dij4 әрјәр -un|B ,£pSəzəb ef x! qeu Jem ‘NON, Jepeag »xfijepinp
рјәм pjaeqoouels 1eH xfueijsin|
'pieeJp4aA иәр -JOM Bunyon oexjo ui ЈудИМӘбјәбоу иәә '^'urp ueuuny seluexyeudspinj əlüələp
-8A eq 'DuaAapyjez SI seluepnousBuib -1}S9A9Q ep UEA epliziojuoe AQ “ZHN
22 — £ xleiegenuanbey ‘wyo g — p en -uepeduul ‘em Op preuieeqisejoq əjew “IXEVV "ueop|oA Ə) 114 pueyə]s1in arnel
-[e]SuI-IIY-Joweysiny ejeuilou op do yoo
әр Jeew ‘one ep Ul JOOA SI рјәорәс̧
әјр “Ə)ƏƏ/M) dn eun) sdi[iyd eq `! 0104
MME NER MA ENE TE EN 81
peg -uexuej[y exfijejuuin] әрдәлорјәл -ueuuiz ƏPUƏD(OA Jey ui ЈӘриО 199M uoiz fiu epjeduiop pBeoueBaeA ug ,j499* uae UI jeu díuBeq | —
OOSIp әр UEA euueuo ep xfiJinnjeu SI yep Jeew “Uy "ufi Bou 1etueu u,OZ do julij xeiznui ӘЈӘрЈӘОЈӘД -Jajje Әр sjjez, 'ueleulin apuadiaus 9]s]ee| ap UEA UU lan Əy eu did en yonzien ,'xfijeBoui 1, 51 OH. 'ueeBaepuo ə) pjeeqspin|
-ƏB epuejeodsuio salle “Əyliləluiini UD WO SEM ufi} uooweB Joy јер
-WO ҸОО YIO] ЈЕВИЈ ‘sem yİlləDouluo |
jew əuə uə) yəlznul Moos ИР [iq xe1dse via vepwo [e sieejd alsiaa ep Ul 'uaJejsin| Jeeu 18 ƏZ uaAeld IS `(elznu əpuəyull yilləlulni ‘op -uepin||SM UBA рјплЈӘЛ SUJUI SEM Joule ӘЈӘЈҸ eg iləu uapioou əz UZ ,'U810U 19 ƏM uə|
-|hZ uep “4ƏƏA JeEW ugeiueuluoeuJ ef ues “рәоб ew "uessn|i uiuo leed ЈӘӘ UEA uepuejs1iee^el1os leed uee Je am ueBueu upp ‘sor -eJdspin|100A ep uea ejuoizdo üə) ufiz 10048 ə) s1exeudspinjje1uoe ap un epueijsspinjeb ep 1J90N '158JJə МИЈӘЈЈИПЈ jeeuurxeui uee |88191ЈО 1o
‘sJeyaldspinjJe7yoe иә -JOOA Jow DBuijexeuos ələ)ldulo) e Du јјәәб ualeynsei әрәоб
-——— ü3LHOV —
—— L7. 7. —
(P "3Ty "A Zueraea јо)
PUB? S.1ƏƏAM
ривј6ләәмәтләв ste afdwer
MSI-ACI
ләҹ̧әлдертат +
-InAdo
sueeue^e Əlp g Du do jueueA `p D 'DUEISI68M -ӘЈЈӘЗ uessed Ə) 980] '1A8 Sn|d say
-әгабрипијптлао ap ueA Buijexeuog '€ Du
'DJeyeuosoB USPIOM Sie) -eJdspinjpjoou ep uee Jejjeled Joow Jop
-UOZ uəuuny S19Ə)ƏƏ/M) dn-əun) eq e 'Brj
ЈӘӘЈЈӘ-ОӘЈӘЈ9
104 JOOA иәбјо2 иәиој әбоу әр juem “D98JQIƏA DIƏƏQOƏ/Ə)S ley ЈрЈОМ uas -Jeejd ə) sieyeidspinjpjoou әр upA lizdo pula uae S4Ə)ƏƏM) Buy Әр 1000 `) DL
дәхҹәдхд45ртпт -TInAdo
c bu
дәҹәла6ртпт -pjoou
161387)
ртәәсоәдәј6 рәәда
TƏ3ƏƏA2
I93199^43
ue s1exe4dspin|19]uoe ep 100p ueeb uejeuBis|ruosJ8A ep :DUPISiaaM ejewixew ug “snp oələ)s
9[|EUJJON 'S1exeJ4dspin|pjoou ep uee lellesed DipelloA s1exeudspinjie1uoe :Q do puelsiaeM `uallelsui pee46 -SButy19M әр ƏM ueuuny риејејәәм -IeeJp ezep Jen “do nnw epueels 9Јәҹәјдеријрјооу ep јәлоиәб
-Ə) ep нәбәј ƏM uallels op “ип uas -sn}Jepuo fiu әрбәј 's1eyeidspinai -ЈӘР sam} ufiz yq, "ӘрЈӘР 1eeu wyo OOL UEA pu?1S199^M ƏlƏQELİPA USS ela Bu!6 sjexeudspinjeues epieq
ep uea Junddooux 1eH 'snp s134 -jeig Big ep '1exeudspinjijexui| ue -1914281 ep UEA uefBunin|sueesn|d eam] ep Jew 5 4ӘбЈОЛЈӘЛ İB1ƏƏM) 104 puoq4eA ue uee ЈЕРУЈӘ do Ә|ЈӘ5 ul sJexe4dspin| epieq ep fiu 100[s jaus
iS! ‘PUNOS
punong Bay ‘eau “әлебЈәәлл exfiyeywina ƏYİİHƏYNMƏA Jem n |ЈЕРЛЈӘ sueu| jellually “uəop uee JEM nu әм ueeb ieeg 'eidaip Biuiam Ə) Bou yeews ufiui Jeeu JeeW 'pjaeqxueJy 194 ui 81paaid lem nu ueqqau eM, "ın sJeyeidspinj epno 1eed uaa Dou lê 8]SIA ue UI 1S!J9A0] ufiz fiu HOOP 199M , 4ƏPAƏA efdejs uaa Dou әм ueeb sueul, ‘fiy epieepaA ‘soj eui [iq ueuiulaJ alle ueels seoons yp 400Q, 'uepieuoseq epu» dil- "Dua -Əpuoməq 100po098u | puoA ‘eelu -aD), битузәм epueaesi|Iqejs uae ]ee1sjuo nu jueA 'ueqqau seloeid ƏM u9jeo|N `19Bou pueIsioom әр 1pJOM uJOOJ]S opuswauso) fiq jueM “иәбәј 189^ SISOpiƏAO UƏƏ alduuel -ƏHƏS 104 1УЈӘМ 1UEX oJopue ap uee Jeen "(Dua ueop al 1exeadspin| -ueppiw ap јәәиј eou “әтимијәр -0ӘЈӘ15 Әр 1818 ƏOH 'uejeuBis[iuos -ЈӘЛ UƏƏD upp ufiz 13 ‘Pam Jelu waajsÁs Ир Yep ef 100u uep 'ououi do suee 1eeui xXeuqejyerznui ef 197 "HƏƏBDMHƏƏA [|eeuex191u991J ue Jul 18u UEA [eeuBis|Iu9sJ8A ay Jon -e1dspin| op vepwo, “ЈӘрЈӘЛ SALSA UƏ Heer Jew Д11– ӘрЈӘҸЕЈО "EDU, ¿Suəə
-ul OZ Jep uey ӘОЈ ‘el “SƏOLƏA, “168 SI 194 ‘uajjnAdo ef uaa
UEA ƏHSƏMY UƏƏ Uaalle 1014 SI 19H ‘Jem ef 100u *ueuioueBoo! Dauler -WinJ әр SI, “SnAƏQİHƏZ did apiaa) -Op ,'ueipueAoq UZ, “DƏOD sələəld peiqeBueppiui Jey ueA e»j1e1sspin| -ƏB әр sem nu 'BijuoeJeeM
ue jezeBdo 189^ рјәм jeejd ag
, 489xXeudspinjjnAdo ep jew aues
ui "On “oz x! 1uoep “рәоб sələəld "SI wyo 0 | 4ƏƏAƏDUO puelsiaam ap јер “иәббә2 snp IM Jep — |J = H ue J/M = | 'uəuəyə1 |ӘЫ5 PUƏSİİİ
61
-ЈӘМЈӘЛО )ƏİN 1 ОЛОЈӘ|ИЈ S DİƏUDİƏOA -әб әр sem 'enuenboeJjpoou Peen -deeuos әр 'ZHY 2812 do 'Bruuo
-Booy si fiu uem 'euuejue 5рәеЈр|әх
-UƏ UƏƏ 100^ рјәорәд sı BueDur og ‘Buebui-suusjue 405981104 aulalxa әр ел pjeedəq р:Ә-бијәоләб әр ƏM uəqqəu euugjue-]jsun USS elA “uəb -UBA1UO Ə) SI SAƏDUƏZ UEA ЈПӘҸ uae 'puexelsiin 191029 s! pueq јјобиәр
-ртыј нә -eBue| әр UEA р:Әубијәоләб og “Sunınisuee jjoBueppiui auial
-хә әр UEA ywiniqəËB fiq pjexeuosebDiin
1DJOM 1elu Əlp “200 auualue 189!119] әрмподәби: uee јәбиәлјио әр јер
-wO ријәоиәб aiu sı pueq јјобәјјоҹ
ue -uappiwu '-eBue| [NV әр HOO ‘bip -OU 199W JO ]|OAO19IUI G UEA 911181S |eeuBis uee ЈӘӘИЈ JO gp OG UEA u/s UƏƏ Jew 1sBueAjuo aieag1aiuab 1u5ə 100A 51 Uatz juny xəleib әр ui n sie
-OZ `Slelu риеадәојијо ap ui preuBi|
-ƏOAƏD gp Oz JO 0, uee uaui ||ӘӘҸ рбә2әб sjeoz 'ua10oA Jeeu jeiu uab
-uip |Е1ЈРР uae uəuuoy Jade] ezep UI
IG + | хә(ЈеЈб) “1d00HƏA ӘЛ ыпәзр:әҹ̧бијәоләб әр soy puexe1ebD uoxXoijeJD ui HOO uep “иәрјеемрјеер -uejs aam) [iq pieu&ijeoAoD әр Jeu uəlləqe) ap 1seeu ueqqau ƏM “UAA -әбәб |eqeueA uee yoo uep ,plaubll -әоләб, deuosueBie ep woa “Si Dip -ou |eeuBis-əuuəlue 188 HOO бир -ПОЈЈӘЛ SINA/IEEUDIS ӘЈӘЈӘС uae 100A jepuuQ `x 0001 |ӘМӘДЈО gp 09 U,OZ SI İHASInI [eeuiogjau 1u2e ue “1SDUBA -UO ӘИЈЈӘ51ПЈ 100A BIPOU (ƏM 1u59
SI gp OG uea бирпоујәл u/s uə3
'SonnejsoJd au2sIuu221 op pueeui azap “uəpəuyliləboul әр am uəyeidsəq pueew әбјијол “pueq әбоҹ
JHA Әр ue puequeeA1uon|j ap ‘puegdeoa -WO W4 ep “ривајјобәјјоҹ ebnis uaa
иә -ueppiui '-oDue| uea 1sDueA1uo s[eoz ‘uepeyxyfijebow aiapuozliid jejuee uaa 1peid Z-J41y ӘД “Auos 100p 1u5eiqəB1in SI Jouue2s]oexood aJjepuozfíiq jaay ue3 ‘Bul -|o1sBuejoq ap ui блә ueejs S19UULISJIHIOH
'uesie a1aBou am ualjals ƏABD -ЈӘӘМ ҸӘ12ПИЈ [iq jeiooA ue '1sBueAjuo daoiwuo W4 fig sins exxewz ЈӘӘ2 uep әр uea e1uoizdo ua] Egide ӘЈӘҸЈӘ15 XOOL USS oul ЫӘӘЈӘЛО SUƏÖLƏAO WOY ар Or “İHASIDI ƏM ueuieou u/s gp OF ue ieegueelsiaA peo sje gp ОД uea BuipnouiaA u/s uee 1pjeD `21e enijod СЈЕРЛИЈОП| s[eoz sjepuez aieo -lIUNWWOI ULA 1sBueA1uo fig `BuipnouiəA sinj/[eeuDis ap 1aled SOU '1epuez ueBueA]uo Ə) ep 1exJ81s a0H `BulpnouiaA u/s gp 01 әр fiq do р:әубијәоләб әр әм иәләб uloJee(] 1eequee]sJ8A zau SI Jeq `uaalle sini Әр uep ЈӘҸЈӘ15 XE 4ƏƏAƏĞUO sını + Egide ep si бирпоҹјәл sinj/[eeuBis gp 0, fig ^s, gp UI napeBiin paom BulpnouləA ol "uejeuBis əyyemz fiq si 1eeqioou Dou әр “sını риојбјә|уәР op ue ualeubis xeiznuJ ` Jo -yeeids uaAaDaDiaam әр UEA 9]y18js ap uessni бирпоујәл әр SI (u/S) DUIDNOoUISA SINA/IEEU Dis aq 's! əpiləz -Jay jeewajey 1014 jep јәмәоу 'Buipnou -ЈӘЛ SinJ/[eeuBis ul Hn SM ue»ynJp preu -JeeqUeeIS JAA BIT “uaBluy ə) pleuieeg -U£€]SJ8A opjeed -ƏQ USS WO UBI -ƏAƏ) Jeow Bue Du -JoBueAjuo ep uee guusjue әр јер 'ufiz aow jeeuBis Jay Y461S ӘОУ “UBE am uaAab риәубијәоләб әр Jan “UƏAƏDƏD yil -Dueləq uee piauBil -ƏOAƏD әр SI /-1ly Áuos ep sjeoz Job -UBAIUO/J8UUE9S o1eqDeeup uee Iig
piəuBiləoAə5
sog `M Joop
səuusəs o&iplizjo9A uəə
"ҸӰ ANOS
Z leep
-UO SJ8y 100p ue ријәоиәб enuenb -e1jjeBeids 1piom enuenbaJJ ejsuaM -әбио eq 'ueBueA1uo 1pioA play -Пјәб doseem semnuenboJ eam] Haau 1aBueAluo auApoialauiadns əyiq
1isBueA1uo alsuamafuo ue Buppinipiepuoiabaids
"ZHIN
OSS'L9L U9 G90291 — 08991 - 021991 — ОЗ?) — 928601 :do om мәриол SƏlp/Iq 9xXJ9]S ‘Saw Jeuueos -194200 epziseujuÁseD USS 100A [BIA 901р110 [ejuee JOH 'uexoeoz jez uep -ueq eip do uaalle uəw yepwo 'pueq oBou JHA ue -ueeA1uon| ep do piƏə|oijluooəB seipuiq UEA pieuBiz -oMuee op U8alle uəqqəy OM 'ueu -Əlpəq Mnəludo 1eBueAjuo әр Spaals uep Jeow ualN 'enuenba, aipaig
ep do uexeoz Jew 1d01s 1aBueAluo op 'uepaiqeD ənuənbəli UEA UX “ƏOZ)E 194 İlq yep sı səlpilq UEA pual -ӘЛЈӘЛ 'ueBDueAjuo мәрјом Jopuez ӘЈЈӘӘ ЈӘӘ — 1U9alS 199z JO — МӘӘб uey ənuənbəzi alpiig u,oz do “MƏMƏDdO uapioM HƏZ 19BUEAJUO әр 100p op uəyeubisioo)s uliz seipuig
seipJig
'peeip ejexue eBue|
ЈӘӘ Jew Pleeg 400 uep uəpioA uajeijnse ejseq ag `Biuuuo-6oou sı |Јобиәрр:иј ap 1004 unsure euuog]ue ƏUlƏİXƏ Әр UEA alluepad -uiisBueBu! eq `! : G‘, uep јәрини uea Buipnoyser MOB epueejs uae Jou WYO 0S 'ZHIN 92 ue^oq нәр -ueq eje do anuepadui sbueBul ap SEM 19x191s19AsDueDui epuiojsoDje -8eui ep fizyuep epen `ual
-ӘЈЈӘб n 100A enuepeduur sBueBul ep uəqqəu eM 'sieejd 1u9941pJ8Ao olblaua e[euurxeui sed uep 1puiA “uliz wyo OS x00 jəqey xeos ue seuuog]jue Jeuueos ]epuJQ “SI WUO OS 1eBueAjuo әр UEA enuepeduul sBueBui ap јер “Sueləq ueA 194 sı ӘЈЈӘЈЈР uəlinq uaa UEA Buninjsuee op fig ‘INA — 692 14 1exe1sdoo| -ЈӘЛ UƏƏ UEA ЫӘҸРИЈ Ə) У1ПЈАӘб HOO uep sı Buissojdo әрәоб usg 'xeoo ,9xxip, нәәб 6п14 Ng uee ui 1860 мәјриәлов `Bnid auualue 652. ld əpuəyəq әр uep |9qexxeoo uee upp u9Je1uouu Ə) Jexfijieoud YEM SI 10] -0ӘИИО2 INE UIT 'ueyxyiniqe8 əuuə) UE 4Ә1110) uee ЈӘЈӘД |99A HOO uep n jun “sınu) Jexez ue ojne ap UI "}uewepuel 1u9e|s uee “Si jojsjsuny UEA 7-JIv AuOS әр uea sey ap
Јер Hê) 1eu uelzeb 1exez 'Heau au -uejue JaggN4 ələqixəli ue3 "uliz iləz JoBueA1uo әр UEA Əlp нәрәҹӱбијәоләб uejewab әр јер sı uepnou ə) Gaul Buluəyəl wo jund ua3 “uəddiuy
JE ӘЫЈӘЈЈӘ ap UEA wə Z — | laan -ue^e n JUNY ЈЕР (ZHIN t¿L — РӰ|) pueq e80u JHA әр Ul p/ƏƏSSƏLƏ) -uie8 1eeui n 1uag 'ZHIN GEL 89119 SI (HêAal| saijejseid 81seq ap auualue op doieem enuenbeJ ap) ənuənb -61J-6llueuosa1 ueDie ag 499A u9y -Ҹ̧ОЈ1ЈӘЛО 1eqqna4 Jew ЈӘӘ Un ]eejseq euuo]jue ӘС “uəpueq әбоҹ ep 100A ӘЈЈӘЈЈӘ 180N1, Ələqixəli uae 1pJoM рзәләјәбәәјиј "yəeluoolələ) uui
u/S gp 0c u/S gp 01
DuiuuedssBueBui јн ^" 001 OS OE OC d
dao1wo Na
Heen yon
AT ul 2-4Iy Auos pueq səd piəuBiləoAəB əpləppiulər)
LIS P €
BuiƏpnouiəA sinasjeeubis
GC uee 1e SI pueq jobDueppiui ua -eBue|-8p 100A 'pueq JHA ue -HYLLA -1uon| '-deoJuJo W4 ap 100A Bun -In|suee ӘЈЈӘЈЈӘ sje 10)99uuo5 INH uee Jew |5ПЈӘбИП sı /-1y Áuog ag HMS ue Bunin[suee auualuy
'ueuieou Ə) рәоб јәәиј јәрио2
ulız pueq әбоу JHA ue -HEEAJUONI әр ui alp јәҹә2 'uapauBijlaonaB ƏÖHƏAO eq ueeqgyinaq ЈЕРИЈ ‘puabip
ZHIN ZL — tti Booy JHA ZHW 961 — 801 puequeeAluən? ZHN 801 — 92 dəouuuo W4
рәҹәб anuanbaig
L"HIV ANOS *91je16sprieuBijooAon) Z `DId
c | 90 20 170 0
boou 4HA 3nneaiunuiulo2
N N*S ap
"uexyie1eqisbueAjuo ap 19A0 2-HİV ANOS doojsaaspiaybijsone5 | DI
vil 691 vol 691 PSL GHL tPLOELCELSZI val OZLSLI 211801801 vOLOOL 96 26 88 v8 08 92
SN — +g BP 1 Booy JHA
N
N vue BP 01 Heenan]
N d N +s BP 92 deoswo wa
BuiuuedssBueBuir Ari
derdrukt. Bij ontvangers met een slechte spiegelonderdrukking is bij- voorbeeld de FM omroepband als storing hoorbaar in het lage deel van de luchtvaartband. De Sony Air- 7 heeft ingangsfilters, die door Vari- cap dioden afgestemd worden op de ontvangst frequentie. De onder- drukking van de spiegelfrequentie is daardoor hoog, zeker voor een poc- ketscanner waarin weinig ruimte voor filters is.
Ontvangstbereik
Luchtvaartband VHF hoge band
Spiegel op 21,4 MHz
- 60 dB (1000 x) – 50 dB (316x)
Selectiviteit
Selectiviteit is de eigenschap, die bepaald in hoeverre zenders die vlak naast elkaar (in frequentie) uit- zenden, gescheiden worden weer- gegeven. Op de communicatieban- den werken de zenders op vaste frequentie afstanden, het raster. Op de luchtvaartband zitten de zenders minimaal 25 kHz van elkaar verwij- derd. Op de VHF hoge band is dat 12,5 kHz, 20 kHz of 37,5 kHz. We
Spiegel op 910 kHz
— 20 dB (10x) — 40 dB (100x)
In het tabelletje kunt u zien, dat de eerste spiegelfrequentie, die op 21,4 MHz lager ligt dan de ont- vangst frequentie in de luchtvaart- band 60 dB oftewel 1000 x is. In de praktijk betekent deze waarde, dat FM omroepzenders 1000 x sterker mogen zijn dan een luchtvaart zen- der voordat storing wordt bemerkt. In de VHF hoge band is dat 316 x. Beide zijn zeer respectabele waar- den, die niet onderdoen voor de meeste 'grote' computerscanners of deze zelfs overtreffen. Nu is er nog een spiegelfrequentie, die op 910 kHz afstand ligt van de ontvangst frequentie. De 2e spiegel valt dus in de ontvangstband. In het geval van de luchtvaartband mag een zender op 910 kHz afstand van de ont- vangstfrequentie 20 dB oftewel 10 x sterker zijn voordat storing wordt verkregen.
Doordat in de luchtvaartband de zenders op veelvouden van 25 kHz zitten, zal dat in de praktijk geen last opleveren. Op de VHF hoge band is die 2e spiegel 100 x (40 dB) onderdrukt en dat is weer een goede waarde. Tenslotte zijn er bij een bepaalde ontvangstfrequentie ook nog allerlei andere frequenties, die als daar een zender opwerkt, storing kunnen veroorzaken. Al die frequenties vatten we samen onder de kop: ongewenste ontvangst. We hebben die ongewenste ontvangst onderdrukking (spurious) voor u ge- meten en kwamen op 70 dB, het- geen betekent dat alle zenders die op andere frequenties dan de ont- vangst frequentie of de spiegelfre- quenties werken, liefst 3160 x ster- ker moeten zijn dan de gewenste zender voordat storing wordt be- merkt. Dat komt in de praktijk nooit voor, dus heeft u van dit soort sto- ringen bij de Sony Air-7 geen last.
hebben in een tabel samengevat hoeveel die 'nevenkanaal zenders’ onderdrukt zijn, waarbij we ook heb- ben vermeld, hoe sterk die zender — waar u dus niet naar luistert — mag zijn voordat de zender waar u wel naar luistert, wordt gestoord.
Stoorzender afstand
10 kHz
25 kHz 55 dB 50 kHz 58 dB 100 kHz
Stoorzender afstand
10 kHz
12,5 kHz 37 dB 20 kHz 68 dB 25 kHz
37,5 kHz
Wie onze andere testen van compu- ter scanners heeft gelezen (en ver- geleken) weet, dat deze selectivi- teitswaarden werkelijk uistekend zijn en tot het beste behoren wat we ooit hebben gemeten! Van ne- venkanaal zenders heeft u bij deze Sony dan ook absoluut geen last.
AM onderdrukking — AVR
Wanneer we naar een zender luiste- ren, dan varieert de sterkte van het te ontvangen signaal nogal, zeker wanneer we de rubber antenne ge- bruiken. Door het zwiepen van die antenne, maar ook bij ontvangst van een mobiele zender wanneer we een buitenantenne gebruiken treden vaak sterkte verschillen van
Selectiviteit luchtvaartband 108 — 136 MHz
Onderdrukking
Selectiviteit VHF hoog 144 — 174 MHz
Onderdrukking
een factor 10 (20 dB) of meer op. Die sterkte verschillen mogen — als het goed is — niet hoorbaar wor- den. Bij de ontvangst van FM ge- moduleerde zenders zoals in de FM omroep band en de VHF hoge band, drukken we die ongevoelig- heid voor in sterkte (Amplitude) va- rieérende signalen uit in de AM on- derdrukking.
VVe kvvam tot de volgende vvaarden:
Am onderdrukking Sony-Air-7
FM omroepband : 50 dB bij 300 V antennesignaal
VHF-hoog (144 — 174 MHz) 30 dB bij 10 uV antennesignaal
Deze waarden betekenen dat in de FM omroepband sterkte variaties 316 x en in de VHF hoge band 31 x zwakker worden weergegeven als ze in werkelijkheid zijn. Dat zijn uit- stekende waarden, en u zult dan ook niet veel problemen daardoor
Sterkte stoorzender
731 uV 1032 uV
Sterkte stoorzender
23,4 uV 828 pV
ondervinden.
Voor de luchtvaartband moeten we een andere meetmethode toepas- sen, omdat de modulatiesoort van de zenders in die band Amplitude modulatie is. Amplitude staat voor sterkte, en de ontvanger moet dus juist wel reageren op sterkte varia- ties. Maar dat geldt alleen voor sterkte variaties in de menselijke stem. Sterkte variaties veroorzaakt door bewegende antennes moeten worden weggeregeld. Daartoe is de ontvanger voorzien van een AVR, een Automatische Volume Rege- ling. We hebben het effect van die regeling uitgezet in een grafiek. On- der, van links naar rechts staat de sterkte van het antenne signaal.
21
Van boven naar beneden staat de sterkte van de weergegeven spraak. Sterkte variaties van 3 dB zijn net hoorbaar. U ziet dus dat signalen van 12 microvolt en sterker geen hoorbare sterkte verschillen meer veroorzaken. Dat is een redelijke waarde en alleen zwakke — ver ver- wijderde zenders zullen ook zwak- ker worden weergegeven.
Gevoeligheidsverlies bij misafstemming
Zoals in deel 1 besproken, is de af- stemming van de Sony Air-7 in de VHF hoge band (144 — 174 MHz) in stapjes van 5 kHz. Omdat in sommige delen de zenders zitten op veelvouden van 12,5 kHz, kan een afstemfout van 2,5 kHz optreden. Dat veroorzaakt een gevoeligheids- verlies van ongeveer 30%. Dat lijkt meer dan het is. Even een voor- beeld: Een zender op 161.8125 MHz kan alleen ontvangen worden op 161.810 of 161.815, want de So- ny is alleen op een van beide fre- quenties af te stemmen. In dat ge- val is een signaal nodig van 0,22 microvolt van 10 dB s/n verhouding. Zou de zender wel precies op 161.810 of 161.815 MHz zenden, dan zou slechts 0,18 microvolt an- tenne signaal nodig zijn. U ziet, het gevoeligheidsverlies valt echt wel mee. Bij sterkere zenders heeft u er echt geen last van. Waar u wel wat last van krijgt is vervorming. Door- dat de Sony Air-7 zo selectief is, wordt bij misafstemming niet het hele zendsignaal ontvangen. Bij ontvangst van een sterke zender loopt daardoor de vervorming van de weergave op tot zo’n 10%. Dat tast overigens de verstaanbaarheid nog net niet aan.
De squelch
De squelch zorgt voor het onder- drukken van de ruis wanneer geen station wordt ontvangen. Omdat de scanner alleen scant bij onderdruk- te ruis, is het gewenst dat de squelch zo is af te stellen, dat zelfs het geringste signaal de weergave al inschakelt. Bij voorkeur moet die onderdrempel' zo laag liggen, dat de weergave al ingeschakeld wordt bij een signaal dat nog net niet ver- staanbaar is, dus bij een kleiner sig- naal dan de gevoeligheid voor 10 dB signaal/ruis verhouding. Aan de andere kant moeten we de squelch ook zo kunnen afstellen, dat alleen harde, sterke stations hoorbaar wor- den, de bovengrens.
dB audio niveau
0 1 2345 810 20 30 40 50
FIG. 3 AVR karakteristiek SONY AIR-7 op luchtvaartband
Omdat bij portofoon-scanners de ontvangen signaalsterkte nogal va- rieert, is het prettig wanneer de squelch eenmaal weergave levert, die weergave blijft, ook wanneer de signaal sterkte van de ontvanger daalt. Dat verschil tussen inschake- len en weer uitschakelen noemt men de hysteresis. We hebben het gedrag van de squelch regeling van de Son Air-7 samengevat in een ta- bel.
100
2 3 4 5 10 mV HF ingangssignaal
200 400 1mV
Scannen, zoeken en gevoeligheid
De Sony Air-7 heeft 10 geheugen kanalen per band. Wanneer de ont- vanger scant, gebeurt dat met een snelheid van 10 kanalen per secon- de. Dat is behoorlijk snel. Wanneer een frequentie gebied wordt afge- zocht gaat dat op de luchtvaartband met een snelheid van 1 MHz per 3 seconden (25 kHz stappen) en op
Squelch regeling Sony Air-7, in uV aan 50 Ohm
Band
Ondergrens aan
Ondergrens uit Bovengrens aan Bovengrens uit Automatisch aan Automatisch uit
Over de niveau's kan het volgende gezegd worden. De minimale instel- ling, dus zodat de ruis maar net onderdrukt is, kan niet anders dan prima worden genoemd. In alle ge- vallen ligt de ondergrens lager dan de 10 dB gevoeligheid. Over de bo- vengrens zijn we minder tevreden. In geen enkel geval is het mogelijk de squelch zo in te stellen dat echt alleen zeer sterke, locale stations hoorbaar worden. Voor een draag- bare scanner is bovendien de hyste- resis (het verschil tussen aan- en uitschakelen) wat aan dé krappe kant. De 'automatische' stand van de squelch is gewoon een vaste in- stelling, die overigens goed geko- zen is. Tenslotte zijn er vrijwel geen klikken of ploppen te horen bij het in- en uitschakelen van de squelch en dat is een goede zaak.
FM omroep
Luchtvaart VHF hoog
de VHF hoge band met een snel- heid van 1 MHz per 16 seconden (5 kHz stappen). De scan- of zoeksnel- heid is niet regelbaar. Bekend is het feit, dat bij zeer snel scannende of zoekende ontvangers vaak meer antenne-signaal nodig is om de scanner te doen stoppen dan om bij stilstand de weergave in te schake- len. De scanner is dan als het ware al weer een kanaal verder alvorens het zwakke signaaltje de kans krijgt de scanner te stoppen. Bij sterkere signalen treedt dat probleem niet op.
Ook de Sony Air-7 heeft enigszins last van dit euvel, hoewel het niet ernstig is. We hebben de squelch zo afgesteld, dat de ruis maar nét onderdrukt was bij het scannen of zoeken. Daarna bepaalden we, hoe- veel signaal er nodig was om het
scanner — een behoorlijk goede waarde (zie eventueel ook de verge- lijkingslijst blokkeer niveau's in Ra- dio Amateur Magazine nummer 50).
ming is wat aan de hoge kant, maar hinderlijk is dat niet, want bij com- municatie wordt de verstaanbaar- heid pas aangepast bij vervormings percentages boven 10%.
scannen of zoeken te stoppen. Die waarden vormen in de praktijk eigenlijk de bruikbare gevoelighe- den bij scannen en zoeken. We noemen ze daarom scan- en zoek- gevoeligheid en we hebben ze sa- men met de ‘echte’ gevoeligheid voor 10 dB s/n en de squelch on- dergrens bij stilstand samengevat in | belangrijke factor. Tenslotte bepa- de tabel. len die voor een deel de weergave
Scan- en zoekgevoeligheden Sony Air-7
Band Luchtvaart VHF - hoog
Audio eigenschappen Naast de hoogfrequent-, vormen
Amplitude fr i ook de audio eigenschappen een mplitude frequentie
karakteristiek
Bij communicatie wordt de beste verstaanbaarheid bereikt, wanneer de ontvanger alleen die tonen weer- geeft, die voorkomen in de mense- lijke stem. Hoge tonen moeten on- derdrukt zijn om zo min mogelijk last te hebben van ruis. Bij FM om- roep weergave worden echter tonen uitgezonden tussen 30 Hz en 15
0,26 uV 0,42 uV 0,44 uV
Squelch ondergrens (stilstand) Scan gevoeligheid
Zoek gevoeligheid
10 dB s/n gevoeligheid
Hoewel de scan- en zoekgevoelig- heden wat slechter zijn dan de on- derste squelch grens bij stilstand, is dat niet zo’n groot probleem, omdat de squelch en zoek gevoeligheden vrijwel gelijk zijn aan de 10 dB s/n gevoeligheid. De signaal sterkte voor 10 dB s/n is namelijk altijd no- dig om een verstaanbare weergave te krijgen, en daar stopt de scanner dus ook bij zoeken of scannen.
Blokkeringsniveau
Wanneer de scanner wordt aan- gesloten op een buitenantenne, worden soms zeer sterke signalen naar de scanneringang gevoerd. Dat is zeker het geval indien u dicht bij een semafoon-, auto telefoon-, FM- of TV omroepzender of zelfs in de buurt van het hoofdbureau van politie woont. Is dat signaal groter dan de scanner kan verwerken, dan hoort u dat sterke station op alle ka- nalen en kunt u vrijwel niets meer ontvangen. Het signaalniveau dat een scanner- of ontvanger aangebo- den mag krijgen voordat de zender waar u naar luistert gestoord wordt heet blockings- of blokkeer niveau. Bij de Sony is dat blokkeerniveau 86 dB (20.000 x) hoger dan de 20 dB s/n gevoeligheid. In de praktijk betekent dat het volgende: Stel dat u naar een VHF hoge band zender luistert die een signaal binnen- brengt van 0,33 microvolt. Dat le- vert een signaal/ruis verhouding op. van 20 dB en de spraak is dus goed verstaanbaar. Wanneer u nu naast een sterke zender, bijvoorbeeld een FM omroep zender (zoals Lopik) woont, mag die zender 20.000 x 0,33 = 6,6 millivolt sterk zijn, voor- dat u storing gaat krijgen van die zender. Een blokkeerniveau van 6,6 millivolt is — zeker voor een pocket
0,39 uV
kwaliteit.
Allereerst het vermogen. De Sony Air-7 levert — ongeacht de ont- vangstband — een vermogen van 0,25 Watt aan 8 Ohm, waarbij we 10% als maximale vervormings- grens hebben genomen. Wordt de Sony met een externe luidspreker gebruikt, dan dient daarvoor een gevoelig type te worden genomen, dat speciaal bestemd moet zijn voor spraakweergave, tenzij het gaat om weergave van de FM omroep pro- gramma's. Met een geluidssterkte meter gemeten op 1 meter afstand, leverde de ingebouwde ovale luidspreker van de Sony een ge- luidsdruk van 80 dBA. Dat is net voldoende voor luide weergave in een niet al te rumoerige omgeving. In de auto is het wat aan de krappe kant, tenzij u zo’n fluister zachte su- perslee heeft. . . De klankbalans is goed gekozen, en zoals we al zei- den in deel 1 klinkt de Sony erg fraai, zelfs op de FM omroepband. Andere belangrijke eigenschappen zijn de vervorming en de maximale signaal/ruisverhouding. Dat laatste gegeven geeft aan, in hoeverre bij de ontvangst van een zeer sterk signaal nog ruis is te horen. Zoals al vermeld, wordt op de communi- catiebanden 40 dB als ruisvrij be- schouwd, terwijl voor de FM om- roepband toch wel 56 dB als mini- mum eis geldt. De Sony Air-7 vol- doet daar ruimschoots aan, zoals u in de tabel kunt zien. De vervor-
kHz. Daarbij is het juist wel de be- doeling, dat alle tonen even sterk worden weergegeven. De frequentie weergave curven hebben we in de grafiek weergegeven. U ziet er twee, een voor de communicatie- banden, de ander voor de FM om- roepband. Over de communicatie curve niets dan lof. De goede weer- gave kwaliteit van de Sony is voor een groot deel aan deze curve te danken. De FM omroep curve loopt iets af bij 15 kHz. Dat is te wijten aan het feit, dat deze Japanse ont- vanger is uitgerust met een 75 micro-seconde dé-emphasis net- werk in plaats van het in Europa ge- bruikelijke 50 micro-seconde net- werk. Een probleem is die afval ze- ker niet, (grafiek 4).
Stroomverbruik
Het stroomverbruik van een porta- ble ontvanger bepaalt, hoelang u met een set batterijen kunt doen. De Sony Air-7 wordt gevoed uit 4 mignoncellen type AA. Die overbe- kende batterijtjes in pakjes van vier hebben een spanning van 1,5 Volt. De werkspanning van de Sony-Air-7 is dus 6 Volt. Allereerst hebben we gekeken, in hoeverre de ontvanger gevoeligheid weg was voor teruglo- pende batterijspanning. Dat ging al vrij snel mis. Bij 5 Volt spanning be- gon de vervorming te stijgen en bij 4,5 Volt liep de gevoeligheid Sterk terug, evenals de weergave sterkte. De batterijen zijn dus niet meer bruikbaar wanneer ze zover ontla- den zijn, dat de spanning per cel
Audio eigenschappen
Band
Max. signaal/ruis verhouding Vervorming bij 1 kHz
FM omroep
VHF hoog
Lucht- vaart
52 dB 56 dB 5 0/0 3 90
23
24
500 Hz 1 kHz
FM omroep
communicatie- banden
bkHz 10 15kHz —-toonhoogte
Fig. 4 VVeergavebereik van de ontvanger
daalt onder de 1,1 Volt. De snelheid van ontladen hangt af van het stroomverbruik. Helaas gebruikt de Air-7 nogal vvat stroom. VVanneer de ontvanger gesquelched staat, vvaar- bij de weergave is uitgeschakeld, is het stroomverbruik bijna 50 milli- Ampere! Bij middelmatig luide weer- gave loopt dat op tot 100 mA en bij weergave op bijna maximale sterkte sleurt de ontvanger circa 140 mA stroom uit de batterijen. Uitgaande van een gebruik van 2 uur per dag, met 50% weergave en 50% squelch gaan de batterijen dan maar zo’n 5 — 6 uur totaal mee. Dat is niet erg lang. Beter is dan ook, Alkaline bat- terijen te gebruiken. Die zijn een stuk duurder, maar gaan dan 12 -15 uur mee.
Oplaadbare nikkel-cadmium accu's zijn niet aan te bevelen. Allereerst is de capaciteit nog kleiner dan van een gewone batterij, maar ook is de spanning eigenlijk te laag voor opti- male gevoeligheid. Bij gebruik thuis kan de ontvanger gevoed worden via een net adaptor (niet meegele- verd), die 6 Volt gelijkspanning bij minstens 150 mA (liever 250 mA) moet kunnen leveren.
Conclusie
Of u dit ontvangertje juichend zal verwelkomen als de lang gezoch- te, zal allereerst afhangen van uw interesse in de diverse bereiken. Gaat het daarbij puur om lucht- vaart ontvangst, dan is de Sony Air-7 zeker een zeer goede keus. Gesynthesizde pocket ontvangers
met luchtvaartband zijn zeer dun gezaaid en kosten als ze ook kun- nen scannen zeker evenveel als de Sony. De prestaties zijn op die luchtvaartband uitstekend en doen niet onder voor ”grote” com- puter scanners met luchtvaart- band. Ziet u de Sony als alterna- tief voor een gesynthesizde poc- ket scanner dan zult u genoegen moeten nemen met alleen de VHF hoge band. Gaat uw interesse uit naar stations op die band - zend- amateurs - auto telefoon - brand- weer - ambulances - taxi's - ver- voerders - bussen en trams enz., ook dan zijn de prestaties van de- ze als luchtvaart ontvanger uitge- brachte scanner zo goed, dat we hem van harte kunnen aanbeve- len. Omdat de VHF - lage (68 - 88 MHz) band wel ontvangen kan worden (vanaf 76 MHz) maar niet bruikbaar is voor ontvangst van politie, wegenwacht etc., is de Sony geen alternatief voor een echte communicatie pocketscan- ner zoals de Bearcat, Scooper of Tandy pocketscanners.
Daar staat echter tegenover, dat de Sony bereiken heeft die geen enkele andere pocket scanner kent, namelijk de lange- en mid- dengolf, de noodfrequentie 2182 kHz, en de FM omroepband. We denken dat in heel veel gevallen die omroepontvangst een erg prettig extra is. De prestaties van deze ontvanger zijn zoals we van een merk als Sony mogen ver- wachten: uitstekend!
Sterke punten vinden we: uitmuntende selectiviteit en hoge gevoeligheid — eenvoudige be- diening, goede spiegelonderdruk- king, uitstekende constructie, pri- ma klinkende weergave en een goede, weinig ploppende squelch, al is de bovengrens wat laag. Zwakkere punten vinden we: Geen ontvangst van politiezen- ders in het wel te ontvangen stuk 76 — 88 MHz, vrij hoog stroom- verbruik en een iets te kortschie- tende luidsterkte voor weergave in een lawaaiige omgeving zoals een rijdende auto.
De advies verkoopprijs van de So- ny Air-7 is f 999, —,
Inlichtingen:
Sony/Brandsteder Electronics
Jan van Gentstraat 119
1171 GK Badhoevedorp
Tel. 02968 — 81334
DEEL 2
'Band' antennes
Naast de breedband antennes zoals de discone, kennen we ook 'band' antennes. Dat zijn antennes die al- leen in een bepaald frequentiege- bied goede ontvangst geven. Dat komt omdat ze alleen in dat gebied een stralingsweerstand hebben van 50 Ohm, waardoor de energie over- dracht maximaal is. Buiten het ge- bied waarvoor de antenne ontwor- pen is, wordt de stralingsweerstand bijvoorbeeld heel hoog. Een typisch voorbeeld van zo'n band antenne is de dipool, twee staven die in el- kaars verlengde liggen.
Wanneer zo'n antenne ontworpen is voor de VHF lage band, bijvoor- beeld op 60 MHz, dan zal hij goede ontvangst prestaties leveren in het VHF lage gebied. Op een twee keer zo hoge frequentie (120 MHz -luchtvaartband) wordt de stralings- weerstand van die antenne echter hoog. Omdat de ontvanger ingangs- weerstand 50 Ohm blijft, is er geen goede energie overdracht, waardoor in dat frequentiegebied slechts wei- nig energie aan de scanner wordt geleverd. De antenne ontvangt dus wel alle signalen, maar door een verkeerde 'aanpassing' (stralings- weerstand antenne en ontvanger in- gangsweerstand zijn niet gelijk) geeft de band-antenne in het ge- bied waarvoor hij niet is ontworpen een veel kleiner signaal af. Naast de dipool zelf (bijvoorbeeld de Tele- ves AERO voor de luchtvaartband en de MB 8 voor de VHF lage band) zijn er enorm veel van de dipool af- geleide antennes. Voorbeelden zijn de Groundplane en sprietantennes. In principe zijn dat allemaal anten- nes die maximale prestaties leveren in een bepaald frequentiegebied, hoewel het in de praktijk nogal meevalt. Voor de ontvangst presta- ties van spriet- en buitenantennes verwijzen we u naar de test in num- mer 23, de prestatie van balkon- en kozijnantennes hebben we gemeten in nummer 29, de 'TL' pijp- antennes zijn getest in nummer 38. Behalve voor de VHF lage, lucht- vaart en VHF hoge band is er — tot
nu toe — één antenne die speciaal is gemaakt voor de UHF band. Dat is de Televes 6540, die ongeveer 2 x zoveel signaal geeft als een dis- cone bij ontvangst van dezelfde UHF zender (test in nummer 23).
Meerband antennes Meerband antennes zijn antennes die goede ontvangst geven op meerdere banden, bijvoorbeeld de VHF lage en de VHF hoge band. Vaak bestaan ze uit combinaties van twee of meer enkelbands an- tennes, of is door een bepaalde constructie methode gezorgd, dat de stralingsweerstand op meerdere banden 50 Ohm is. Een typisch voorbeeld van zo’n meerband an- tenne is de inmiddels over bekende 'TL' pijp-antenne. In de witte buis zit een VHF dipool antenne, die tot een spiraal is opgewonden om de antenne korter te maken. Naast de VHF dipool zit er dan ook nog een korte UHF dipool in, om de ont- vangst op de UHF band te verbete- ren. Ook kunnen band antennes los van elkaar gecombineerd worden tot een meerbands antenne. Een heel goede combinatie is bijvoor- beeld de Televes MB 8, gecombi- neerd met de UHF antenne Televes 6540. Deze twee antennes worden gekoppeld met een filter, waardoor men toch met een enkele kabel naar beneden kan.
Richtantennes
Richtantennes zijn niet rondom ge- voelig, maar zijn gevoelig in een be- paalde richting. In die richting zijn ze veel gevoeliger dan een normale rondom gevoelige antenne zoals een discone of een dipool. Die extra gevoeligheid noemt men verster- king. Er zijn antennes met verster- kingsfactoren tussen 3 en 10 dB, dat is zo’n 1,7 tot 3 x. Zo’n richtan- tenne levert dus 1,7 tot 3 x zoveel energie af in die ene richting dan een rondom gevoelige antenne. De consequentie is, dat hij in de ande- re richtingen een veel zwakker sig- naal afgeeft dan een rondom gevoe- lige antenne. Dat is de reden, dat
DX en met scanners
door W. Bos
zo’n richtantenne op een rotor ge- monteerd moet worden, zodat hij in die richting van de zender die men wil ontvangen, gedraaid kan wor- den. Richtantennes worden bij scanners erg weinig gebruikt, maar kunnen soms de enige oplossing zijn om een bepaalde zender te ho- ren. Woont men bijvoorbeeld vlak bij een auto-, telefoon-, semafoon- of omroepzender, dan kan men meestal geen grote, rondom gevoe- lige antenne met antenneversterker gebruiken voor de ontvangst van ver weg gelegen zenders, omdat dan oversturing optreedt.
Met een richtantenne kan men wel die ver verwijderde zenders ontvan- gen, zolang ze niet in de richting van de storende zender liggen. Om- dat zo’n richtantenne vrijwel niets ontvangt uit de richting waar hij niet naar toe wijst, wordt het signaal van de storende omroepzender sterk verzwakt en de signalen uit de rich- ting waarheen de antenne wijst wor- den versterkt. Er zijn verschillende richtantennes — voor één band — bruikbaar voor scanner luisteren. Voor de VHF lage band is heel goed een normale FM omroep an- tenne — een Yagi met 4 elementen — bruikbaar. Let er wel op, dat de elementen niet horizontaal, zoals bij FM omroep, maar verticaal lopen. De antenne moet dus als het ware "op z’n kant” gemonteerd worden, omdat communicatie zenders verti- caal gepolariseerd worden.
Voor het onderste deel van de VHF hoge band, zo tussen 120 en 155 MHz is een antenne voor de 2 me- ter zendamateur band (144 - 146 MHz) goed bruikbaar. Voor het ho- ge deel van de VHF band (150 -175 MHz) kan men echter beter een TV band 3 antenne voor kanaal 5 ge- bruiken. Voor de UHF band kan tenslotte het beste een zendama- teur antenne voor de 70 cm band (430 - 440 MHz) worden gebruikt. Al die antennes moeten zo gemon- teerd worden, dat de elementen verticaal lopen. Het verdient aanbe- veling antennes te gebruiken met niet meer dan 4 elementen, omdat
25
anders de bandbreedte te smal wordt.
Breedband richtantennes
Is men in een enkele band geïnte- resseerd, dan is een van de boven beschreven antennes bruikbaar. Gaat het om meerdere frequentie- gebieden of zelfs het hele scanner bereik, dan wordt het moeilijker. Maar ook daarvoor is een oplos- sing. Sinds kort is er een breedban- dige richtantenne in de handel. Dat is een logarithmisch periodieke an- tenne, met gebogen elementen. De ; antenne (gemaakt door Helmut Bench van de firma Scarabs in W-Duitsland) heeft een frequentie bereik van 88 - 790 MHz en afhan- kelijk van de frequentie een verster- king tussen 2 en 4 x (zie figuur 5).
klein zijn. Ze leveren, dank zij de in- gebouwde versterker, betere presta- ties dan dezelfde antenne zonder versterker. In de meeste gevallen geven ze zelfs meer signaal af dan een gewone discone zonder verster- ker. Wanneer men geen ruimte heeft om een grote scanner anten- ne te plaatsen, dan biedt een actie- ve antenne voordelen.
Hoe beter de antenne,
hoe meer u ontvangt
Afgezien van het feit of we een an- tenneversterker gaan toepassen — of er al inzit, zoals bij actieve anten- nes — is de antenne — of antenne- combinatie — bepalend voor de ontvangstresultaten. Antennes heb- ben namelijk een rendement. Zoals gezegd zijn het energie omzetters,
Fig. 5 Breedband richtantenne
De antenne wordt geïmporteerd door Mecom in Bedum, tel. 05900- 14390.
Omdat richtantennes zelden zullen worden gebruikt bij scanner ont- vangst, gaan we er in dit artikel niet verder op in.
Actieve antennes
Actieve antennes — we hebben ze getest in nummer 42 — bestaan uit een gewone antenne (Groundplane, spriet of 'TL' pijp) waarin een ver- sterker is ondergebracht. Met uit- zondering van de ”TL” pijp actieve antennes, zijn al die actieve anten- nes enkelbands antennes. Toch werken ze ook op de andere ban- den, omdat de ingebouwde verster- ker de zwakke signalen op de 'ver- keerde’ banden flink versterkt, waardoor toch heel behoorlijke ont- vangstprestaties worden geleverd. Actieve antennes hebben het voor-
26 deel, dat ze over het algemeen
en elke omzetting levert verlies op. De ene antenne heeft een slechter rendement dan de andere. In een 'TL' pijp-antenne bijvoorbeeld, is de dipool voor VHF laag opgewonden tot een spiraal, om de antenne zo klein mogelijk te maken. Daardoor nemen de verliezen toe, en het ren- dement af. Bij zo'n antenne zijn dus de afmetingen ingeruild tegen de ontvangstprestaties, tenminste op VHF laag. Door toepassing van een antenneversterker kan men de sig- naalafgifte een enorm eind opkrik- ken, waardoor zo'n antenne dan toch een behoorlijk signaal afgeeft. Maar wat niet wordt ontvangen, kan ook niet worden versterkt! Het zal duidelijk zijn, dat een goede antenne met versterker veel beter werkt dan een matige antenne met versterker.
Gaat het dus om ontvangst van ver- af gelegen zenders, dan zit u toch allereerst vast aan een goede —
meestal grote — buitenantenne, versterker of niet. Het is nauwelijks mogelijk aan te geven wat nu 'de beste' antenne is. Elke antenne heeft verschillende eigenschappen en ook de prijs speelt een zeer be- langrijke rol. Zo zijn bijvoorbeeld de TL” pijp-antennes erg goed op de VHF hoge band (140 - 174 MHz), maar zijn op de UHF band minder goed. Een discone levert op alle banden behoorlijke prestaties, met uitzondering van de UHF band. De Televes 6540 UHF antenne levert de beste prestaties op de UHF band, maar is weer onbruikbaar op de andere banden. Uw keuze hangt dus af van uw interesses en hoe- veel geld u er aan wilt besteden.
De 'beste' antenne
Ondanks alle testen die we in de af-
gelopen twee jaar hebben ge-
plaatst, krijgen we toch elke maand stapels vragen waarin gevraagd wordt naar de beste antenne. In fei- te zijn al die vragen ook aanleiding geweest voor dit artikel. Zoals ge- zegd hangt die keuze af van de om- standigheden. Naar welke frequen- ties gaat uw interesse uit, hoeveel geld wilt u kwijt en vooral de ruimte die men heeft is een belangrijke factor. Maar omdat het voor veel le- zers toch moeilijk is een keuze te maken willen we een richtlijn geven.
Daarbij spreken we dan wel een
aantal dingen af, namelijk:
1. U heeft een scanner met een hoog blokkeringsniveau.
2. U woont niet vlak in de buurt van een semafoon-, autotelefoon-, politiebasispost-, FM- of TV om- roepzender.
3. Uw interesse gaat uit naar alle frequenties tussen 68 en 512 MHz.
4. U kunt een ‘grote constructie’ op het dak kwijt.
5. U hoeft niet op een paar centen te kijken.
Wanneer aan al die voorwaarden
voldaan wordt, dan zouden wij het
volgende gebruiken:
1. Een hoge antennemast, hoe ho- ger hoe beter. Woont u in een flat, dan hoeft de mast zelf — mits op dak geplaatst — natuur- lijk niet zo hoog te zijn. In elk ge- val geldt: hoe hoger de antenne, hoe groter de afstand waarover u stations kunt ontvangen.
2. Voor de VHF lage, luchtvaart en VHF hoge band zouden wij óf een goede discone, of een Tele- ves MB 8 dipool gebruiken. Direct aan die antenne ge-
schroefd komt dan een lage ruis antenneversterker, bijvoorbeeld de Patronix SA 2000 of de Be- kom triple master. Die versterker kan alleen worden gebruikt wan- neer u een flink eind (15 km of meer) van semafoon-, autotelefoon- of omroepzenders woont, of wanneer uw kabel lan- ger is dan 25 meter. Bij kabel- lengten van 30 meter of meer móet die antenneversterker zelfs worden gebruikt!
. Voor de UHF band zouden wij de enige op dit moment verkrijgbare UHF antenne, de Televes 6540 gebruiken. Ook direct aan deze antenne dient een lage ruis an- tenneversterker geschroefd te worden. Die kan in alle gevallen worden gebruikt, behalve wan- neer u vlak bij Lopik (UHF TV Ned. 2 = 518 MHz) woont.
. Werkt u met de versterkers, dan zouden wij als coax-kabel 'dikke' kabel RG 8/ U gebruiken mits de lengte niet meer is dan zo’n 30 meter. Bij grote lengten of wan- neer u geen antenneversterker op VHF toepast, zouden wij de zeer verliesarme, maar wat lastig te monteren Pope H 100 kabel gebruiken. Elke antenne wordt met een eigen kabel naar bene- den gevoerd. In de buurt van de scanner wordt de kabel dan aan- gesloten op het bij de versterker behorende voedingsspanning ap- paraat. Elk voedingsspanning ap- paraat kan namelijk maar één versterker voeden.
. De uitgangen van de voedings- apparaten van de VHF en de UHF worden nu samengekoppeld door middel van een VHF - UHF koppelfilter. De reden dat we dat onderaan doen, na versterking, ligt allereerst in het feit dat zulke filters altijd iets verlies geven. Na de versterkers speelt dat verlies echter geen rol meer. In principe zou zo’n filter ook wel bovenin de mast gezet kunnen worden, zodat we met een kabel naar be- neden kunnen. Het probleem daarbij is echter dat de voe- dingsspannings apparaten eigen- lijk geen twee versterkers tegelijk kunnen voeden, en dat boven- dien dan een VHF - UHF koppel- filter met tweezijdige gelijkspan- ningsomloop nodig is om de ver- sterkers via de coax-kabel te voeden. Dergelijke filters zijn lastig te krijgen, vandaar dat we het op deze manier hebben op- gelost.
UHF Televes
6540 antenne á versterker »
dipool
of antenne versterker
discone
RG/8U
H100 coax
scanner
VHF/UHF wisselfilter
FIG. 6 Topkwaliteit scanner antenne installatie voor 68-512 MHz.
U.H.F. Televes 6540
dipool VHF RG/8U of H100 d
coax
of
VHF wissel- filter
discone
antenne versterker
220v voeding
220/12
FIG. 7 Medium cost scanner antenne installatie 68-512 MHz -
27
Alternatief
Nu kan het natuurlijjk zijn, dat u twee antenneversterkers en twee kabels toch wat te gortig vindt. Een alternatief is dan, dezelfde anten- nes te gebruiken, maar het VHF - UHF koppelfilter bovenin de mast te zetten. Hoe korter de kabeltjes (dik- ke coax) van antenne naar filter hoe beter. Direct na het filter volgt dan
één antenneversterker, en dan gaat |
u met een enkele (dikke) coax naar beneden. De prestaties zijn wat minder dan van de eerste oplos- sing, maar u spaart zo'n f 200,— uit. In figuur 6 en figuur 7 hebben we beide installaties getekend.
Coaxkabel
Tussen antenne en scanner is — helaas — een kabel nodig om de signalen te transporteren. Daarvoor dient coax-kabel te worden ge- bruikt. Een kabel geeft verliezen. Hoe hoger de frequentie, hoe groter het verlies. Er zijn verschillende soorten coax-kabel in de handel. Antennezaken verkopen vaak dun- ne, witte 'TV' coax, die erg goed- koop is, f 1,— per meter. Die kabel is echt onbruikbaar voor serieuze scanner ontvangst. De verliezen zijn veel te hoog. Wat beter is de zwarte zogenaamde ‘dunne’ coax, met het typenummer RG 58/U. Let erop, dat dit typenummer erop staat. Deze coax is circa 5 mm dik. Wanneer geen antenneversterker wordt ge- bruikt is het toepassen van RG 58/U als kabel tussen antenne en scanner ingang niet aan te raden. De reden daarvoor zijn de aanzien- lijke verliezen van deze kabel, met name op de UHF frequenties. Als il- lustratie: wanneer u 20 meter coax gebruikt, houdt u op 150 MHz (VHF hoog) nog maar de helft van het signaal over dat de antenne levert. Op UHF is het nog erger: bij dezelf- de 20 meter houdt u nog maar zo’n 30% oftewel 1/3 deel over van het antenne signaal! Het zou dan ook weggegooid geld zijn, een dure an- tenne te kopen die een hoog sig- naal afgeeft en dat dan weer teniet te doen door een goedkope coax toe te passen. Wanneer er een an- tenneversterker, direct onder de an- tenne wordt gebruikt, kunt u na de versterker eventueel wel RG 58/U toepassen, maar toch echt niet meer dan een meter of 10 tot 12, daar anders de winst van de anten- neversterker teniet wordt gedaan door de kabelverliezen. Een kabel, die weliswaar circa 2 x zo duur is
28 als ‘dunne’ coax, is ‘dikke’ coax
RG 8/U. Deze kabel is circa 10 mm | al te veel problemen op de kabel dik, en past precies in de bekende schroeven. Omdat de H 100 een PL 259 plug. Het verlies is een stuk | massieve kern heeft, mag de kabel minder dan van RG 58/U. Bij een beslist niet slingeren in de wind. Na lengte van 20 meter verliest u op verloop van tijd breekt dan de kern. 150 MHz circa 25%. Bi) UHF houdt | Ook dient de PL 259 plug aan de
u bij 30 meter aan het eind van de kabel na montage afgetaped te wor- kabel ongeveer de helft (50%) over den, en daarna omgeven te worden van het signaal dat de antenne aan | door siliconen rubber. PL 259 plug- het begin levert. U ziet, dat die ver- | gen zijn namelijk niet vochtdicht. liezen nog aardig tegenvallen. Omdat de H 100 kabel hol is, dringt In Radio Amateur Magazine num- vocht gemakkelijk diep in de kabel, mer 37, waarin we de Mutek en waardoor de verliezen enorm toene- Bürdewick antenneversterkers test- men. Ondanks al deze problemen, ten, hebben we de gevoeligheids- heeft de H 100 kabel een voordeel: vermindering ook gemeten. We na- de verliezen zijn circa de helft van men een SX 200 scanner en maten | de standaard RG 8/U kabel. Wilt u daarvan de 10 dB s/n gevoeligheid. | het uiterste uit uw antenne installa- Vervolgens namen we 20 meter RG | tie halen of moet u zeer lange ka- 58/U en maten toen de gevoeligheid | bels gebruiken (meer dan 30 meter) wanneer we deze kabel op de an- dan is Pope's H 100 de aangewe- tenne ingang aansloten. Daarna zen kabel, maar denk om een wa- herhaalden we dat nog eens, maar terdichte en rotsvaste montage! De nu met 'dikke' coax RG 8/U. Omdat | kabel is te koop bij de meeste zen- niet iedereen het artikel in nummer | damateur zaken zoals Schaart in 37 gelezen zal hebben, herhalen we | Katwijk, Doeven in Hoogeveen, Me- hier dat tabelletje nog eens. com in Bedum, Van Elswijk in Ba-
ETE MHz 0,22 0, EEE г En 0,32 0,36 0,40 0,28 0,26 0,28
rendrecht, Spankers Miniwatt in Hoogvliet en vele anderen.
Gevoeligheid (10 dB s/n) in microvolt aan 50
Aan ingang SX 200 scanner Met 20 mtr. RG 58/U (dun) Met 20 mtr. RG 8/U (dik)
Dit tabelletje laat duidelijk zien, dat voor de ontvangst van veraf gele- gen zenders de coax-kabel een be- langrijke rol speelt. Zolang de kabel kleiner is dan een meter of 10, gaat het nog zonder versterker, maar bij langere kabellengten is een anten- neversterker, die de kabel verliezen compenseert eigenlijk nodig. Nu is er nog een type kabel, die we nog niet hebben genoemd. Dat is de zeer verlies arme Pope H 100 ka- bel. Dat is een kabel, die om de binnenkern geen massieve isolatie heeft, maar gedeeltelijk lucht isola- tie. De buitenmantel bestaat uit een zeer dunne koperfolie, omgeven met een zeer grofmazig vlechtwerk. De binnenkern is massief. Het na- deel van deze kabel is, dat ze moei- lijk is te monteren op de standaard PL 259 plug.
De afschermfolie scheurt nogal snel. Wij lossen dat op, door een ader van een stukje tweeling snoer te ontdoen van isolatie en de bun- del fijne koperdraadjes dan om de afscherming van de H 100 kabel te wikkelen. Daarna kan men een PL 259 schroefplug (met inwendige schroefdraad die zich om de af- scherming schroeft) meestal zonder
Belangrijke factoren voor
DX ontvangst
Zoals we in deze serie tot nu toe hebben gezien, zijn er een aantal factoren, die verhinderen dat we ver gelegen stations goed ontvangen. Allereerst is dat de kromming van de aarde, die verhindert dat we echt ver weg gelegen stations kunnen ontvangen. Daartegen is maar een remedie: hoe hoger de antenne, hoe verder de „radio horizon” komt te liggen. De tweede factor is de antenne. Antennes hebben een goed of slecht rendement. Over het algemeen geldt dat hoe kleiner de antenne, hoe minder signaal hij af- geeft bij een bepaalde veldsterkte. Een goede antenne is absoluut noodzaak — of we nu wel of geen antenneversterker gebruiken — om ver weg gelegen stations te kunnen ontvangen. De derde factor is de gevoeligheid van de scanner. De ene scanner heeft meer signaal no- dig dan de andere om dezelfde ver- staanbaarheid te geven. Zie de lijst in deel 1, maar bedenk daarbij, dat wanneer een antenne versterker
toegepast wordt het blokkeringsni- veau een zeer belangrijke rol speelt, en dat bovendien gevoelig- heid en blokkeringsniveau lang niet de enige gegevens zijn die bepalen of een scanner bruikbaar is. Die vierde factor is de gebruikte anten-
nekabel. Hoe langer de kabel, hoe meer verlies. Het is de coaxkabel
die de bruikbare gevoeligheid van
de scanner enorm verminderd, ze- ker als het een kabel is, die langer is dan 15 meter. Juist die verliezen in de coaxkabel maken het toepas-
sen van een antenneversterker noodzakelijk voor optimale presta- ties. Daarom gaan we in deel 3 wat dieper in op die ,,antenne- versterkers”.
(wordt vervolgd)
MESPFIGPPIBIHTEUAT FONE ттр ә ERG ENGE VR NEELS ROERENDE OMGEE) әәә PET Ter ROET WET EE ed
Militaire luchtvaartcommunicatie over korte afstand speelt zich af binnen het frequentiegebied 225- 400 MHz. Al diverse malen zijn in RAM frequenties genoemd waarop vliegtuigen en grondstations te ho- ren zijn, bijvoorbeeld in RAM 32. Net als bij de burgerluchtvaart be- dient de militaire luchtvaart zich van amplitude modulatie (AM). In de lucht ontbreken immers sto- ringsbronnen (zoals b.v. verbran- dingsmotoren) die hinder veroorza- ken bij de ontvangst van AM-signa- len. Bovendien is de reikwijdte van AM iets groter.
Wie geïnteresseerd is in de ont- vangst van dit soort communicatie vervalt dadelijk in een scanner van de meest kostbare soort; bij goed- kopere scanners ontbreekt dit fre- quentiegebied veelal omdat het ap- paraat tevens geschikt zou moeten zijn voor AM.
Nieuwe communicatie-ontvangers (zoals b.v. door Rhode & Schwarz geproduceerd) voor deze frequen- ties zijn onbetaalbaar terwijl het aanbod van dumpapparatuur hoogst bescheiden is.
Dit alles is er de oorzaak van dat we hier melding maken van een in de dump verschenen ontvanger ty- pe AM/URR-13A. De ontvanger heeft slechts één band (225-400 MHz) en is uitsluitend geschikt voor AM.
Ze werden geproduceerd in de vijf- tiger-jaren en zijn dus voorzien van buizen. De gevoeligheid bedraagt 8 AV, een getal waarvan we van- daag de dag niet achteroverslaan. Toch is dat voldoende om prima ontvangst op te leveren als we b.v. een kwart golflengte sprietje op het dak plaatsen. Een scanner-anten- neversterker is bij deze gevoelighe- den overigens een nuttig extra. Naast de variabele afstemming kan in de ontvanger een kristal geplaatst worden voor het bewaken van één en dezelfde frequentie en m.b.v. een schakelaar kan dan gekozen worden voor één kanaal of variabe- le afstemming met de hand.
Dit in de Verenigde Staten gepro- duceerde apparaat bevat een voe- dingstrafo die alleen geschikt is voor 110-125 volt; tussenschakeling van een z.g. verhuistrafo is dus noodzakelijk. Het stroomverbruik bedraagt ca. 120 watt en de afme- tingen zijn hoog 21 cm, breed 43 cm en diep 47 cm. Geen kleine jon- gen dus! Door de keuze van de middenfrequentie (18,6 MHz) is een goede spiegelonderdrukking ge- waarborgd, temeer als men be- denkt dat de afstemkringen door een maar liefst 9-voudige afstem- condensator worden afgestemd. Dit laatste is een staaltje mechanisch vernuft dat bewondering verdient. Het frontpaneel bevat naast de af-
stemknop en schaaltje een stel me- ters; één voor het afstemmen en één die het audio-niveau aangeeft. Daarnaast een squelch en volume- regelaar en wat schakelaartje. Een luidspreker is niet ingebouwd.
Wie geen ervaring heeft met het luisteren naar militaire luchtvaart- communicatie moet voor aanschaf bedenken dat er ”s avonds, in het week-end en bij slecht weer prak- tisch geen berichtenverkeer is. Het totale frequentiespectrum is dan leeg, althans die indruk wekt het. De AN/URR-13A gaat 4 a 500 gul- den kosten (afhankelijk van de toe- stand van het apparaat) en vvordt o.a. verkocht door lepma en Blok- golf.
Op beide adressen is ook de gede- monteerde zender die bij deze ont- vanger hoorde te koop. De daarvan deel uit makende drie stuks 4X150A (met voeten en z.g. schoor- stenen) lenen zich voor het vervaar- digen van een 70 cm eindtrap met zeer groot vermogen.
29
30
EEN BIJZONDERE ANTENNE
VOOR 7:30 MHZ
door W. Bos
Zodra het gaat om zenden en/of ontvangen in het korte- golf gebied vormt de antenne een probleem. Afgezien van een enkele — meestal veel ruimte vragende — constructie zijn er geen antennes die op alle frequenties tussen 7 en 30 MHz gelijkmatige prestaties leveren. Omdat zendama- teurs binnen vaste frequentie-gebiedjes werken, kunnen zij antennes gebruiken die alleen op die bandjes een lage staande golfverhouding hebben. Maar de meeste oudere zendamateur antennes zijn niet geschikt voor de nieuwe WARC banden. Voor kortegolfluisteraars zijn er eigenlijk helemaal geen antennes die een lage SWR hebben op el- ke willekeurige frequentie tussen 7 en 30 MHz.
Sinds kort is er echter een antenne in de handel, die met behulp van een ingebouwd motortje afgestemd kan wor- den op elke willekeurige frequentie in het gebied tussen 7 en 30 MHz.
Waarom een lage SWR bij
| zenden?
SWR staat voor Standing Wave Radio, de staande golfverhouding. Staande golven onstaan wanneer er sprake is van misaanpassing. Omdat te verklaren moeten we even terug naar de theorie. Alleen wanneer energie-opwekkers (zen- ders), transmissielijnen (coaxkabel) en belasting (de antenne) dezelf- de karakteristieke impedantie heb- ben, vindt maximale energie over- dracht plaats. De internationale standaard voor de karakteristieke impedantie in het KG en VHF ge- beuren is 50 Ohm (in W-Duitsland gebruikt men nog 60 Ohm en in de
kabel-TV en videowereld 75 Ohm). De antennekabels (coax) die vlot verkrijgbaar zijn hebben dan ook een karakterisitieke impedantie van 50 Ohm (RG 58/U — dunne coax — en R8/U — dikke coax). : Alle fabrieksmatige kortegolfzen- ders zijn dan ook bestemd om te werken in een belasting van 50 Ohm. Zo'n zender geeft dus maxi- male energie af wanneer de kabel, maar vooral ook de antenne een Ohmse belasting vormt van 50 Ohm. Een eenvoudige antenne zo- als een dipool heeft op de resonantie-frequentie (de frequen- tie waarbij de beide elementen elk 1/4, 3/4 of 5/4 golflengte lang zijn) een stralingsweerstand tussen ruw- weg 50 en 70 Ohm, mits de anten- ne redelijk hoog is opgehangen bo- ven de grond. Alleen op de resonantie-frequentie wordt dus maximale energie uitgezonden. Wat gebeurt er nu wanneer we niet op de resonantie-frequentie zen-
den? Wanneer we op een lagere frequentie zenden is de antenne te kort, en zal zich daardoor laag- ohmig en capacitief gaan gedra- gen. Wanneer we op een hogere frequentie zenden is de antenne te lang en zal zich hoog-ohmig en in- ductief gaan gedragen. In beide gevallen is de stralingsweerstand van de antenne nu geen 50 Ohm meer. Daardoor zal de antenne niet alle toegevoerde energie kunnen uitstralen. De niet uitgezonden energie wordt gereflecteerd en te- ruggestuurd naar de zender. Dank- zij deze heengaande- en terugke- rende energieén ontstaat er een 'staande' golf op de kabel.
In feite komt dat er op neer, dat de
energieverdeling over de kabel niet gelijkmatig meer is. Uit de verhou- ding van de heengaande en terug- kerende energie is nu de SWH te berekenen. Wat is nu het gevolg van een slechte staande golf ver- houding? Bij een slechte SWR wordt de zender niet meer belast met 50 Ohm. De zender kan daar- door z'n energie niet meer kwijt. Het werkelijk uitgezonden vermo- gen wordt dus minder en de niet uitgezonden energie wordt in warmte omgezet. Dat kan kwalijke gevolgen hebben voor de zender- eindtrap. Veel fabrieks-kortegolf- zenders zijn dan ook voorzien van een beveiliging die het zendvermo- gen terugregelt zodra de SWR ho- ger wordt dan 1,5: 1. Daarom is het noodzakelijk een antenne te gebruiken met een lage SWR (klei- ner dan 1,5 : 1) op de frequenties waarop men zendt.
Waarom een lage SWR bij ontvangen?
Hoewel een slechte SWR van de ontvang-antenne — en zeker voor frequenties onder de 30 MHz — lang niet zoveel problemen ople- vert als bij zenden, zijn er toch re- denen om te zorgen dat ook een ontvangst antenne een goede staande golfverhouding heeft. Bij ontvangst geldt eigenlijk hetzelfde verhaal als bij zenden, alleen is de antenne nu de energie leverancier en de ontvangeringang met de ka- bel de belasting. Veel goede korte- golfontvangers hebben een in- gangsimpedantie van 50 Ohm met een behoorlijke SWR, zo'n 2 : 1 of beter. Een antenne — zeker wan- neer coaxkabel als antenneleiding wordt gebruikt kan dan ook alleen alle opgevangen energie aan de ontvanger kwijt wanneer z'n inwen- dige impedantie (de stralings- weerstand) 50 Ohm is. Slechts in heel bijzondere gevallen op de VHF - UHF banden kunnen we af- wijken van de regel dat alle karak- teristieke impedanties gelijk moe- ten zijn. In die gevallen kunnen we namelijk op minimale ruis aanpas- sen in plaats van op maximale ver- mogensoverdracht. Voor de lagere frequenties, zeker onder 30 MHz is de atmosferische ruis nog zo sterk, dat die ruisaanpassing geen zin heeft. We streven dus bij kortegolf naar maximale energie overdracht: alle impedanties gelijk. Wat ge- beurt er nu wanneer de antenne geen 50 Ohm stralingsweerstand
heeft? Er ontstaat géén staande golf in de kabel want die is 50 Ohm en met de 50 Ohm ontvanger be- last. Maar omdat bron- en be- lastingsimpedantie verschillen, wordt dus niet alle door de antenne opgevangen energie aan de ont- vanger geleverd. In dat verlies moet u zich niet vergissen. Luister maar eens met een dipooltje van 2x5 meter op de 80 meter amateur- band of de scheepvaartfrequenties. Zeer zwakke signalen zullen uw deel zijn. Met een antenne tuner kunt u de 'verkeerde' impedanties aanpassen en dan brullen de stati- ons de luidspreker uit. Zie hiervoor ook de test die we hebben gepubli- ceerd over de Mizuho antenne tu- ner in Radio Amateur Magazine nummer 29. Omdat we nu toch met die materie bezig zijn, zult u begrij- pen dat het ook belangrijk is dat de ingangs-impedantie van de ontvan- ger circa 50 Ohm is. Niet alleen omdat anders geen maximale ener- gie overdracht plaatsvindt, maar omdat er dan wél staande golven op de kabel ontstaan. Zoals ge- zegd is de energie verdeling op de kabel dan niet meer gelijkmatig. Er
| ontstaan 'knopen en buiken' en dat
betekent dat de lengte van de ka- bel invloed gaat uitoefenen op de ontvangstresultaten. Op bijvoor- beeld lengten van 1/4 golflengte of veelvouden daarvan ontvangt u dan vrijwel niets meer! Dat is ook het risico bij het 'ruis aanpassen’ op de VHF — UHF-banden. Kor- tom, na het bovenstaande zult u begrepen hebben dat het zeker zinvol is te streven naar 50 Ohm stralingsweerstand van antennes, zowel voor zenden als ontvangen. Overdrijven moeten we dat beslist niet: een staande golfverhouding van 1,5 : 1 voor zenden en van 2,5 : 1 voor ontvangen is prima. Verde- re verbeteringen leveren nauwelijks winst op.
De TELGET 2000/1 antenne De TELGET 2000/1 antenne is een dipool antenne, gemaakt van anti- corrosief aluminium. Een dipoolan- tenne is richting gevoelig (de an- tenne karakteristiek is 8-vormig) en daarom kan deze dipool op een antennerotor worden gemonteerd. De antenne wordt bij zenden zo- danig gedraaid dat in de richting waarheen we willen zenden maxi- maal vermogen wordt uitgestraald. Bij ontvangst kunnen we de anten- ne draaien totdat maximale ont-
vangststerkte optreedt, maar het
is ook mogelijk sterk storende stations te verzwakken door de an- tenne in de richting van zo’n sta- tion te laten wijzen. Het gewenste station is dan meestal ook wat zwakker, maar storingen kunnen verdwijnen. De lengte van de totale dipool is 7,36 meter. Elk element is 3,68 meter lang. Was de TELGET een normale dipoolantenne ge- weest, dan zou de resonantie- frequentie rond de 19 MHz hebben gelegen. Maar de TELGET is geen normale dipool. In de antenne zelf is namelijk een soort antennetuner opgenomen, bestaande uit een spoel en een capacitief element in elke dipoolhelft. Die antenne-tuner wordt aangedreven door een (bors- tel-loze — dus geen vonken) asyn- chroon motor, die werkt op 48 Volt. Die motor zit in de aluminiumdoos in het midden van de antenne. De motor wordt bestuurd via een mee- geleverde besturingseenheid, die via een aparte kabel met de anten- ne wordt verbonden. De afstemele- menten zijn opgenomen in de bei- de ‘dikke’ (5 cm diameter) stukken van elke dipoolhelft, vlakbij het middenpunt. Door het draaien van de motor wordt een groter of klei- ner deel van de spoel kortgesloten en tegelijk wordt (door in elkaar schuivende van elkaar geïsoleerde buizen) de capaciteit veranderd. Hoe werkt dit systeem nu? Stel dat we de antenne willen gebruiken op 14 MHz. Omdat de dipool voor die frequentie te klein is, zal hij zich capacitief gaan gedragen. Door nu met behulp van de motor een deel van de spoel in te schakelen (de motor verschuift een kortsluitstrip), wordt dat capacitieve gedrag door de spoel gecompenseerd, waar- door de antenne resoneert op 14 MHz en een stralingsweerstand krijgt van 50 Ohm. Wanneer we in plaats van op 14 MHz de dipool willen gaan gebruiken op bijvoor- beeld 28 MHz, is de dipool met een lengte van 7,35 meter te lang. De antenne zal zich dan inductief gedragen. Door nu de motor zoda- nig te verstellen dat de spoel is kortgesloten en alleen het capaci- tieve element werkzaam is, kunnen we met die capaciteit het inductie- ve gedrag van de dipool opheffen, waardoor de antenne nu gaat reso- neren op 28 MHz en weer 50 Ohm stralingsweerstand krijgt. Omdat de afstemming continue variabel is, kan de antenne op die manier re-
-—
2888 SE
a N x d %
са)
sonerend gemaakt worden op alle frequenties tussen 7 en 30 MHz. Nu is een dipool nogal gevoelig voor de hoogte boven de grond. Een hoogte van minstens een hal- ve golflengte boven de grond is noodzakelijk om een goede SWR te bereiken. Is de hoogte van een antenne lager — en zeker op fre- quenties van 7 MHz = 42 meter golflengte — zal dat vrijwel altijd het geval zijn, dan wordt de uitge- zonden straling door de grond ge- reflecteerd. Die gereflecteerde gol- ven zorgen ervoor, dat de antenne zich weer capacitief of inductief gaat gedragen. Het aardige van de TELGET antenne is nu, dat die in- vloeden door de variabele afstem- ming gecompenseerd kunnen wor- den. Dat betekent dat met de an- tenne — of hij nu hoog boven het dak is gemonteerd of op een pijpje in de tuin staat — altijd een stra- lingsweerstand van 50 Ohm oftewel een SWR van 1:1 bereikt kan wor- den. Verder is een dipool een sy- metrische antenne, de beide ele- menten zijn gelijkwaardig. In princi- pe mag men dan ook niet zo maar een (asymetrische) coaxkabel aan de antenne knopen, want dan ver- andert niet alleen het stralingspa- troon, maar gaat ook de afscherm- mantel van de kabel stralen, met TV en radio storing als mogelijk ge- volg. Daarom levert de fabrikant een balun (BALanced — UNbalan- ced transformator) mee. Die balun zorgt ervoor dat de antenne sym- metrisch belast wordt. De fabrikant adviseert deze balun overigens niet op de motor behuizing te monte- ren, maar geïsoleerd op de mast.
Prestaties
De dipool antenne is gemaakt van corrosie bestendig aluminium, type 6063 — T6. De diameter van de di- pool is verlopend: De buizen die aan de motor behuizing zitten en waarin zich de spoel en het capaci- tieve element bevinden hebben een doorsnede van liefst 5 cm, de uiteinden zijn 2 cm dik. De pijpen waaruit de antenne bestaat worden met roestvrijstalen klemmen vast- gezet. Een dipool met zo’n grote diameter van de straler heeft een behoorlijke bandbreedte. Van de fabrikant kregen we een aantal testgrafieken. Op de bovenste gra- fiek kunt u de bandbreedte zien wanneer de antenne respectievelijk is afgestemd op 14, 21 en 28 MHZ. De tweede curve — performance
— geeft het rendement van de an- tenne aan ten opzichte van een ge- wone dipool. Dankzij de zeer ver- liesarme constructie van de afstem- elementen is het verlies minimaal. In de derde curve is tenslotte de bereikbare staande golfverhouding uitgezet over het afstembereik. U ziet dat op alle frequenties een SWR bereikbaar is van 1:1,2 of be- ter. Die minimale SWR komt dus overeen met de onderste punt van de resonantie curve in de bovenste grafiek.
Omdat de afstemming door een motor wordt aangedreven, is voor het veranderen van de resonantie frequentie enige tijd nodig. Toch gaat dat vrij snel: om van 7 naar 30 MHz af te stemmen is circa 15 se- conden nodig. Het maximaal toe te voeren vermogen voldoet aan ie- ders eisen: maximaal 2 kilowatt continu, zonder gevaar voor over- verhitting of doorslag. De antenne is berekend op windsnelheden tot 160 km/u. Zoals u op de foto kunt zien is de besturingskast erg een- voudig: slechts een schakelaar om- hoog - rust - omlaag voor het af- stemmen van de motor. Het is na- tuurlijk wel noodzakelijk, een staan- de golfmeter in de kabel tussen zender en ontvanger op te nemen, want dan alleen kunt u zien of de antenne goed staat afgestemd. De fabrikant heeft overigens aange- kondigd, dat begin volgend jaar ook een verticale antenne volgens dit principe leverbaar zal worden. De verkoopprijs van de TELGET 200/1 is f 998, —,
Inlichtingen:
Omnitronics 2582 HB Den Haag Frankenslag 9 Tel. 070-552400
92 m
TELEXFREQUENTIES
In deze rubriek publiceren we frequentielijsten van telexstations op de kortegolf. Hierbij ma- ken we gebruik van de gegevens die ons worden toegezonden door lezers. Alleen frequenties die daadwerkelijk zijn gehoord in Nederland worden opgenomen. Deze keer de resultaten van heel wat uurtjes luisterwerk tussen 6,2 en 7 MHz van een van onze trouwste inzenders, dhr. P. van Duyvenbode uit Katwijk. Zoals u in de lijst kunt zien staan er heel wat bijzondere stations
tussen...
Freq. 7306 7314 7317 7322 7327 7328 7340 7348 7350 7364 7368 7376 7378 7379 7391 7392 7394
7395 7400 7405
7407 7412 7423 7442
7445 7455 7456 7466 7467 7468 7470 7475 7478
7484 7488 7493 7498 7500 7512 7520 7524 7525 7534 7537 7540 7541 7545 7550 7552 7556 1575 7577 7580
Call-sign L
H SUU 3 "AAPF” JAE 27 OLVV 4 4XM 3 EBA BAA 4
|
HSJ 27 JM
452 HNIT: "UBDA” "UBDD” PAC 27 ”ЈВОО” MKG ATP 57 "DEMS" "UBDAA" CML 5 UJN 56 5YD 9
"UBDD'" MKG LRO 42 "CMB' WCA CMP" R
MKG 5LA
MKD MKD "CBM" |
RTV 51 XVH 69 BZP 57
RTV 55
ҸТА 32 "ЈВОВАРВ” ЕТН 54 ? ”ЈВОО” MKD
5ST 49
BAY 4
R
OLZ 2
VVD 57
Station
Unid. press stn ARG Unid. Sov. meteo stn Cairo Meteo
RA
JIJI Press Tokyo CETEKA Prague Beth Dagan Radionaval Madrid Beijing Meteo
IA
PTT Bangkok Tokyo Meteo
NATO Kolsaas NOR Unid. milcom stn RA
RA
NA Katwijk
RA
RAF London Madras Air Control Madras Air Control RA
PTT Havanna
Unid. Sov. stn Nairobi Air Control Voice of America Washington DC
RA
RAF London REUTER Buenos Aires Unid. milcom stn Unid. US stn
Unid. milcom stn PTT Moscow
RAF London
Voice of America Monrovia
RAF Akrotiri CYP RAF Akrotiri CYP Unid. milcom stn
IA district Rome PTT Moscow
Hanoi Meteo XINHUA Beijing Unid. PTT stn TASS Moscow Unid. milcom stn MFA/ZID Berlin DDR RA
AFP Paris
RA
RAF Akrotiri CYP Antananarivo Meteo MOG PTT Beijing
Unid. Sov. meteo stn CETEKA Prague New Delhi Meteo
Mod.
nmn mmmmmmmonmTmmmmnmmmman "n» nmmummn»1un “nn” T> Tn” Tip nn” m
Shift
850 850 + 425
425 425 425 850 425
425 850 425
425
170 425 170
425
425 425
170 850
850 425 170 425
170 170 850 170 425 425 426 425 425 850 425
425
850 170 425 850 + 425 425
Speed 50 50 50 50 50 50 50 75 50 50 50 50 50
50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 75
50 50 50 50
Miscellaneous
nxs
WX synop VVX synop
ry
foxes ryE,P,S,
ry; WX synop ry
ry; WX synop tfci
ry, testing XVF 35 vvxE synop ry
ry-foxes
ry
foxes
ryr
ry
ryi-foxes carrier
ry; WX synop
ry
tfcS
clg LYZ 98; 3d shift ry; wx synop
ry; nxE
ry ryi-foxes nxs foxes
ry
foxes tfcE ryi-foxes ry; nxE
ryi-foxes ryi-foxes foxes
tfcl
ry; clg OLC 8 ry
ry; nxE
tfcF
ry ryi-foxes wx synop ry
wx synop nxE
wx metar synop дә
.. Ee əə Posso RP, Zwolle RP ee 777 ‘Schiedam
T "Mani 00 - - reddingsboot Eg-
т ES 4 ~
M.
ua — aan Zee, Kustwacht & 15 vuürtoren Egmond aan Zee PLA Mars 05 - haven Leimuiden
di = Mars 06 - diversen
d e P ДИ | ј си 3.4000 - Mars 08 - Schip-schip 25 Fə er ə VD EEEN ЛА 9,9000 - ie it. sk is IJ uide EU oco EEE JEC eu Ар E E ıı . Mars 11 - sluis IJmuiden PI. `h GEOPE RE ; | ә Dust. “Ҹа reed AD EN. 253 dəə = D =: | ди d R är? “kö neyi qi a əkə EED - 2 maa IEI mg ; — "499: Mars 12 - Verkeersdienst ə əsa rei
Mars 16 - Internationale nood-
^ frequentie en oproep - Mars 77 - sociaal kanaal .. Mars 20 - sluis Den Oever Mars 23 - scheveningen radio en | T ə ` Amsterdam . AEN . Mars 24 - scheveningen radio dəə “Vərvolg uit numme _ IJmuiden ontvangen door de | | ј 1000 > Mar ech scheveningen radio Sempa at ar met een COMPU 20€ SH -Holterdam | vé SIde Amsterdam .. e up Aikmaar:mat s MEE red: TAN 5: ) D.» e ‘Haag "ORAS | = Mars 37 - havendienst Amster-
ER Bone ROETE: ор Гә Amsterdam 5 5 “im | 7 dam EC 12 meter hoogte: G ap NES j 86.23 7 La —— 5 —.
Ee ` ion ван Bak Bergen Ј. Коор- "unn. 182.3375 - V
a man
ns Be T pe 23 2 SC EA . 152.3875 - Ziekenhuize 1! Lem - - - Veerdienst Texel - Den Helder 1524125 - Gasbedrijf- — -. Taxi Zwart Heiloo & Egmond Dem nu 152.4375 - | Get LAM aan Zee . … 1524625 - ` VNV Alkmaar (h) — 152.6625 - Д. ` Ta axi en patiëntenvervoer Veen- 2512. 162.7875 - «€ ` ` boer Heerhugowaard | . 192.0025 < .. Taxi Kok Hoorn biet GER . Taxi Wormerveer — 154.0875 - Taxi Boon Wormerveer ° | Taxi Zandvoort 154.1125 - . Zeetax Bergen
. Taxi "de Schermer’ Stompeto- ren |
30 Taxi Heerhugovvaard
10 - Taxi en patiöntenvervoer Dek- 55 .. Кет Heerhugowaard
E iz ` 950 - Taxi en patiëntenvervoer | RAN DIT Aq) y 750 „Den n 1 фа e Wester Alkmaar 154.4625 - Alkmaar LUE Em = "Zaandstad 2 ) jd 158.990 - Taxi Kammer Uitgeest
. . 154.1375 -
809126 ` à irəli ə 53 piwi agrar
— 154.1625 -
154.5375 - 154.5875 - 612 | | 159. 070 - Taxi Kloosterhuis IJmuiden 154.6125 - 86.6250 -Rotterdam 3 be 480 - Bevvakingsdienst Randstad 154.7125 - | vd „Noordwijk, RP Oosterwolde — Amsterdam 154.7625 - V ,86.6500 -Utrecht 1 - De Vries centrale verwarming 154.7875 - ` 6.6625 -Наапет 2 - : .. Alkmaar 154.9125 - 75 | -Den Haag2 30 - HBD security Den Helder, Alk- = ‚6875 -Beverwijk . . maar e.o. ! 7000 -Amsterdam 1 670 - Bewakingsdienst dr 155.0625 - ‚7125 -Laren | 90 - Punt bv aannemersbedrijf Alk; 155.1125 - .7250 -Rotterdam 1 maar ^ 155.2125 - '375 -Utrecht RP ^*^. Dierenambulance Amsterdam 155.2875 - -Haarlem 1, De Bilt 5 -Dordrecht RP | 160.290 - Nederlandse Veiligheids Dienst 155.3125 - 50 -RP te Water en ME Amsterdam que. Noord Holland (m) 155.3875 - | -Den Haag RP 160.390 - ^ Nederlandse Veiligheids Dienst . | 375 -Utrecht RP. E UE Noord Holland (h), Den Haag, . 155.4125 - Casema nv. re bri, 0 -Alkmaar RP, Middelburg RP i Leiden, Gouda (h) | 155.4375 - Waardetransport Beuker De 8 -Dronten RP, Den Haag RP. 160.470 - Bewakingsdienst Zaanstad, men - Alkmaar ` ` .| 86 -Amsterdam RP | .. ` Amsterdam 155.6125 - De Vries oud papier Groothan-- 18 „Den Haag RP “RA | del heerhugowaard ` : pude c oM 86 -Amsterdam RP 161.050 - - loodswezen semafoon 155.7625 - Gebr. Min. wegenbouw en CS -AVD Peter | IJmuiden tuinaanleg-onderhoud Ber J: 5 | ) -Alkmaar RP, Den Haag RP - | 161.400 - - NZK 2 sport en zeevis- 155.8375 - de Hartog onderhoud en p i R E -Amsterdam RP | ` serijschepen onderling verkeer sing van o.a. 25 F. -Alkmaar RP, Apeldoorn RP | 161.750 - Mars 23 - Scheveningen radio en openbare verlichting . . „Leeuwarden RP | Amsterdam 155.9125 - KNWU moer. ə : 86. `9375 -Utrecht RP 161.775 - Mars 83 - Scheveningen radio
aa 155.9375 - KNVVU Актааг = 1 86.9500 -Amsterdam RP Pm Lelystad
" m m. ME LT SIN T
“xə ə ə...
” Aj Lé A MEL
idis
/ 3 her dr nnie SE E
161.975 - Mars 87 - Scheveningen radio | 172.750 - van Gend & Loos waarde ә PT мән Ҹепо
U . Wieringerwerf ` * i trans Haarlem . Rode Kruis deelkern Noord Ss .. 1172.830 - ҹап Gend & Loos waarde- - T NND E 162.450 - Mars 37 - Hə... 25550 E SEN Den Helder ` „Rode Kruis relaispost 5-
` Amsterdam `` ҺАЛЫН.” Ди ent & Loos waarde- 162.8875 - Bewakingsdienst Hoogovens PAL. tranaport Zaanstreek S . — IJmuiden . {456.290 - De Telegraaf `
: | 458.870 - ` Woningbouw vereniging de. - , “ ME, kanaal G.P. Venlo/Venray .. — - Grofhuisvuil ophaaldienst reini- - јаны T лыр ng Alkmaar. — : — 2, Восһдаје Alkmaar |
d — : FL s yn gi nis Sevenum 5 = VNV Alkmaar (m) ` ` | 468.350 < NS telerail: kmaar ` LE kanaal Gempo Venlo . MO - О.Р, de Groot bv Heiloo ABC. | `
Helden/Panningen RWS post Meerlo/Wanssum ` N.S. rangeerdienst Venlo
бин, E SC | 172/4100 Se M.E, kanaal Gempo Venray afvalbakken en wegenbouw ` . | 488.370 p Me 2757 .172:7300 - van Gent & Loos waarde-
| 2 | Venray |. о, = - Gasunie 2 Lambertschaag Eos port ә ss - Gasunie 3 't Zand S “van Gent & Loos med o
-_Gasunie 4 Alkmaar
: ing Es "transport Venlo - Qasunlə 6 EES | ә „ECT, Venlo (portofoons də - . Gasunie 8 Ametsidan noord - . | 468. 690 .. = Glashandel Wuer 5 n id — ling verkeer).
„Fed Swolgen
- базипе 9 Driehuis 2 | BRANDWEER - "caia = Gasbedrijf Haarlem бәдә “әзм, i. 2 ən m - Am m. Eoonbedrif 164 - Bewakingsdienst Den Hall: ` 7.930 - West Frieslanı = | | 7 ја dine — oot havens Amster- ` | ERW 4: 4 лә oso > Kop van Noord Hol- | 226 des ged Horer E 29 — 164.090 - inspectie radio Holland Um. | gw. 5. 168.030 =. ` Amatelland en Meer ә sizə po ua. _ ge SE 2; Gemeente werken Venray 0 Woningbouw vereniging de s 5
bə
Voorzorg Alkmaar 2000 | E | - SC e Cani De | Rijschool/tuincentrum ` — BRW SC 167.990 = = Noord Kam y 20 Rijschool/folder verspreiding - anaal A6. Zuid Ooster Venlo — си
Ten Cate reclame verspre iding ` | . Alkmaar e.o. | 25” ` Gasservice Kennemerland ` 3)
Heemskerk ` SLf
Havendienst Schiphol
Luchthavenpolitie Schiphol ` ` MY
KNBRD/Rode Kruis Egmond. ..
aan Zee kanaal 4 . .
KNBRD Egmond aan Zee,
IJmuiden, Den Haag, FT
. KNBRD Egmond aan Zee, = 557 Haarlem, VVassenaar. kanaal 2 Bar Rede kue = Kernreactor ECN Petten
KNBRD Egmond aan Zee IJmuiden, Bloemendaal. 5 Rode Kruis .— e i ә.
- Kanaal A8. Zuid Ooster Vene. 55 | —. werken Venlo иә 1.Е.В. Мепг ay - E „oonbedrijf Horst —-
d: "es
TT 5. Venray i
“us
n Rang Xeros Venray "de. bedrijf Venlo
riji Ge
Venlo
.. Venlo дк ег o SEN + n 60
за
regio Venlo/Venray
| NS. Haarlem p e oo. PET udu Mathe ET
PTT waardetransport Haarlem ка РТТ x e = sə Amsterdam / e? Lë 471.230 «RWS 1 Актагг ECH ә SR - RWS 2 Purmerend © ^ 1. _RWS 3 Den Oever & Hati
kan al B2 West Nederland = — busdienst post Nieuwegein — — =
471.290 - VS 4 Hoorn — | tam e poet! – Медепапа
171.310 - RWS 5 Den Burg `
“171,330 - _RWS 6 Amstelveen ` 171 „350 - - RWS 7 Medemblik ` | RWS 8 IJmuiden `
RWS 9% ad
NS OMA:
ME 100
| 585: pe) weer wee eren. | Een gie pes 4 ME m ai Amar. | : aanvulling op de lijst van de regio әлә Сан “Һин . || Utrecht, de ander geeft de te be-
МЕ 106 ` n | luisteren frequenties i in de Regio i 57: RWS landelik. kanaal 5 EE ie | Venlo. Harteli jk dank R. .C. Janse = 17 WA À. var ie enden 55 172.710 van Gend & Loos waarde- . b di. 20 2 067 vlek ‘Arnhem = = də Ajax ` transport Alkmaar : — — İ 168. 1300 - NT waardevanspor Venray xni Noord A Zuid : m -
35
Scheveningen radio
In deze tijd van het jaar heeft de scheepvaart voor de Nederlandse kust nogal eens te maken met slecht weer. Op visserijschepen en kustvaarders wordt dan ook met extra aandacht ge- luisterd naar de weerberich- ten van Scheveningen Ra- dio. Vier keer per dag, om 3.40, 9.40, 15.40 en 21.40 GMT gaan deze berichten de lucht in. De frequenties zijn 1862, 1939 en 2600 kHz. en er wordt vanzelfsprekend in enkelzijband (S.S.B.) ge- werkt. De berichten worden eerst in het Engels en daar- na in het Nederlands voor- gelezen. Na een mededeling over eventueel voorhanden zijnde stormwaarschuwingen volgt een weeroverzicht, de weersverwachting voor de eerstvolgende 12 uur, de vooruitzichten voor de eerst- volgende 24 uur en tenslotte de temperatuur in de Neder- landse havens en weerrap- porten van Terschelling, IJmuiden, Hoek van Holland, het automatisch lichteiland Goeree, het platform Euro- nul en Vlissingen.
Als we dit jaar de strenge winter krijgen die sommige weerprofeten ons voorspel- len, zal Scheveningen Radio zonodig weer ijsberichten gaan uitzenden. Deze be- richten geven de ilstoestand en de bevaarbaarheid van enkele Nederlandse en Bel- gische zeehavens. Het zend- schema hiervan valt samen met dat van de navigatiebe- richten: 23.33, 03.33, 07.33, 11.33, 15.33 en 19.33 GMT op 1862, 1939 en 2600 kHz.
22 Meter
Zo langzamerhand begint de nieuwe 22-meter omroep- band in gebruik te komen. Pakistan (13605 kHz.), Israel
Argentinië
luisteren 4 op de ” KORTE GOLF
Met de regelmaat van de klok is Argentinië, het land van de tango, in het nieuws. Onder de huidige, democratische regering worden er nog steeds massagraven ontdekt: een erfenis van 8 jaar militaire dictatuur. Wat dit alles met kor- tegolf radio te maken heeft, blijkt wel uit het volgende.
De nu 37-jarige Carl-Dieter Gredé werkte in de periode van de militaire dictatuur als omroeper en programma-maker bij de Duitstalige dienst van RAE, de Argentijnse wereldom- roep. Carl-Dieter toonde uitzonderlijk grote moed, door zich niet bij de dictatuur en haar censuur aan te passen, maar de militairen via hun eigen op het buitenland gerichte pro- paganda-zender te veroordelen. Hij wist daarbij de censuur te ontwijken door de programma’s zo kort mogelijk voor de uitzending op te nemen en niet met geschreven teksten te werken. Volledig improviserend stelde Carl-Dieter Grede pas tijdens de opname zijn programma samen. Gedurende een beperkte periode wist hij op deze manier de militairen om de tuin te leiden. Een indrukwekkende daad van ge- weldloos verzet, die hem niet in dank werd afgenomen. Zijn manier van programma-maken drong uiteindelijk toch in militaire kringen door, met alle gevolgen van dien. Later verklaarde Gredé in een interview met de Oostenrijkse ORF: "ik ben werkelijk aan het brutaalste geweld bloot-
gesteld’.
Juist in die tijd heeft Wolf Harranth van de Oostenrijkse wereldomroep zich via zijn programma Kurzwellen-Panora- ma ingezet voor Carl-Dieter Grede. Naar aanleiding van Harranth”s uitzending stuurden vele Europese kortegolf- luisteraars sympathie betuigingen voor Carl-Dieter Grede naar RAE in Buenos Aires. Waarschijnlijk hieraan heeft hij het te danken, dat hem een nog verschrikkelijker lot
bespaard is gebleven.
Sinds enige tijd verblijft Gredé in Europa om een boek over
zijn ervaringen te schrijven.
Radio Argentina al Exterior (RAE) zendt dagelijks uit in het Duits tussen 19.00 en 20.00 GMT op 15345 kHz. De zen- der is echter niet geheel juist afgeregeld want bij het ter perse gaan van dit blad, werd het station op 15345.3 kHz. waargenomen, zwaar gestoord door de Amerikaanse leger-
zender AFRTS.
(13720 kHz.), Zuid-Korea (13670 kHz.) en Iraq (13700 kHz.) waren al eerder in de- ze band verschenen. Nu is ook Radio Moskou over de drempel, op minstens zes verschillende frequenties. Al- lereerst wordt het derde pro- gramma van de binnenland- se dienst dagelijks van 05.00 tot 14.30 GMT gerelayeerd op 13600 kHz. Op dit derde Sowjet-net worden vooral muziek-, literatuur- en edu-
| catieve programma’s uitge-
zonden. Op dit moment is de ontvangst op 13600 kHz in Nederland nog problema- tisch omdat een facsimile- zender in Rome op dezelfde frequentie van 03.30-13.10 GMT weerkaartjes uitzendt. Nieuwe frequenties voor de internationale dienst van Ra- dio Moskou zijn 13625, 13635, 13645, 13650 en 13680 kHz. Op deze laatste frequentie wordt iedere dag
door: Michiel Schaay
van 10.00 tot 11.00 GMT het Duitstalige programma voor Europa gebracht.
Arabië
Rond 6 december wordt in de Arabische wereld de ge- boortedag van de profeet Mohamed gevierd. Een aan- tal Engelstalige diensten zul- len daar ongetwijfeld aan- dacht aan besteden. Bijvoorbeeld U.A.E. Radio uit Dubai, één van de Vere- nigde Arabische Emiraten. Dit station zendt dagelijks van 06.15 tot 20.50 GMT uit in de richting van Europa en Noord-Afrika. De ontvangst in Nederland is prima. Het frequentieschema ziet er als volgt uit: op 7195 en 9550 kHz. van 18.30 tot 21.00 GMT, op 11955 kHz. van 15.00 tot 21.00 GMT, op 15300 kHz. van 15.00 tot 18.00 GMT, op 15320 kHz. van 13.00 tot 18.00 GMT, op 15325 kHz. van 06.30 tot 09.00 GMT, op 17775 kHz. van 06.30 tot 15.00 GMT, op 21605 kHz. van 10.00 tot 13.00 GMT en op 21700 kHz. van 06.30 tot 10.00 GMT.
De meeste uitzendingen zijn in het Arabisch, maar van 10.30 tot 11.30 GMT en van 16.00 tot 17.00 GMT gaan er Engelse programma’s de ether in. Een ander sterk Arabisch station is Radio Ku- wait, dat in 1951 met een zender van slechts een hal- ve kilowatt haar uitzendin- gen begon. Inmiddels is het vermogen flink opgevoerd en heeft het station de be- schikking over vier zenders van 250 kilowatt en vier van maar liefst 500 kilowatt. Ra- dio Kuwait verzorgt dagelijks twee Engelstalige uitzendin- gen. Het ochtendprogramma loopt van 05.00 tot 08.00 GMT op 15345 kHz. 's Avonds hoort u de uitzen-
İran
Aanhangers van de verdreven en in 1980 overleden Siah van Perzië, bezitten verschillende clandestiene radiozen- ders in het buitenland. Een van die stations noemt zich "Voice of the Liberation of Iran’. In de locale taal Farsi klinkt dat als: 'Seda-ye Jebhe-ye Nejat-e Iran’. De zender is dagelijks met zeer sterke. signalen te ontvangen van 03.30 tot 05.30 GMT en van 16.30 tot 18.30 GMT op 9027 en 15554 kHz. Vooral de eerste frequentie is zeker niet wil- lekeurig gekozen, want op de nabij gelegen frequentie 9022 kHz. zendt het officiële station "Voice of the Islamic Republic of Iran' uit Teheran uit. De clandestiene zender heeft een adres in de Bondsrepubliek Duitsland: Postfach 301 582, D-2000 Hamburg 36.
Verzamel- mappen voor Radio Amateur Magazine
Ruimtevaart
In het programma "Space for Sale” vraagt Dick Oliver van de BBC World Service zich af, of ruimtevaart nog steeds iets avontuurlijks is. Met de komst van TV- en communica- tie-satellieten is de nadruk immers meer en meer op com- merciële exploitatie komen te liggen. Gebruiken we de ruimte wel goed, en wat heeft de toekomst in petto? Uit- zending op zondag 25 november om 16.15 GMT, met een herhaling op woensdag 28 november om 10.00 GMT op de frequenties van de BBC World Service, onder andere 648,
Op veler verzoek zijn de verzamelmappen voor Radio Amateur Magazine verkrijgbaar. Het is een naald-inbindsysteem, waardoor de bladen makkelijker kunnen worden bevestigd in een zware kunststof omslag. Daardoor ontstaat een
5975, 9410 en 12095 kHz.
ding op 18.00 tot 21.00 GMT op 11675 kHz. De Radio Ku- wait tamelijk Westers geo- riönteerd is, mag blijken uit programma's als Pop Sessi- on Special’, 'Jazz Spectrum’ en "Disco Smashers'.
VVie ervan uitgaat, dat via de Hilversumse zenders al ge- noeg popmuziek over ons heen vvordt gestort, zal mis- schien liever eens afstem- men op een binnenlandse Arabische dienst. De Syri- sche omroep zendt dageliiks uit vanaf 09.00 GMT op 12085 kHz.
Omstreeks 15,00 GMT wordt een frequentie gewisseld en tot 22.00 GMT is het station dan te beluisteren op 7365 kHz. Tot 1977 heeft de Syri- sche radio overigens een buitenlandse dienst gehad, compleet met Engelse, Duit- se en Franse programma's. Nu deze nieuwe 500 kilowatt zender zo sterk in Europa doorkomt, hopen vele korte- golf luisteraars op een terug- keer van de ‘foreign service’ uit Damascus.
RADIO AMATEUR MAGAZINE
INFORMEERT BETER!
fraai boek, dat een sieraad is in elke boekenkast. De verzamelmappen kosten
f 12,50 De porto is f 5,25. Wilt u de map bestellen, maak dan f 17,75 over op postgiro 1598540 ten name van Radio Amateur Magazine B.V. te Zandvoort, onder vermelding verzamelmap'. Zorg wel dat uw naam en adres duidelijk zijn vermeld.
WIJ LEVEREN HET GEHELE KENWOOD PROGRAMMA (prijzen op aanvraag)
COMPUTER- SCANNERS wij leveren o.a.: Regency-SX 200 - Bearcat - Handic - etc. Compu 3000 - etc.
RUIL IN DIE OUDE SCANNER KENWOOD R2000 BELCOM PORTOFOO
Kortegolfontvangst van 2m FM van 5 KHzil
NIEUVV - NIEUVV Nu ook met SSB mogelijkheden " BELCOM LS - 202 E %
SPECIAALZAAK VOOR AL UW REPARATIES EN JAPANESE ONDERDELEN
a.r.s. elopta bs.
3 Bandspocket scanner
VHF Band .... 70- 90MHz VHF Band ....140-170 MHz UHF Band .... 450-470 MHz UHF T Band . .470-512 MHz
ј
,
595, aiii
Triplemaster 60. .600 MHz ant. versterker f 145,—, S.W.R. EN
meters v.a. f 29,—, voedingen v.a. f 17,50; antennes v.a. f 25,—; MARC 27 MHz v.a. f 99,—; telefoon-kies-interface CBM 64 f 97,—; Keyboards f 2,—; afstandtelefoon (groot bereik); VIC 20 printers, floppy's VIC 20/Commodore computers, joysticks, meetinstrumenten, microfoons, inruilapparatuur, kristallen, antenneversterkers, telexconverters voor C64 f 445,—
38
Uit de enquete in nummer 48 bleek overduidelijk, dat er grote interesse bestaat in praktisch bruikbare computer toepassingen en software. Vooral bestands programma’s en Utility's (hulpprogramma's) scoorden hoog. Tussen de honderden game s vallen die bruikbare programma’s en toepassingen niet erg op, maar na enig snuffelen vonden
Dial-pro telefoonkiezer
We kondigen de komst van deze praktische toepassing voor de Com- modore 64 en de Atari 800 XL al aan in Radio Amateur Magazine nummer 50. De Dial-pro telefoonkie- zer maakt van uw computer een te- lefoonkiezer met een groot bestand. De Dial-pro telefoonkiezer zelf is een klein kastje (10 x 6 x 2,5 cm) waaruit drie snoeren komen. Een snoer voorzien van de bekende D
we er een paar, die we voor u nader bekeken.
CODEMGORO ? RAM RAAM ? RADIO AMATEUR GAZ INE
ADRES 7 POSTEUS 133 aL LI + 2048 АН ZAROUOORT
1522240” вы, |
De СА итин"
+ dy =
connector wordt aangesloten ор de joy-stick aansluiting van de Commo- dore 64 of Atari 800 XL. Vervolgens is er een snoer dat voorzien is van de 4 polige telefoonsteker zoals de PTT die gebruikt. Die steker wordt in de telefoonwandcontactdoos gestoken. Uw telefoon wordt dan weer aangesloten op de contact- doos die aan het derde snoer zit dat uit de pro-dial komt. Het kastje wordt dus tussen PTT wandcontact- doos en uw telefoon aangesloten. In het kastje zit een transistor die een relais stuurt, dat de onderbreek functie van de kiesschijf van de te-
lefoon overneemt. Het geheim van de dial-pro telefoon kiezer zit 'm na- tuurlijk in de software. Op dit mo- ment wordt die alleen nog op floppy-disk geleverd, omdat men een groot namenbestand dan snel- ler in de computer kan laden. Men heeft om de dial-pro te kunnen ge- bruiken dus een Commodore 64 of Atari 800 XL met floppy-disk nodig. De fabrikant werkt echter hard aan een cassette uitvoering.
Mogelijkheden
Met de dial-pro kunt u telefoonnum- mers met de bijbehorende naam en het adres opslaan in het geheugen van de computer: U kunt die naam en het telefoonnummer snel opzoe- ken en wanneer u dat wilt, draait de dial-pro ook het nummer voor u. Ook zonder dat u eerst een naam heeft opgezocht kunt u de dial-pro gebruiken. U toetst dan gewoon het nummer in, en de computer draait dat nummer dan voor u. Het pro- gramma is menu gestuurd. Na het laden krijgt u het hoofdmenu op het scherm, met keuze mogelijkheden als: SAVE/LOAD, BESTAND PRIN- TEN, INVOEREN, OPTIES, BE- STAND WISSEN en VERBETEREN. Wanneer u wilt bellen zonder eerst uit het geheugen een naam te vis- sen, typt u eerst de letter N, daarna typt u het kengetal en het nummer in. Ook buitenlandse telefoonnum- mers kunnen worden ingetypt. Ver- volgens neemt u de telefoon van de haak en na een druk op de return toets draait de computer het num- mer voor u. Op het beeldscherm wordt aangegeven, welk cijfer op dat moment wordt gedraaid. Na het : draaien keert het menu-beeld- scherm terug. Is het nummer in gesprek, dan behoeft u niet het nummer nogmaals te typen, want nu een druk op de R toets (re-dial) wordt het nummer opnieuw ge- draaid. Dat staat overigens niet in de verder prima Nederlandse hand- leiding! Maar om als druktoets-
telefoon te gebruiken zult u de dial- pro zeker niet aanschaffen. Mogelijk wel omdat u veel moet bellen en het lastige opzoeken wil vermijden. Welnu, in de computer kunnen cir- ca 200 telefoonnummers worden opgeslagen, compleet met code- woord, naam, adres en woonplaats. Dat codewoord moet een 2 tot 4 let- terige afkorting zijn. Het codewoord dient om later te kunnen terugzoe- ken. Wilt u bijvoorbeeld Radio Ama- teur Magazine opslaan, dan kiest u als codewoord bijvoorbeeld RAM. Wilt u bellen, dan behoeft u alleen RAM in te typen om de naam en het nummer op te zoeken. Het lijkt wat omslachtig, maar bij een groot bestand is het onmogelijk altijd te weten hoe een-naam is ingevoerd. Wanneer iemand bijvoorbeeld Theo- door Jacob Janssen heet en u heeft hem ingevoerd als T. Janssen, dan zou de computer die naam niet kun- nen vinden wanneer u T.J. Janssen typte om te zoeken. U moet er al- leen op letten dat u bij de code woorden altijd hetzelfde systeem gebruikt, bijvoorbeeld de eerste drie letters van de achternaam. Wan- neer namen zijn ingevoerd met de- zelfde codes geeft de computer dat bij het zoeken aan. Eventueel is ook een lijst met alle opgeslagen namen op het scherm te zetten. Wanneer u dat wilt kunt u die lijst van te voren alfabetisch sorteren. Wel vinden we het jammer, dat bij het doorlopen van de lijst niet het dan voorstaan- de nummer gedraaid kan worden, men moet onthouden wat het code woord was en dan via het menu draaien. Wilt u de lijst op papier -dan kan dat ook door hem - al of niet eerst gesorteerd - op een prin- ter uit te printen. Hoewel we niet voor deze test het bestand hebben gevuld met alle 200 namen, denken we dat het zoeken ook bij 200 na- men erg snel gaat. Van de 50 na- men die we wel hadden ingevoerd, werd het gekozen nummer ten- minste binnen 1,5 seconde terugge-
vonden. Via het menu kunnen na- men en telefoonnummers eenvou- dig gecorrigeerd worden.
Bijzondere mogelijkheden (opties)
Snelheid van draaien
De dial-pro staat zo afgesteld, dat de snelheid van het ‘draaien’ van de cijfers overeenkomt van die van een normale PTT telefoon. Sommi- ge moderne centrales kunnen ech- ter een hogere snelheid verwerken. U kunt de kiessnelheid in 4 stappen veranderen.
Districtverandering
Stel dat u in Amsterdam woont. Alle telefoonnummers in die stad zijn dan opgeslagen zonder het kenge- tal 020. Wanneer u de dial-pro (of alleen de floppy naar een andere dial-pro) meeneemt naar een ande- re plaats, bijvoorbeeld Den Haag, kunt u de Amsterdamse nummers niet zonder meer draaien omdat het kengetal ontbreekt. Haagse num- mers kunt u echter ook niet draaien want daar staat het Haagse kenge- tal 070 voor. Via de opties kunt u nu ingeven dat u zich in een ander district bevindt, in dit geval regio kengetal 070. Van alle nummers met 070 als kengetal wordt nu al- leen het nummer achter het kenge- tal gedraaid, en wanneer u uw ei- gen regio kengetal hebt opgegeven, in dit voorbeeld 020 (Amsterdam) wordt voor elk nummer dat zonder kengetal in de computer is opgesla- gen automatisch eerst 020 ge- draaid.
Binnenlijn
Het zal natuurlijk veelal zo zijn, dat de dial-pro zakelijk wordt gebruikt, bijvoorbeeld op een kantoor. Daar heeft men vaak meerdere telefoon toestellen, die aangesloten zijn op een huiscentrale. Wil men naar bui- ten bellen, dan moet er eerst een 0
worden gedraaid. Wanneer u dat opgeeft, doet de dial-pro dat auto- matisch. Handig is, dat alle opties automatisch worden meegesaved, zodat u ze bij het opstarten niet el- ke keer opnieuw behoeft in te stel- len.
Saven
Zoals gezegd, kunnen er circa 200 namen in de 64 k computer actief worden opgeslagen. Daaruit kunt u dus kiezen en draaien. Op een flop- py is echter veel meer ruimte. U kunt dan ook meerdere bestanden aanleggen elk van 200 namen, bij- voorbeeld zakelijk, privé enz. Via het menu kan een van die bestan- den geladen worden, al is dat door de trage werking bij de Commodore floppy een langdurige zaak.
Inlichtingen:
De prijs van de dial-pro, inclusief de floppy-disk met het program- ma is f 179, – . Hij is verkrijgbaar bij Telekoder, Hoogstraat 65, 3011 PH Rotterdam, tel. 010 -334242.
Electronische kaartenbak (CBM 64)
Als er één toepassing is waarin de computer - naast het spelen van spelletjes - uitblinkt, dan is het wel in het opslaan, bewaren en verwer- ken van gegevens. Veel mensen zetten gegevens op kaarten die in een kaartenbak worden geplaatst. Met gegevens bedoelen we bijvoor- beeld: Adressen, clubleden en hun gegevens, lijsten van verzamelin- gen, inhoud van boeken en tijd- schriften, platen- cassette- en foto- bestanden enz. enz. Het nadeel van zo'n kaartenbak is dat het toch vaak lastig is iets terug te vinden, omdat de kaarten maar op een ma- nier gesorteerd staan. Een voor-
39
40
? € ame 144 ` i ZK 1 — ҹ [
|
Y — p - .— — =. - Ls La es
ay
beeld: stel dat u penningmeester bent van een vereniging, waarbij u elk lid op naam of lidmaatschaps- nummer in het kaartenbakje hebt staan. Wilt u nu uitzoeken, wie wel en niet het lidmaatschapsgeld heeft betaald, dan moet u alle kaartjes doorlezen! Wilt u wat veranderen, dan moet u het oude gegeven doorstrepen, het nieuwe invullen (als daar nog ruimte voor is) kor- tom: lastig en vaak geknoei. Met een computer gaat dat allemaal veel handiger en beter, mits u een goed bestandsprogramma heeft. Er zijn heel wat bestandsprogramma”s in omloop, goede en slechte, maar de meeste zijn Engelstalig. Sinds kort is er echter ook een Neder- landstalig bestandsprogramma "KAARTENBAK” voor de Commodo- re 64, uitgebracht door AASHIMA en verkrijgbaar in de Game Word winkels. Het programma 'KAAR- TENBAK” is zowel op floppydisk als op cassette verkrijgbaar. Het is uit- gevoerd als een fraaie A4 ringband map, waarin ook de duidelijke Ne- derlandstalige gebruiksaanwijzing zit. Beide uitvoeringen zijn nage- noeg identiek, alleen duurt het vast- leggen van gegevens op cassette heel wat langer dan op een floppy. Het programma heeft nogal wat bij- zonderheden, waaronder het kun- nen rekenen met gegevens. We be- keken er een aantal van.
Mogelijkheden |
De kaartenbak is het electronisch equivalent van de oude vertrouwde echte kaartenbak, alleen zijn er heel wat extra mogelijkheden. In
het Engels noemen we zo'n gege- vens verwerkend systeem 'Data- base’. In deze kaartenbak kunnen maximaal 550 kaarten tegelijk in de computer bewerkt worden. Heeft u meerdere kaarten nodig, dan kunt u ze onder verschillende namen vast- leggen op floppy of cassette, zodat u verschillende kaartenbakken, elk met 550 kaartjes heeft. Het is ech- ter niet mogelijk om in twee bakken tegelijk te sorteren, dat kan alleen binnen één bestand van 550 kaar- ten. Op elke kaart kunt u tien regels zetten, elk van maximaal 22 cijfers of letters. Elke regel kunt u een aparte naam geven. Gebruikelijk is het bij adresbestanden te beginnen met naam, dan straat enz. Wanneer u later terug zoekt, komt dus voor elk gegeven netjes de titel de staan, dus NAAM: STRAAT, enz.
Een bijzonderheid is dat u alle re- gels (eenmalig) moet definiëren, dat wil zeggen dat u moet opgeven of ze letters en cijfers samen, of uit- sluitend cijfers bevatten. In dat laatste geval kunt u namelijk met die cijfermatige gegevens rekenen, bijvoorbeeld een totaal aan lidmaat- schapsgelden optellen o.i.d.
Datum en tijd
Voor het invoeren of wijzigen van gegevens moet u eerst de datum en de tijd opgeven. De datum wordt namelijk automatisch bij elke invoe- ring of wijziging op de kaart gezet, waardoor u altijd kunt zien wanneer de laatste mutatie is uitgevoerd. Overigens worden alle gegevens al- tijd gesaved op een nieuwe floppy of cassette. Het kaartenbak pro-
gramma is menu gestuurd. U kunt kiezen uit de volgende mogelijkhe- den: invoer, bestand tonen, zoeken, sorteren, bewaren (saven), rekenen, einde, printen en wijzigen. Het me- nu geeft tevens aan hoeveel van de 550 kaarten in gebruik zijn en hoe- veel regels u per kaart heeft vastge- legd. Elke kaart krijgt automatisch een nummer.
Zoeken
U kunt zoeken in alle gegevens die op een kaart zijn vastgelegd. Een groot gemak is, dat u niet het hele woord behoeft in te typen om te kunnen zoeken Stel dat u iemand zoekt die Jansen heet, maar u weet niet zeker of dat met een s of met twee ss-en geschreven wordt. U zoekt dan gewoon op JANS De computer zet dan alle kaarten op het scherm waarin Jans voorkomt, dus zowel Jansen als Janssen. Zijn alle kaarten doorzocht of wordt voortijdig afgebroken omdat u het gezochte heeft gevonden, dat zet de computer op het scherm, hoe vaak het gezochte in het bestand werd herkend.
Sorteren
U kunt sorteren op alfabetische vol- gorde of in oplopende cijfers (bij- voorbeeld postcode). Het sorteren is mogelijk per regel, dus u kunt kie- zen welk gegeven gesorteerd moet worden.
Wijzigen en wissen
U kunt, wanneer u het nummer van de kaart weet, die kaart direct oproepen en per regel wijzigen. Ook is het mogelijk een kaart vol- gens de normale zoekmethode op te zoeken, en dan te wijzigen. U kunt ook - na ingebouwde beveili- gingsvraag - een kaart in z'n geheel wissen. Handig is ook, dat u kunt zoeken en verwijderen. U wilt bij- voorbeeld iedereen die geen lid- maatschapsgeld heeft betaald, uit het bestand verwijderen. U typt het kenmerk waarmee dat gegeven op de kaart staat in, en de computer zoekt totdat hij zo'n kaart heeft ge- vonden. Beantwoordt u de vraag wissen dan met ja, dan wordt die kaart gewist en de computer gaat op zoek naar de volgende.
Printen
Wanneer u beschikt over een prin-
ter, kunt u de opgeslagen gegevens
printen. Dat kan in z’n geheel, dus lees verder op pag. 45
SCOOPER SPACEMASTER UX 5500
PORTABLE COMPUTER SCANNER
@ 50 kanalen
@ Freq. bereik: VHF (L) 55 - 88 MHZ VHF (Н) 199 - 174 MHZ ` UHF 380 - 512 MHZ AIR (AM) 118 - 136 MHZ
SCOOPER VS-500 SCOOPER SKYSEARCH 520
De actieve
Wij COMPUTERSCANNER scannerantenne hebben € 20 kanalen 6 VHF L 58 - 88 MHz Ə VHF ontvangstgebied 30 - diverse Н 144 - 174 MHz € UHF 420 - 512 MHz 6 2 500 MHZ merken scansnelheden @ zoekscanner @ delay tijd
Diameter 3 cm, hoogte slechts 49 cm! Standaard antenne-
en typen | 20 sec. @ priority kanaal @ aansluitingen k voor: extra luidspreker - taperecorder - aux pockets- @ voeding 220V en 12V dc
aansluiting. canners Montage tegen muur o
of pijp p Voeding via coaxkabel voorraad
Meegeleverde voeding met aansluitingen voor 2 scamners
Verschillende modellen draad- loze telefoons MEN leverbaar met L — O ë 30 kanalen scanner bereiken van —
3 banden, 30 kanaals- 200 mtr tot
scanner. VHF laag, VHF Ages 40 km!
NIEUW SCOOPER MINI SKYCROSS
hoog, UHF.
Compleet met antenne. SCOOPER MX HR 2-Way Helmet Transceiver
Talkman met radio en "ss intercom voor duo- passagier
C DCD SCOOPER A NAME TO REMEMBER WATCH US GROW 5 L | eL 1e OOSTERPARKSTRAAT 212 - 1091 HL AMSTERDAM
NADERE INFORMATIE UITSLUITEND VIA DE ELECTRONICS B.V. VAKHANDEL
Tel.:020-658900— TELEX 13128 Prijzen, kondities op aanvraag.
41
e SCANNERS ə HUISCOMPUTERS
AANBIEDING VAN DE MAAND!
— S commoclore zz
COMPUTER | COMMODORE = deze maand
f 998,-
ә commodore 64
ә datarecorder
@ 2 joysticks
€ ned. handleiding
€ engels boekje
e bandje met 12 spellen € ned. garantiebewijs
ә bandje hulpro
ә stofhoes
PRINTER COMMODORE 802
998, -
kleurenmonitor met geluid
Fidelity 36 cm beeld
PRINTER COMMODORE 801
| 25. = COMMODORE 1701 PHILIPS y, monitor met kleur, MONITOR geluid en kabel : groenbeeld en geluid
979,- incl. kabel
ATARI 2600 SPELCOMPUTER 79 - zə i band SNELLADER voor de y met 2 joysticks en 1 ban CBM 64 42 hulpfunkties qe bele 89,50 Nu ook met ATARI 800-XL en 600-XL hardware en , DIVERSEN - |oystic software SAY "HALLO" joystick command 99,00 P joystick boss 74,50 COMMODORE C 16 — qü Laat uw CBM 64 praten ne 39/50 met 1531 datarecorderen 598 = . Zb mel sofispeech op joystick gront 39,50 y, X 1242 casselle joystick computek 39,50 4 stuks software-cassettes m. 29,95 resefknop 10/00 t d stofhoes 19,95 27 lichipen 54,00 LET OP š | i | stofhoes 1541 14,50 CALIMERO IS NU OOK dt TI" 5 —
IN BREDA WE ROTTERDAM r BESTELBON
E Parallelstraat 13 (Hoek Willem de Zwijgerstraat, naast de I CALIMERO 27 MC- POSTBUS 10279 Rijksweg) Rotterdam-Overschie 1 3004 AG ROTTERDAM Tel. 010 - 155716 of 010- 623478 I Stuur mij onder rembours: B wpe................. 4 IF EE BREDA әәә ae ed Vierwindenstraat 34 ДӦҺЕБ5..... EER EER GEE ems uma kali EEN masses (vlakbij centrum) Ë PLAATS: Tel. 076 - 226777 — S“...
42
SCANNERLUISTERAARS OPGELET:
Na het succes van de SA-2000 scannerantenne versterker is er nu de
58.2200 PHIRUHHIA
VER KE “ freq. bereik 60-600 Mc = * ruisgetal«1,5 dB bij 600 Mc | * versterking odB bij 30 Mc + 12 dB bij 60-600 Mc * AFM. verst. 145 x 20.2 voeding 130x68x55
wf e LLL €,
ә = ә fe A faaam. A o^
A A m... ^ a ə & ^ Za a
à A & arn) E M X Jm QC WU «ea A x € mA e 437
ә ma Alle pluspunten op
və ag een rij:
* de versterker is waterdicht
* de versterking is regelbaar
* aansluiting voor 12 en 220 V
a * universele aansluiting op versterker en voeding * de versterker heeft nu een nog lager
ruisgetal
De versterker wordt geleverd in leuke geschenkverpakking. “ de prijs is verlaagd!
Bel voor verkoopadressen: adviesverkoopprijs
Patronix : 05953-3370 Y. Deloor: 02-3583177 (België)
ee ZS e H Verkrijgbaar bij vw scannerspecialist Waarschuwing: Sinds kort is er een copie in de handel van de SA-2000/SA-2200. Deze versterker wordt niet door Patronix gemaakt. Let hierop wanneer u een scannerantenneversterker koopt!
43
KWALITEITSBERICHT
BE M E
Combiscan = - таде by = E E
: Bekom = | Holland i $
Koop deenige echte. ., want wie wiler nou een slechte!
Met deze "COMBISCAN” 4 bands scanner- antenne is het thans mogelijk, onder praktisch alle omstandigheden zeer goede ontvangst-resul- taten te realiseren. Deze "СОМВ|9САМ” scan- nerantenne is dan ook voorzien van maar liefst 4 helical dipool antennes, welke op de meest be- luisterde banden zijn gepiekt (VHF L 60-90 MHz, AIR 106-138 MHz VHF H 140-179 MHz,
UHF 380-519 MHz).
Gezien zijn zeer compacte afmetingen, de ideale antenne voor scanner bezitters met plaat- singsproblemen, zoals flats e.d.
Veel aandacht is er o.a. besteed aan de bij- geleverde mastklem, welke in praktisch elke voorkomende situatie te gebruiken is.
Deze mastklem bestaat uit twee delen, welke t.o.
Gun uw scanner n Combiscan. x
44
van elkaar 180 graden te verstellen zijn, vvaar- door montage aan horizontale alsmede vertikale bevestigingsbuis, tot de mogelijkheden behoort. GARANTIE : Door de zeer solide konstruktie en toepassing van hoogwaardige weerbestendige materialen is de garantietermijn onbeperkt.
BEKOM wordt geproduceerd door BEN HUISMAN, KOMMUNICATIE & ELEKTRONIKA, Assumburg 7, 1121 EA Landsmeer, tel. 02908-4888.
Voor dealers in uw omgeving en prijzen kunt u even bellen !
alle kaarten, maar ook een groep kaarten, bijvoorbeeld 1 t/m 10. Daarnaast kunt u ook een kaart op- zoeken, en vervolgens die kaart printen. Er worden altijd 10 regels geprint, of u die nu heeft ingevuld of niet. Wat jammer vinden we het, dat altijd de hele kaart wordt ge- print. Dat maakt het niet mogelijk, bijvoorbeeld alleen adres stickers te printen. Er is echter binnenkort een hulpprogramma leverbaar waarmee dat wel kan.
Rekenen
Wat ongewoon (je zou het eerder verwachten in een calculatie pro- gramma) is dat u met de gegevens in een bestand (mits het cijfers zijn) kunt rekenen. Dat geeft het kaarten- bak programma een extra dimensie. Wanneer u bijvoorbeeld een voor- raadlijst in de kaartenbak heeft staan, kunt u alle inkoopprijzen bij elkaar optellen, zodat u de waarde van de voorraad weet. Ook kunt u BTW berekeningen maken. Natuur- lijk is deze mogelijkheid helemaal ideaal, wanneer u het bestandspro- gramma gebruikt om meetgege- vens, geldbedragen enz. in vast te leggen. U kunt de volgende bereke- ningen uitvoeren:
Sommatie over alle regels, regels vermenigvuldigen, regels delen, re- gels optellen, regels aftrekken, re- gel keer een constance factor (bij- voorbeeld 1,19 voor incl. BTW), re- gel gedeeld door constante,
rel + constante en regel — constante.
Prettig is het, dat de uitkomst van een berekening op een nieuwe re- gel wordt gezet. U moet dus wel wat vrije regels hebben gehouden bij het invoeren. Met de uitkomst kunt u daarna weer verder rekenen. Het rekenen is overigens een vrij langdurige zaak, omdat de compu- ter altijd alle 550 kaarten doorloopt.
Het 'KAARTENBAK' programma inclusief de fraaie gebruiksaanwij- zing kost f 129, — voor de floppy- disk uitvoering en f 99, — voor de cassette uitvoering.
Inlichtingen:
Game World/Aashima
Botersloot 7
Rotterdam
tel. 010 — 149315
A4 printer copy
voor
APEN ANRA ES
Gg əə
H I^ m ez
k m au d
Oé Ди ун | | HAA н UD
HEMİC MINER
Spectrum
Lange tijd is het een groot nadeel geweest, dat alleen de speciale Sin- clair printer bij de Spectrum ge- bruikt kon worden. Al geruime tijd zijn er echter interfaces verkrijg- baar, waardoor de Spectrum op een gewone standaard matrix printer met Centronics parallel aansluiting kan printen. Zo'n Centronics paral- lel interface is bijvoorbeeld de ZXL print III, die onder meer wordt gele- verd door Micro-Source te Zwolle en Komin uit Eindhoven. We publiceer- den daarover in Radio Amateur Ma-
dəl
"hh: ilinin W
AR C HIE Ell 7
© BUG-BYTE
gazine nummer 47. Bij de meeste Centronics parallel interfaces be- staat ook de mogelijkheid, gebruik te maken van de screen-copy van de Spectrum. De afbeelding wordt dan echter heel klein, kent alleen zwart en wit en is nauwelijks de moeite van het bekijken waard. Het jonge - maar zeer inventieve — Groningse software house Filosoft heeft daar een oplossing voor ge- vonden. Zij brengen het programma ”A4-Copy” uit. A4-Copy is een machine-taal routine, die het moge- lijk maakt, Spectrum schermbeel-
den op formaat A4 (29 x 21 cm — -
ongeveer het formaat van dit blad) te printen. Heel bijzonder is echter, dat A4-Copy de schermbeeldkleu- ren kan omzetten naar grijs waar- den! Hoe fraai deze A4 screencopy s eruit komen te zien, behoeven we u niet te vertellen: U behoeft maar naar de afbeelding te kijken. Het programma is bruikbaar met de bekende ZXL print 3 interfa- ce, de Kempston interface, en een door Filosoft ontwikkelde Lowcost Centronics interface, de Filoface. Uiteraard is een printer met Centro- nics parallel aansluiting nodig, die ook high resolution graphics aan- kan. Dat zijn de ”betere” typen als Epson FX-RX 80 en 'look-alike's. Indien gewenst, kan het programma ook alleen zwart-wit printen. Er zijn heel wat toepassingen te bedenken voor dit programma, zoals presenta- tie voor reclame doeleinden, posters, aankondigingen, maar vooral omslagen voor verenigings- boekjes! Het uitprinten van een vol- ledige schermbeeld-copy duurt en- kele minuten, maar eventueel kan de Spectrum door middel van time- sharing weer aan het werk gezet worden, terwijl de printer rustig doorprint. Het werken met het A4- Copy programma is erg eenvou- ding.
'A4-Copy' voor de 48 k Spectrum kost f 39,50.
Inlichtingen:
Filosoft, Postbus 1353, 9701 BJ Groningen, tel. 050 — 137746.
User Defined Graphics Archief (Spectrum)
Defined Graphics gebruikt in de schermbeelden. User Defined Gra- phics zijn symbolen (mini tekenin- gen ter grootte van de cursor), die de programmeur zelf kan vastleg- gen (definiéren). Bekend zijn de ra- ketjes, vliegtuigjes etc. die over het schermbeeld bewegen. Nu is het maken van User Defined Graphics (UDG s) minder eenvoudig dan het lijkt. Meestal dient men ruitjes pa- pier te gebruiken, waarop dan het ontwerp wordt gemaakt door het zwart maken van vakjes. Vervol- gens kan men de UDG als een rij binaire (nullen en enen) opnemen in het programma. Beter is vaak die binaire getallen eerst om te zetten in decimale getallen en die als DA- TA statements op te nemen in het programma. Al met al een heel werk. Een programma dat een idea- le hulp is bij het gebruik van UDG's in uw programma's is het 'UDG ar- chief' van een nieuw Nederlands softwarehuis: VEGO. Het UDG ar- chief bevat liefst 125 populaire
UDG s, zoals treinen in allerlei uit- voeringen, helicopters, straaljagers, raketten, bommen, bomkraters, ex- plosies, auto's, vrachtwagens, monsters enz. enz.
In feite zijn er 82 UDG's, omdat een aantal symbolen bestaan uit 2 of 3 UDG”s samen: Daarnaast bevat het archief 25 lege plaatsen, waarin u eigengemaakte UDG's kunt op- slaan. Die eigen ontwerpen kunt u met behulp van het programma ma- ken, want het is veel meer dan een archief alleen. Een paar mogelijkhe- den: U kunt met de cursor een te- kening maken. Is de tekening naar uw zin dan berekent het programma zelf alle DATA statements, waarmee u de UDG kunt opnemen in uw eigen programma. Natuurlijk kunt u ook alle UDG's bekijken die al in het programma zitten. Ze komen
We we ba w om. İkisiak P
5 ë a + — À e,
46
Zodra men bij het programmeren van spelletjes is uitgestegen boven het niveau van 'raad een getal on- der de 100' worden meestal User
"W^ had
B a ü B HE eene
bovendien 64 x vergroot op het
scherm, en de data statements van die UDG worden tegelijk op het scherm gezet. Natuurlijk kunt u ook
ee
aa el va ov Í al ga aka d sek $ 9? аб ка Q zü
PF. dd
reeds opgeslagen UDG's wijzigen. Niet alleen de tekening zelf, maar u kunt ook allerlei grappen uithalen met de hele UDG zoals: inverse, horizontaal- en verticaal spiegelen en 90 graden draaien. Heel aardig is dat men niet beperkt is tot een UDG ter grootte van één cursor. In het archief zitten ook ”grote” UDG s, die 2 of 3 keer zo groot zijn, als de standaard UDG. Een handige func- tie is ook, dat de DATA regels die u in programma-listingen in boeken en bladen tegenkomt, kunt intypen. Het programma tekent dan de be- treffende UDG, die u natuurlijk ook weer kunt wijzigen enz. Prettig is, dat Jos Verstraten, de auteur van dit programma er aan heeft gedacht dat je de UDG's (standaard of zelf ontworpen) ook in ‘eigen’ program- ma's moet kunnen gebruiken. Men behoeft daarvoor niet de data regels op een stukje papier over te schrij- ven, maar men kan de gewenste UDG”s op een lege cassette saven en dan uw eigen programma er aan toevoegen. Het UDG archief is de meest uitgebreide die we kennen, en bovendien in het Nederlands. Het is helemaal INKEY”s en MENU bestuurd zodat u alleen op de op het scherm aangegeven toetsen be- hoeft te drukken om met het pro- gramma te werken.-Een ideaal hulp- middel voor game programmeurs, lijkt ons.
Het UDG-Archief voor de 48 k Spectrum kost f 41,—. Inlichtingen:
VEGO
B. Lambertstraat 43
6245 HG Eijsden
tel. 04409 - 2875
Schema”s tekenen (Spectrum)
Elke electronica hobbyist tekent wel eens een schema'tje. Wil men ech- ter een mooie tekening maken, moet men toch aardig wat tekenervaring en flink wat tekenspullen zoals sjablonen bezitten. Een heel bijzonder programma voor de 48 k Spectrum, uitgebracht door VEGO
in Eijsden maakt dat allemaal over- bodig! Met dit programma kan men electronische schema's in high re-
solution op het scherm van de TV
vego-spectrum software
tekenen en printen op de ZX printer of andere printer met grafische mo- gelijkheden! Het Nederlandstalige(!) programma heeft nogal wat moge- lijkheden. Allereerst zijn in het pro- gramma liefst 140 standaard sym- bolen: van weerstand tot condensa- tor, van potmeter tot transistor, van luidspreker tot dioden en triacs, op- geslagen. Die schema-symbolen zijn met behulp van de cursor op een willekeurige plaats op het scherm te zetten. Vervolgens kunt u lijnen trekken. Dat gaat heel een- voudig: U plaatst de cursor op de plaats waar de lijn moet beginnen, bijvoorbeeld de collector van een transistor. Daarna plaatst u de cur- sor op de plaats waar de lijn moet eindigen, bijvoorbeeld op de voe- dingslijn. Dan drukt u op P en de lijn wordt getekend. Natuurlijk kunt u ook wissen, en zelfs gummen (kleine correcties aanbrengen). Is uw schema klaar, dan kunt u teksten in de tekening zetten, bij- voorbeeld de waarden of nummers van weerstanden en condensatoren enz. Wanneer u daar prijs op stelt, kunt u zelfs de tekening inkleuren! Tenslotte kunt u de tekening saven en natuurlijk ook uitprinten. Een voorbeeld van een met dit program- ma getekend schema beelden we hier af. Tenslotte heeft Jos Verstra- ten, de auteur van dit programma ook gedacht aan degenen die sche- masymbolen willen tekenen in hun eigen programma's. Het is namelijk mogelijk de tekenroutines voor de symbolen, lijnen en componenten op een aparte cassette op te nemen of ze te mengen aan uw eigen pro- gramma. Het programma Schema's tekenen’ lijkt ons een ideaal hulpmiddel voor hen die echt mooie schema's willen tekenen maar niet zo handig zijn met inkt, li- neaal en sjabloom.
Het programma kost f 41,—. Inlichtingen: VEGO tel. 04409 — 2875
Digitale agenda
De nieuwe digitale agenda 'BIZTEK PAD” is een zeer kleine, maar toch volwaardige computer, die is gepro- grammeerd op het da- geliiks leven.
Met deze gecomputeri- seerde zakagenda kunnen afspraken tot aan het einde van de eeuw worden vastgelegd. Maar er kan natuurlijk ook gewoon mee worden gerekend. Een klok- functie is ingebouwd, met alarm- en stopwatch faciliteit, alsmede een ka- lender, die loopt van 1/1/1901 t/m
pad
De muurkrant in Viewdata
De Muurkrant is een actueel informatie- orgaan met nieuws op het gebied van media, computers, ruimtevaart en zend- amateurisme. Sedert enige tijd wordt hiervoor met succes gebruik gemaakt van het particuliere viewdata-systeem VIA-TEL in Nieuwegein. Dit systeem is bereikbaar op de telefoonnummers 03402-36364 en 03402-41514 en is toe- gankelijk voor iedere bezitter van een viewdata-modem. Degenen, die niet over een toegangsnummer voor VIA- TEL beschikken, kunnen gebruik maken van het algemene Muurkrant- toegangsnummer 003395 met het bijbe- horende codenummer 3395. Bezitters van een Viditel-toegangsnummer kun- nen de Muurkrant vanuit Viditel bereiken via een zg. vidipoort (een verbinding tus- sen twee viewdata-systemen). De vidi- poort van de Muurkrant bevindt zich op
31-12-1999. Telefoonnummers en adressen invoeren?
Het geheugen van 4.000 tekens is er groot genoeg voor. Speciale functietoetsen zijn er voor een kas- boek, met een onderverdeling in b.v. autokosten, hotels, reisuren etc. De batterijen gaan zo’n 8 maanden mee en zelfs bij lege of verwijderde batterij, blijft het geheugen een vol jaar intact.
De afmetingen zijn 136x90x9 mm en het gewicht, incl. batterijen is 120 gram. In Nederland kost deze unieke managers-agenda, met luxe
| etui en batterijen f 285,— (exclusief
B.T.VV.).
Alleenvertegenvvoordiging voor de Benelux: TEXET B.V., Heemraads- singel 241, 3023 CD Rotterdam. Telefoon (010) 765814.
Viditelpagina 737901.
Behalve voornoemde rubrieken bevat de Muurkrant ook informatie over het medi- um vievvdata in het algemeen en over het aanvragen van een eigen toegangs- nummer voor VIA-TEL.
De Muurkrant biedt aan bedrijven en verenigingen de mogelijkheid om view- databeelden te huren. Zowel beelden in PTT-Viditel als in VIA-TEL behoren tot de mogelijkheden. Details over deze beeldverhuurmogelijkheid zijn te vinden in de Muurkrant.
Nadere informatie over de Muurkrant wordt gaarne verstrekt door de redactie. Daarvoor kan gebruik gemaakt worden van de daartoe gecreëerde faciliteit in de Muurkrant. Verder is de redactie in Viditel bereikbaar via Vidibus 400008008. Schriftelijk reageren kan via postbus 10387, ‘s-Gravenhage. De Muurkrant is ook telefonisch bereikbaar onder nummer 070-65 27 32.
47
Gold Stan
Het gonst al geruime tijd van | de geruchten in "di compu- ri) en de Engelsen (Sinclair en terwereld: De Japanse invasie gaat beginnen. . . Die ge- Acorn). Juist omdat Japan (en in ` ruchten zijn te danken aan de MSX standaard. MSX staat | mindere mate Korea 201 de ` voor Microsoft Extended Basic en is een gestandaardi- ` e inkl ЛА ли seerd systeem voor homecomputers. Een groot aantal fa- merkwaardig dat er tot nu toe geen brikanten produceren reeds MSX computers. Daaronder Japanse computer is geweest, die
zijn grote Japanse namen als Sony, Yamaha, JVC/ : een flink stuk van de wereldmarkt — Technics, Toshiba, Canon, Matsushita, Hitachi, Mitsubis- heeft kunnen veroveren. Daarvoor = hi, maar ook fabrikanten buiten Japan hebben zich op de | zijn wel een aantal redenen aan te `
wijzen, zoals het feit dat de Japan- — MSX computer gevvorpen zoals Spectravideo in de USA nbrs allereerst hardware producen: 71
en de Koreaanse fabriek Goldstar. Van die laatste fabriek ten zijn. Veel Amerikaanse. en Euro- brengt het Haagse bedri ijf AVT de FC 200 MSX computer pese computers worden dan ook in in Nederland op de markt. We bekeken de prestaties en het verre oosten vervaardigd. Maar mogelijkheden. -— | om een computer een wereldmarkt te laten veroveren, is meer nodig | | | | dan alleen een goede machine. Wat is MSX? | ~ | computer markt vrijwel volledig Veel en goede BRAD is een van Een ieder die enigszins thuis is in wordt beheerst door de Amerikanen | de sleutels daartoe. Software is . computerwereld, weet dat de home- | (Commodore, Apple, Tandy en Ata- İ echter niet het sterkste punt van de 525 —— EE EREECHEN V. cid, Vr AA EE 0.0. ə əə 08 yə s Ve
1
Japanners. De ervaringen van Azia- tische fabrikanten die wel een com- puter op de markt brachten (bijvoor- beeld de BIT 90 - Sord - Laser enz.) waren dat Europese en Amerikaan- se software huizen niet geïnteres- seerd zijn in het uitbrengen van pro- gramma's wanneer nog moet blij- ken dat een computer veel verkocht zal worden. Daardoor ontstaat een kip-ei situatie: Er is geen software omdat de computer niet veel ver- kocht is en er worden geen compu- ters verkocht omdat er geen softwa- re is. Het doorbreken van die spi- raal is uitermate moeilijk en kost- baar. Men besloot daarom de han- den ineen te slaan. Allereerst werd een hardware standaard bedacht. De bedoeling van die hardware standaard is, dat alle MSX compu-
ters inwendig gelijk zijn. Ze hebben allemaal dezelfde (Z 80/A) proces- sor, dezelfde geheugen opbouw enz. We komen daar nog op terug. Zo'n hardware standaardisatie heeft voordelen. Doordat iedereen dezelf- de chips gebruikt, moeten die in grote aantallen geproduceerd wor- den en dalen dan in prijs. Het twee- de voordeel is dat randapparatuur zoals printers — floppy's — licht- pennen enz. tussen de machines volgens deze MSX standaard uitwis- selbaar zijn. Dat is zeer interessant voor randapparatuur-fabrikanten, die nu één model kunnen maken die op alle merken machines past. Vervolgens werd aan de Japanse vestiging van het wereldberoemde Amerikaanse software huis Micro- soft de opdracht gegeven, hun bestaande Extended microsoft Ba- sic aan te passen aan de hardware norm. Dat is dus de MicroSoft eXtended Basic geworden, oftewel MSX Basic.
Overigens is deze hele ontwikkeling niet zonder slag of stoot gegaan. De MSX norm is een paar maal ge- wijzigd. Dat heeft tot gevolg gehad dat er nu een paar computers zijn die wel volgens de MSX norm zijn opgebouwd, en ook de MSX Basic hebben, maar toch niet volledig compatibel zijn met de laatste uit- voering die nu op de markt gaat ko- men. Zulke pré-MSX computers zijn bijvoorbeeld de Spectra video SV 318 en SV 328, en de BIT 90. De problemen zijn nu echter voorbij en de fabrikanten claimen dat zowel de randapparatuur als de software vol- ledig uitwisselbaar is. Overigens doen al weer wat geruchten de ron- de dat dit maar voor een deel waar is.
Omdat op dit moment alleen nog de Sony Spectravideo SV728 en de Goldstar in Nederland verkrijgbaar zijn, hebben we dat nog niet kun- nen controleren, maar we houden u op de hoogte. Voor software fa- brikanten is de MSX norm ideaal. Allereerst wordt de Z 80 processor gebruikt, waarop heel veel program- meurs goed thuis zijn. Maar het grootste voordeel ligt toch wel in het feit, dat men nu één progrmma kan maken, dat voor alle merken computers geschikt is. Het enthou- siasme van de meeste software hui- zen is dan ook groot. Zowel in En- geland als Nederland zijn de meeste grote software huizen volop bezig MSX software te produceren. Tenslotte heeft de MSX standaardi-
satie ook zin voor de gebruiker: pro- gramma's zijn uitwisselbaar en er zal een flinke concurrentiestrijd ont- staan. De machines zijn in principe namelijk allemaal gelijk dus zal men klanten proberen te trekken door een aantrekkelijke prijs, al biedt de MSX norm ook nogal wat mogelijk- heden voor extra toeters en bellen. Zo legt keyboardfabrikant Yamaha de nadruk op het genereren van muziek met de computer. Pioneer en JVC hebben al een uitvoering die werkt met de laser disk, Sony levert een ingebouwd family- bestandsprogramma mee enz.
Al met al is het stellen van een norm voor een standaardcomputer voordelig voor iedereen: fabrikant, software producent en gebruiker. Ook de detaillisten zijn er in principe gelukkig mee: men hoeft in ieder geval minder software voor verschil- lende merken in huis te nemen en het ziet er op het moment ook naar uit, dat de handel op de MSX com- puter een redelijke winstmarge krijgt. Allemaal voordelen dus, en daarom is het des te merkwaardiger dat de winkels nog niet uitpuilen van de MSX computers. Welnu, dat heeft verschillende oorzaken. Com- puters volgens de MSX norm zijn al een tijdje in Japan in de handel en hebben daar op het moment toch nog niet de markt zo veroverd dat alle andere merken weggevaagd zijn. De verkrijgbare simpele spelle- tjes software in Rompacks zal daar niet vreemd aan zijn. Dat heeft een aantal fabrikanten wat huiverig ge- maakt om hun computer om te bou- wen naar de Europese PAL TV norm. Bovendien is er een flinke te- genwind van de gevestigde fabri- kanten, wat niet meer dan logisch is. Zij roepen om het hardst dat de 8 BIT technologie verouderd is (hoewel ze zelf nog volop 8 BIT computers uitbrengen en verkopen), dat MSX computers veel te duur zijn, dat de standaardisatie niet klopt, dat het te laat is gekomen, dat er nog geen software is enz. Een flinke portie angst dat de MSX norm een succes zal worden lijkt daar niet vreemd aan. Toch heeft niet iedereen twijfels: Al hebben ze het in Nederland nog niet aan de grote klok gehangen, ook Philips komt — mogelijk nog dit jaar — met een Europese MSX computer (de VG 8000) en het professionele soft- ware house Digital Research - die tot nu toe uitsluitend zakelijke pro- gramma's maakte - heeft MSX ge-
accepteerd en heeft een CP/M ver- sie voor de MSX computer en een MSX-DOS versie van de program- meertaal LOGO uitgebracht. Al met al kan niemand op dit moment nog zeggen of de MSX computer in Eu- ropa een groot deel van de markt ` zal gaan veroveren. Alle voorwaar- den daartoe zijn in ieder geval aan- wezig. ..
Algemene beschrijving Goldstar FC-200
U zult het allang op de foto’s gezien hebben, de FC-200 is een machine die er heel fraai uitziet en een pro- fessionele indruk maakt. De afme- tingen zijn 39 x 27 cm met een hoogte van 6 cm. Een van de MSX normen betreft het toetsenbord. Voorgeschreven zijn o.a. functie toetsen, en een blokje met cursor- besturing. De Goldstar FC-200 heeft een toetsenbord met 73 toetsen, die heel prettig typen. Gebruik is ge- maakt van de standaard QWERTY opstelling zoals bij een schrijfmachi- ne. Het toetsenbord leent zich zon- der meer voor professioneel gebruik zoals tekstverwerking. De bovenste rij, iets grotere toetsen, zijn functie- toetsen. Allereerst van links naar rechts 5 functietoetsen, die in com- binatie met de shifttoets de moge- lijkheid bieden 10 veel gebruikte commando's op te roepen. Handig, maar soms irritant is dat de functie van die toetsen op de onderste re- gel van het beeldscherm staat afge- beeld. De functies zijn:
COLOR, AUTO, GOTO, LIST, RUN, COLOR SCHERM, CLOAD, CONTI- NUE, LIST en RUN.
Om zo’n directe opdracht te geven behoeft men dan slechts de desbe- treffende toets in te drukken. Op de bovenste rij aan de rechterkant zit allereerst een SELECT toets, die men kan gebruiken in eigen pro- gramma's. Daarnaast een roodge- kleurde STOPTOETS. Die is erg handig om een programma te stop- pen, maar zonder dat het program- ma beëindigd wordt. Het blijft als het ware in een eindeloze loop staan. Wil men het programma ver- volgen, dan moet nogmaals op die STOP TOETS worden gedrukt. Heel handig! Tezamen met de control toets fungeert deze toets als BREAK toets. Per ongeluk BREA- KEN is er dus niet meer bij! Tenslotte op de bovenste rij nog drie toetsen voor CLEAR-SCREEN/- HOME, INSERT en DELETE. Die laatste twee zijn voor de editor,
waar we verderop een beschrijving van geven. Rechts onder zijn vier blauwe toetsen opgenomen, die te- zamen een cirkel vormen. Die vier toetsen besturen bij het program- meren de CURSOR. In een pro- gramma kunnen ze echter ook ge- bruikt worden als besturingstoetsen, bijvoorbeeld in de plaats van een joy-stick. Het werken ermee als spelletjes besturing is even wennen, het gaat iets minder snel dan met een joy-stick, maar deze besturing, die standaard is bij alle MSX machi- nes, is toch heel goed bruikbaar. Aan de zijkanten van de witte letter- en cijfertoetsen zijn een aantal don- kergrijze besturingstoetsen, zoals ESCAPE, TAB, CAPSLOCK (heel fraai geïndiceerd door een groene LED) CONTROL, SHIFT en RE- TURN toetsen aanwezig. Over de plaatsing van die toetsen zijn we best tevreden, al vinden we de RE- TURN toets wat te klein en ligt hij naar onze smaak een rij te hoog. Maar dat is een kwestie van wen- nen. Ook wennen is, dat de veel ge- bruikte aanhalingstekens niet onder de cijfertoets 2 zitten (shift 2) maar rechts op de tweede rij van onder. De grote spatiebalk krijgt tenslotte weer alle lof, hij wiebelt niet, ook niet wanneer men hem aan de zij- kant aanslaat. Tenslotte zijn er nog twee groene toetsen, voor CODE en GRAPHICS. Met elke toets zijn na- melijk ook grafische symbolen oproepbaar, wanneer een van de twee, of beide toetsen zijn inge- drukt. Die grafische symbolen zijn niet op de toetsen afgebeeld. Dat zorgt voor een zeer rustig aandoend toetsenbord, maar helaas staan lang niet alle grafische symbolen en bijzondere letters vermeld in het handboek. Een kwestie van uitzoe- ken en een lijstje maken dus. Op dat immense aantal grafische sym- bolen en bijzondere letters komen we nog terug. De Goldstar FC-200 heeft niet zoals veel andere compu- ters een apart voedingsblok. De voeding is keurig in het apparaat zelf ondergebracht. Het verbruik is slechts 20 Watt en de computer was, na drie dagen en nachten con- tinu in bedrijf te zijn geweest niet meer dan lauwwarm. Primal
In- en outputs
Alle MSX computers zijn voorzien van een sleuf, waarin een ROM pack (cartridge) kan worden gesto- ken. In het ROM pack zit dan een programma opgeslagen, zodat men
direct na het insteken van het pack met het programma kan werken. Op dit moment zijn de meeste ROM packs spelletjes. Hoewel er in Ja- pan al zo’n 300 ROM packs lever- baar zijn, is dat op dit moment in Nederland nog niet het geval. Om- dat ROM packs duurder zijn dan cassettes, denken we dat spelletjes ROM packs geen grote vlucht zul- len nemen. Dat ligt anders voor de geavanceerde programma’s zoals tekstverwerkers, boekhoud- en bestandsprogramma's. Juist bij dat soort toepassingen, die ook veel ge- bruikt worden door hen die geen computer hobbyist zijn, is het niet apart behoeven te laden van zo’n programma erg prettig. Bovendien zijn ROM packs veel moeilijker te copieëren, waardoor we verwachten dat juist voor dit soort duurdere pro- gramma's ROM packs zullen wor- den gebruikt. De ROM pack sleuf zit bij de FC-200 achteraan in de bovenkant, afgedekt deer een scharnierefid klepje. Het steken van een ROM pack in een in werking zijnde machine kan defecten tot ge- volg hebben. Heel slim is dan ook, dat bij het indrukken van het klepje, de voedingsspanning wordt onder- broken en pas weer wordt ingescha- keld wanneer de ROM pack in de (stevig uitgevoerde) connector is ge- drukt.
In de rechterzijkant van de compu- ter zijn twee joy-stick aansluitingen aangebracht. Gebruik is gemaakt van de standaard 9 pens D connec- tor, die we inmiddels de Atari stan-
T wv
` `
A Y! A b "ú b ú ü 1
III? | WWWWW%WQ
у ú ú ü W KX I WA AW N WW QY
dë
CECOAZCCH KA
daard zijn gaan noemen. Er is daar-
door een keur van joy-sticks voor de
FC-200 te koop. Ook Goldstar kan een joy-stick leveren, de Joy-10. Het gaat hier om een kleine
(10 x 5 x 3 cm) joy-stick met een sta- len stick, die zeer soepel beweegt en een vrij grote slag heeft. U ziet hem op de foto. Lang niet alle com-
compatible-j iet alleen als ingang, maar ook als uitgang kunnen fungeren. Vaak is daarmee op heel simpele wijze van alles mee te besturen en aan of uit te schakelen. Ook de Goldstar MSX machine heeft deze voorziening en wanneer de MSX machines een- maal zijn ingeburgerd, zullen we daar ongetwijfeld programma’s en een interface voor publiceren. Op die rechterzijkant zit ook de casse
andere zijde een 3,5 mm EAR, een 3,5 mm MIG en een 2,5 mm remote plug wordt meegeleverd. Die 2,5 mm remote (afstandsbesturing) plug komt u niet veel bij andere compu- ters tegen. Bij de MSX machines is hij echter noodzakelijk, want deze computers kunnen de recorder-mo- tor besturen! Commodore en Atari bezitters weten dat die besturing (de recorder stopt wanneer een pro- gramma gesaved of geladen is) erg handig is. Het voordeel van de MSX Goldstar is echter, dat geen specia- le casstterecorder behoeft te wor-
den gebruikt, maar dat elke gewone cassetterecorder van redelijke kwa- liteit bruikbaar is. De overdrachts- snelheid van de MSX norm is 1200 Baud of 2400 Baud. In principe is die overdrachtssnelheid software matig omschakelbaar. In het (voor- lopige) handboek wat we bij Gold- star hadden was helaas niets te vin- den over hoe dat moet. Standaard wordt — om een geringe fouten- kans te hebben — 1200 Baud ge- bruikt. Dat is behoorlijk snel, bij- voorbeeld 4x zó snel dan de Com- mod ange wachttijden zijn er dan ook niet bij. Als overdracht- methode wordt het betrouwbare Frequency Shift Keying Systeem gebruikt. De computer is dan ook vrij ongevoelig voor de sterkte- instelling van de recorder en in de tientallen programmaatjes die we tij- dens de test laadden en saveden trad geen enkele keer een fout op. Op de achterzijde van de computer bevindt zich eerst een expansion poort, ook weer volgens de MSX norm. Via die expansie poort zijn de data lijnen, de clock, de voe- dingsspanning en allerlei stuursig- nalen voor de processor en het ge- heugen bereikbaar. Op die expan- sion bus kunnen allerlei randappa- raten worden aangesloten, varië- rend van een data cassette met C-MOS geheugen voor snelle-semi permanente opslag tot floppy-disks. Ook van Goldstar zal binnenkort een lowcost MSX floppy-disk ver- shijnen. Ook op de achterzijde vin- der) we twee cinch bussen voor composiet video en audio. Daarop kaf ondermeer een monitor worden adngesloten. Maar ook een gewone JV kan worden aangesloten, want n de FC-200 is een TV modulator gebouwd, die zowel beeld als geluid met een overigens uitstekende scherpte en kwaliteit, op kanaal 36 (UHF) aan de antenne-ingang van de TV levert. Daarna komt de prin- teraansluiting. Alle MSX machines, dus ook de Goldstar, zijn voorzien van de bekende CENTRONIC PA- RALLEL printeraansluiting. Dat zorgt ervoor, dat een keur van prin- ters, van heel eenvoudige goedkope modellen, tot de meest complexe met schuine, dikke, onderstreepte enz. letters, daisy wheel printers en printer/plotters zonder problemen kunnen worden aangesloten. Men heeft — vanwege de ruimte — voor de printeraansluiting gekozen voor een 14 polige amphenol steker, die ook weer op alle MSX computers zit. Een kabel, met een plug voor
de computer en een Centronics plug voor de printer moet apart wor- den aangeschaft of zelf worden ge- maakt.
Tenslotte vinden we nog een net- zekering en de aan- en uitscha- kelaar op de achterzijde. Een reset toets ontbreekt, daar moet in een aantal gevallen de netschakelaar voor worden gebruikt. Niet ge- noemd hebben we het ronde gaatje naast de spelcassette - ROM pack sleuf op de bovenzijde. Daar staat weliswaar lightpen bij, maar het
gaat hier gewoon om een busje,
waarin de als extra verkrijgbare lichtpen, waarmee op het scherm- beeld kan worden getekend ingezet kan worden. Het is dus geen aparte aansluiting.
Schermbeeld en kleur
De MSX norm, volgens welke de Goldstar/FC-200 is gebouwd, schrijft 16 kleuren voor. Die kleuren zijn: zwart, lichtgroen, middelgroen, donkergroen, lichtblauw, donker- blauw, lichtgeel, donkergeel, licht- rood, middelrood en donkerrood, cyaan, magenta en grijs. Tenslotte is er ook nog een 'kleur' transpa-
| Té K k euren met exter- eelden zijn te mengen 14 als ondertiteling) of waarmee bijvoorbeeld een tekst on- zichtbaar kan worden gemaakt. De kleuren zijn naar onze smaak fraai en goed verzadigd. Al deze kleuren zijn willekeurig te verdelen over tekst (inkt), achtergrond (papier) en eventueel een border (rand) kleur. De Goldstar kent verschillende tekst en grafische modes. In de stan- daard tekstmode, waarin de machi- ne opstart, worden 37(!) karakters per regel en 24 regels onder elkaar op het scherm gezet. Deze mode leent zich beperkt voor graphics, al is er met de beschikbare tekens in deze mode nog heel wat te doen. De tweede tekst mode is 29 karak- ters per regel bij 24 regels onder el- kaar. Dat is alleen handig wanneer u een TV gebruikt die niet zo’n scherp beeld heeft, want de teksten in deze mode zijn iets beter lees- baar. Veel zin hebben vinden we deze mode niet, en we denken dat die er dan ook alleen nog maar inzit omdat de allereerste MSX norm van die 32 karaktermode uitging en bij- voorbeeld nog te vinden is op pre- MSX machines zoals de BIT-90. Ook in deze tekstmode zijn de grafi- sche mogelijkheden beperkt. Volle- dige grafische mogelijkheden wor- den verkregen wanneer de machine
EA
52
in screenmode 2, de high resolution grafische mode wordt geschakeld.
Het oplossend vermogen is dan
232 x 192 beeldpunten. Dat is een behoorlijk fijne resolutie, waarmee heel fraaie dingen gedaan kunnen worden. Eerlijkheidshalve moeten we er wel bij vertellen, dat het zet- ten van teksten op het beeldscherm in de high resolution mode, net als bij de meeste andere computers (op de Spectrum na) minder eenvoudig is. Het gaat wel, maar er is een pro- grammatrucje voor nodig, namelijk het wegschrijven als gegeven naar het schermgeheugen in plaats van naar de cassette. Dat zelfde geldt voor de low resolution graphics mo- de. Het beeldscherm omvat dan 58 x 48 blokken, elk bestaande uit 16 pixels. Men kan voor een blok de standaard graphics gebruiken (vergeet niet dat de fijnheid — de- taillering in deze mode gelijk is aan de high resolution: 4 x 4 beeldpun- ten en blokken van 58 x 48 — ook weer 232 x 192), maar men kan ook de bestaande graphics opnieuw de- finiëren en zo high resolution teke- ningen met teksten maken. Kortom, er zijn nogal wat mogelijkheden. Nu is van veel computers bekend, dat hoe uitgebreider de grafische moge- lijkheden, hoe meer geheugen wordt gebruikt. Bij de MSX compu- ters is dat niet zo! Deze machines, en dus ook de Goldstar, maken ge- bruik van een video chip van Texas instruments, de TI 9918 A of equi- valent. Het aardige van deze bijzon- dere video chip is, dat hil op z”n eentje ook nog eens 16 k RAM ge- heugen — speciaal voor het beeld- scherm — kan aansturen. Die extra 16 k geheugen zorgt er dus voor, dat geen programma geheugen- ruimte voor het beeldscherm wordt gebruikt. Sommige MSX fabrikanten buiten dat uit, door te roepen dat hun machine 80 k RAM heeft. Dat is dus 64 k RAM voor programma's en 16 k voor het scherm: Ook de Goldstar is voorzien van dit 16 k vi-
deo geheugen en kan dus met net
zoveel recht een 80 k machine wor- den genoemd. Die Texas video chip heeft overigens nogal wat bijzonde- re mogelijkheden. Wie wil zien wat deze chip — en de MSX machines — echt kunnen moet eens in een winkel naar een Coleco video-game gaan kijken, met bijvoorbeeld het game ZAXXON of SMURF. Dat vi- deo game maakt namelijk gebruik van dezelfde manier van beeldop- wekking. _
Ongetwijfeld zal u het vreemde aan- tal karakters 37, 29 en 232 beeld- punten zijn opgevallen. In de MSX documentatie en dus ook in ver- schillende testen in andere tijd- schriften die de AVT/Goldstar al eerder ‘testten’ staat dat er de ge- bruikelijke 40 karakters per regel, 32 karakters per regel en 256 x 192 beeldpunten zijn. Wel nu, dat is al- leen maar juist voor de Japanse en Amerikaanse NTSC versie! De 9918
. video chip is namelijk ontworpen voor de NTSC TV norm. Bij de om- `
bouw naar onze PAL norm (in de Goldstar zit daartoe een extra print- je) verschuift het hele videobeeld een stuk naar rechts, waardoor de laatste letters van de regel niet meer op het scherm kunnen! Soft- warematig heeft men nu het aantal karakters verkleind tot 37, omdat de video chip zelf niet te veranderen
is. Zo ziet u maar weer dat RAM de computers echt zelf test en niet af- gaat op de folders. . .
Graphics
Hoewel we al over de grafische mo- gelijkheden hebben gesproken, zijn we er nog lang niet. De Goldstar heeft volgens de gebruiksaanwijzing maar een beperkt aantal grafische symbolen. Wat lijnen, hartjes, kaart- symbolen en min of meer gevulde vlakjes. Bij het loeren in de ROM van de Goldstar kwamen we opeens nog een heleboel tekens en symbo- len tegen, die helemaal nergens vermeld staan! En dit is dan een primeurtje, dat u ook nog niet heeft kunnen lezen. U ziet, onze slagzin: RADIO AMATEUR MAGAZINE IN- FORMEERT BETER is niet slecht - gekozen. . . Die extra grafische symbolen, maar vooral de bijzonde- re lettertekens zijn uitermate bruik- baar! We hebben de complete teken- en karakterset uit de Goldstar ROM gelicht en u ziet op de foto, welke fraaie karakters er bij zitten. Alle letters met umlauts, ac- cent circonflex, Griekse letters, noem maar op. Er staat zelfs een (verhoogd) graden® teken bij. Al met al is deze karakterset natuurlijk grandioos voor tekstverwerking en wetenschappelijke programma's. Eindelijk een Ohmega, een functie- en een rendementsteken. . .
Naast de grafische tekens en bij- zondere letters, kent de 9918 chip liefst 32, zelf definieerbare sprites. Een sprite is een grafische afbeel- ding die willekeurig over een schermbeeld kan worden bewogen. De sprites zijn opgebouwd uit 64
beeldpunten (8x8), die elk aan- of uitgezet kunnen worden. De belang- rijkheid van sprites in definiëren. Het is echter ook mogelijk, de spri- tes te vergroten in 4 stappen tot een 16 x 16 matrix, met vergrote dus 8 x zo grote sprite. In het in- structieboek staat overigens niet, dat de sprites meerkleurig zijn, maar multicolor sprites behoren eveneens tot de mogelijkheden. Een (klein) nadeel is, dat er echter maar 4 sprites op een regel gelijktij- dig kunnen staan. MSX Basic on- dersteunt overigens het werken
met de sprites goed, het definiëren is eenvoudig (0,1 reeksen voor aan of uit voor de beeldpixels) er is een handig verplaatsingscommando PUT-SPRITE en er is gelukkig ook een simpele botsingsdetectie. Over- igens hebben alle MSX computers deze mogelijkheden. Met de TI 9918 video processor zijn overigens nog veel meer trucs mogelijk, zoals pixel scrolling. We zeiden het al, wie wil zien wat MSX in z'n mars heeft moet het programma ZAXXON op een Coleco video- game of de BIT 90 maar eens gaan bekijken in een computer- of video- game winkel.
Geluid
Ook de geluidsgeneratoren van de MSX computers zijn gestandaardi- seerd. Gebruik gemaakt wordt van de AY-8-8910 geluidschip van Ge- neral Instruments. Dat is een zeer veelzijdige geluids-chip waar buiten-
OREL & £ < > + OER
ZACUBNM)C2 ^? ҹмимпуггә M. ft 6€voxBrTÇcoseis
"e "8 Ҹу d
1ounmJiioao
= = “
AE TOUAE tc te, SE 150
* ç. 2
4d. . B n^ € z MEER;
TEOLOE, .
color auto
Pe Ta 1234567830 - =. mer
gewone effecten mee bereikt kun- nen worden. Laten we maar eens gaan kijken. De Goldstar en andere MSX computers hebben 3 volledig onafhankelijke toongeneratoren. Het behoort dus tot de mogelijkheden accoorden te spelen en ideaal is, dat elke toongenerator apart in vo- lume regelbaar is. Dat geeft veel klankkleur mogelijkheden. Het be- reik van elke toongenerator is liefst 8 octaven, overeenkomend met het bereik van een piano. Behalve de drie toongeneratoren is er ook nog
. een ruisgenerator, die gebruikt kan worden voor het opwekken van bij- zondere geluiden, zoals explosies, laserstralen, maar ook voor bijvoor- beeld het ruisen van bekkens. Het bijzondere van het MSX systeem zit 'm in de wijze van programmeren. Wie wel eens geprobeerd heeft een muziekje te programmeren op een Commodore of andere computer met zeer goede geluidsmogelijkhe- den, weet hoe moeilijk dat is. Zo niet bij de Goldstar MSX computer. Gebruik is gemaakt van het noten systeem, zoals we dat ook al bespraken bij de test van de BIT90 computer in Radio Amateur Magazi- ne nummer 43. Een muzieknoot A wordt eenvoudigweg opgeroepen door het commando PLAY "A Een accoord bijvoorbeeld als 'CEG'. Ook halve noten zijn door middel van een + of een — achter de naam van de noot te krijgen. De keuze in welk octaaf een noot wordt gespeeld wordt aangegeven met
МЈТОР OASPFSHJIKL : "7
21“ £ ER T pT N F d 18 He € F x = IT SE ICU IS E 0
x * | + x An ə = Tie `n” >> T
ix x 7 er” B mrt oet laccdfoəhəkl. `
roura
een nummer van 1-8. In de mu- ziek heeft elke noot een tijdsduur, die is onderverdeeld in delen van een maat. In het geluidssysteem van de Goldstar is de tijdsduur van elke noot instelbaar van een hele noot tot 1/32 noot. Ook rustmaten kunnen geprogrammeerd worden.
Het tempo van een stukje muziek is
eenvoudig in te stellen door het commando TEMPO, dat aangeeft hoeveel 1/4 noten per minuut gespeeld worden. We zeiden het al bij de BIT 90, we vinden dit een van de meest ideale systemen om de computer muziek op te laten wek- ken. Men kan zo vanaf bladmuziek programmeren! Maar we zijn er nog niet, want ook de aan- en uitzweltij- den zijn instelbaar. In de geluids- chip zit namelijk ook een envelope generator. Envelope staat voor om- hullende, en met deze generator kan het aanzwellen, en andere sterkte variaties ingesteld worden. Er zijn totaal 10 standaardmogelijk- heden. Gecombineerd met de per kanaal instelbare volume regeling kunnen daarmee een groot aantal effecten worden bereikt, zoals piano, orgel en banjo tonen, tremolo’s, noem maar op. Alle instructies per kanaal kunnen in registers worden opgeslagen en op commando wor-
den afgeroepen. Dat maakt bijvoor-
beeld de wisseling van instrument in een muziekstukje mogelijk. Hoe- wel ons — voorlopige — handboek er niet over spreekt, is het mogelijk, de geluidsgenerator via de 1/0 poort van instructies te voorzien. Yamaha maakt daar ondermeer gebruik van door een compleet pianoklavier op hun MSX computer aan te sluiten, zodat men een electronisch keybo- ard (orgel) krijgt. Ook zit er op de MSX computer een audio ingang (op de Expansie bus), waardoor an- dere geluidsbronnen gemengd kun- nen worden met het door de com- puter opgewekte geluid. Hoewel een muziekstukje programmeren eenvoudig is, vraagt het volledig be- nutten van al die mogelijkheden toch wel wat programmeer- en mu- ziekkennis. We denken dat als MSX eenmaal een succes is, dat er beslist wel boeken zullen verschij- nen over het werken met de zeer krachtige geluidsmogelijkheden van de MSX computers.
Processor, CP/M en MS-DOS
De MSX norm schrijft het gebruik van de overbekende Z 80/A proces- sor voor, en de Goldstar FC-200 is
dan ook van deze processor voor- zien. Dat is een zeer veelzijdige micro-processor die onder andere ook in de Sinclair- en Tandy TRS 80 en CP/M computers zit. En al is de Z 80 niet de modernste proces- sor, hij heeft een zeer uitgebreide instructieset, waardoor het aanleren van machinetaal minder moeilijk is dan bij onbekende proccessors. Er zijn bovendien erg veel boeken over machinetaal programmeren met de Z 80 beschikbaar. Een ander voor- deel is, dat het inmiddels wereldbe- kende operating system CP/M ge- schreven is voor de Z 80 processor. MSX computers zijn dan ook in principe CP/M compatible. Om CP/M programma's te kunnen draaien is natuurlijk wel een floppy- disk nodig en eigenlijk ook een 80 koloms kaart. Het CP/M programma voor MSX computers is er al, zelfs op de nieuwe 3,5 inch floppies. Ook voor de Goldstar is binnenkort een floppy-disk drive leverbaar, en de 80 koloms kaart zal ook niet al te lang op zich laten wachten. Het ge- bruik van CP/M op de MSX compu- ters opent een hele nieuwe wereld, want erg veel zakelijke programma's zijn als CP/M pro-
„gramma geschreven. Het zal ons
niet verwonderen als de MSX com- puters met CP/M een heel eigen plaats zullen veroveren als compu- ters voor lowcost zakelijk gebruik. Een ander sterk punt bij gebruik van een floppy-disk bij de MSX computer is dat het operating sys- teem dat door Microsoft is geschre- ven (MSX-DOS), file compatible is met het inmiddels gestandaardi- seerde operating systeem voor 16 BITS computers MS-DOS. Wanneer iemand bijvoorbeeld een business programma onder MS-DOS, bijvoor- beeld multiplan op kantoor op een IBM-PC gebruikt, kan hij 's avonds de disk mee naar huis nemen. Een speciale 8 BITS versie van multi- plan — verkrijgbaar aan het eind van dit jaar — maakt het dan moge- lijk thuis op de MSX computer ver- der te werken, terwijl de thuis ver- werkte gegevens op kantoor weer door de IBM kunnen worden ver- werkt. Kortom, ook voor zakelijk ge- bruik lijkt er een goede toekomst voor de MSX computer aanwezig. Al deze mogelijkheden zijn natuur- lijk ook met de Goldstar MSX com- puter bereikbaar.
Geheugen De Goldstar MSX computer is voor-
53
zien van 64 k RAM geheugen. Dat is dus exclusief het eveneens aan- wezige 16 k video geheugen. In to- taal dus 80 k, als we de reclame kreten gaan gebruiken, zoals u die op sommige folders vindt. Verder is er liefst 32 k ROM (read only me- mory) geheugen, waarin de MSX Basic en het besturingssysteem is opgeslagen. Plugt u een ROM car- tridge met bijvoorbeeld een 16 k ga- me er in, dan komt dat er ook nog eens bij. Nu is een eigenschap van 8 BITS computers, dat de processor niet meer dan 64 k kan adresseren. Er is dus veel meer ROM en RAM dan de processor aankan. Dat is opgelost door softswitching. Aan de processor hangt allereerst de 32 k ROM met de Basic. De 16 k video RAM wordt bestuurd door de T.I. vi- deo chip, dus die telt niet mee. Dan blijft er nog 32 k over. Daar gaat wat ruimte voor variabelen en gede- finieerde toetsen af met als gevolg dat er 28.815 bytes oftewel bijna 29 k RAM overblijft om in Basic mee te werken. En dat is dan toch het eerste punt dat we bij de MSX ma- chines tegenkomen waar we minder gelukkig mee zijn. Hoewel MSX Ba- sic een zeer krachtige taal is, waar- mee erg compact te programmeren valt, is 29 k voor het opslaan van gegevens toch niet erg veel, al zal de gemiddelde hobbyist er best mee uit de voeten kunnen. Anders wordt het, wanneer we in machine- taal (waar in de meeste games en professionele programma's zijn ge- schreven) gaan werken. Door mid- del van soft-switching (software-ma- tig omschakelen) wordt dan de ROM met Basic uitgeschakeld. De processor schakelt dan in plaats van de ROM het extra RAM geheu- gen in, waardoor in machine-taal liefst 60 k geheugen beschikbaar is. Dat is enorm en er is geen andere home-computer in de standaard uit- voering die dit zonder extra kaarten ter beschikking heeft. Dat uitscha- kelen van de ROM wordt ook ge- bruikt bij het insteken van een ROM pack met bijvoorbeeld een game of een professioneel programma. Zeker voor de professionele pro- gramma's zoals tekst verwerken
is het dan prettig, dat de rest van het geheugen bereikbaar is. Soft- ware switching kan ook gebeuren wanneer de computer is voorzien van een extra ROM geheugen met een speciaal programma. Zo heeft Sony bijvoorbeeld een ingebouwde 16 k Personal Data Bank, die bij het aanzetten in de plaats komt van het
ROM geheugen met de Basic. De Goldstar heeft niet zo’n ingebouwde firmware. Er zou oorspronkelijk een tekstverwerker inkomen, maar die zit er toch echt niet in, al stond dat wel in een ander blad. Het stond namelijk in de documentatie. . .
Basic
De Goldstar FC-200 is natuurlijk ook voorzien van de standaard MSX Ba- sic. MSX-microsoft extended Basic – is een van de meest uitgebreide en flexibelste basics die er zijn. Er
is dan ook liefst 32 k ROM voor no-
dig om het op te slaan zoals u in het stukje over geheugen heeft kun- nen lezen. Er is inmiddels al een boek over MSX Basic en er zullen er ongetwijfeld meerdere volgen. Dat is ook wel nodig, want er zijn liefst 140 instructies en voordat u die allemaal perfect kunt gebrui- ken. . . Een paar bijzonderheden willen we u niet onthouden. Alle toetsen zijn zelf repeterend en de Basic kent natuurlijk meerdere in- structies per regel, gescheiden door een dubbele punt:
De Basic kent bijvoorbeeld LLIST, om een listing op een printer te zet- ten. Dat is heel wat handiger dan het openen en sluiten van files. Er is een RENUM commando, om pro- gramma's inclusief GOTO”s en GO- SUBS te hernummeren. Dan is er MERGE om programma's zonder problemen aan elkaar te voegen. Met CLOAD/SAVE worden Basic programma’s naar en van cassette gehaald, met BLOAD/BSAVE kan men machine taal of data apart sa- ven en laden. TRON (TRACE ON) en TROFF maken de regelnummers die de computer tijdens het runnen uitvoert zichtbaar op het scherm. Ideaal bij foutzoeken. Lastig is evenwel, dat ARRAY”S maximaal gedimensioneerd kunnen worden tot een grootte van 255. Met een programmeertrucje is dat overigens te omzeilen. MSX Basic kent verder het definiëren van variabelen als IN- TEGERS (hele getallen), enkele pre- cisie (rekenen met 7 cijfers achter de komma waarvan er 6 worden ge- toond) en dubbele precisie (rekenen met 15 cijfers achter de komma (!)! waarvan er 14 worden getoond. Heel fijn is dat ook functies te defi- niëren zijn, onder een willekeurige toets, bijvoorbeeld de letter A, kan dan een eenregelig Basic program- maatje of een complete string wor- den opgeslagen. Overigens kunnen ook de 10 vaste functie toetsen her-
; : ye ME Gən əni Remmen tt e era mud sss .
E ae ak ENAERE AN sm ME EE ..
АР Werger eneen f T Y
ҝ— ә ри" +
ҺГ Tn m” ыы, , 5. EI
gedefinieerd worden. Het AUTO commando zorgt ervoor dat de Ba- sic regels automatisch genummerd worden. De Basic kent IF-THEN- ELSE (hoewel dat niet in de docu- mentatie staat) en ON GOTO, ON GOSUB gecombineerd met ELSE. Dat is heel handig. Ook ontzettend handig zijn de instructies als ON STOP GOSUB, ON STRIG GOSUB, ON SPRITE GOSUB en ON INTER- VAL GOSUB. Met STOP springt de computer naar een genoemd regel- nummer wanneer op de stoptoets wordt gedrukt, met STRIG springt de computer naar een genoemd re-
54 emm | |
2 Kë Kn, tT, Kee NR AE des om P Yaz 1 ән ә o a ie EEP ren KSE = — ti Ад e ETT e. Eg sd ə Ska =. rok xi RET, > E = Wi = Ы ELS ДО ИЛ e EC e b x d . ge ei Eeer A ә иә Дәб, ə ək ex E > EA = E ә “ə. E Ñ . - 2 E < - kand .— - - ` LI K a "E ə T i 2 ә ` y Xə - ed [ z $ š Ld La x N / 74 # de ; i SCC LI ҹ ch (A 3 * =- e … Š b e | " - TIT - 1 ^r . "EX ds * ` v M š – m EN "n ^ AUDI fp vore “ | ey
dd Ga ME da 0
E Х SCH d .." ә MOT! R : Кал Гә Yee š x - D D AN 1 -— 7 1 бе 7 tur | “mi ti
vi . rett: IR? ° "PI . E r.
ES рихжалаглыс : ik: di 4 "35
ER
im °
Kë t -——UTTT1111111117117 71111111 an p i
"bh wn ecn vo Ы “ .. Ar LAS 2212122275 fen ку кс Se mb më (|: t ç d d
4 qe әРРРӘЕРФРРСБ "n RAAR AA LE: “e... һлл. be "a . "
” b уз ә Y
-
Һи” "əy eres c "AM | va
: | e 5 * AT - *o. ar i-e ulu Gebeden pm Müa: ry 9 THES €: : 1 4 e 9 22027) He ıı LLL uu ессстсәз ord. Te Í s. . E Š f Å "T4944 e SS "Ë да 4149" си ҹи LEE mı te tuy "alis i ged de dy); uad s om ps np es 1211221227 Ne e e fe RS er ` $ n proite, H PAN o M E ! t zu Ra GEHOU. SST .. ka t nes gt Tia 97 “S Peterse, TOE LOOS EK аз - s Bi : : Ë İ ə dü i i j - naz zb e 53.6 E ue Te une . ta və € WS 4 * (0449. ç aar aaa. ^ 4 . —к”жижа ge тәк ND of _ s " , O aa d > . Cha * P ` M MEL öv " ' 281 ç í è Vetrtrrctt AX... “ll. e«cecceeecc T š : S SAS ARRAS RSS AA à H 1 e ; | 2 — a 23 = MA ... «etre ur MIC ba uy va "3 [oM D ma - ' d Q Le e = mim, səsi ә m m m m v , # дл әәә SAP APP Pd Kİə Gekes 2221 ° n Re j * ' ` 8 L s ? | $ 3 s D | E Y A [Pooceseerorso Е" Uzu t Ñ ; 2 s SE lil F 1 ^ M AE a AME a d * el BR il s o? enio” . . b e P D vvə" lRrreeeeerreakeezeeee A ree Fee eodd © M 26 3 y f , Hl ҹә A2 u E C 4. 28 1^ TI. ; I DEL Mİ ƏL HY t : "ә ^ s Ä f 500 —. list emt aa Cai weeervrn ve le A A vn A” vie tn Арз Zİ ләди ds Ss Se Se P Ss H гр I 222221. ^ O 211227” ness ne ” әлим ə t t. | R ҝә E " . 90225 " Co Pad ' I i f PET! € - " ALL ə a uu. dük və” bistdddi) E weers tem ra: un * dd AN (ын? te, i ^ te aa ed Lä tate ref 0499, ; Ca ~= AAA Ad ə dote de A 0. ...... . i... .hk.. J ERES bur qr r ry ə hede P - £ ' ad rent - € * 4 ә ah : : : - ee F tay OE AA AAA | vt^ E = |
66 Ei FALI
„enen | BA . K se p 275 f DECHE x — N Lom Le"
YY ER etti
2202311423
unudanda eePA EER EFES
1 di 1 L Elan EN "wÀ 2 + – J |) "Ww b amal -— ә, - ELEAL IRT Ə: be EI | 8 фр =. o" SLC, d
d X ə o 86! $ s Í AA RM ae Ra o oh T mi си w АР уҹ o. ET u^ hedde. ee Ye Y " R сә A TE = Kä: e: еј- evil | c : l4: 1.113. HIITIIII M “pe LLL louere — means Tyas PEPPER re, je: IS ken esi `> cae T H 1 B dié Mer — ^ . I = ҹи ; , ; e eek 00 £ "əə E ` бә c — “Xara = ° $ j - | Ë N N N) S | - . 3 MY VAN `N NIN WAN M D j 2 mm 3 - : | , ә ` ` Aes y 5 3 > $ # é $i : * Nə : 5 у Y d 7 ) 2 k | OE rcm ; DE METTTITITT YIII! M S v v86! : z |
~ = siza ç E Co 4 r, əc t €= lq w | ә
56
Van de functies willen we een paar noemen:LEFT$, MIDS en RIGHTS, VAL en STRINGSS, waarmee met strings gemanipuleerd kan worden. Ook is naar ASCII en HEX conver- sie mogelijk en wij vinden de IN- STRING functie ideaal waarmee ge- zocht kan worden naar letter combi- natie in STRINGS. Ideaal bij het schrijven van zoekroutines in be- standsprogramma's. Welnu, zo kun- nen we nog wel even doorgaan, maar het zal u allang duidelijk zijn dat MSX Basic een zeer krachtige taal is. Wat ontbreekt is de moge- lijkheid om gestructureerd te pro- grammeren door het benoemen van procedures. Maar dat kan eigenlijk net zo goed in SUBROUTINES ge- beuren, al is dat iets onoverzichtelij- ker.
Een voordeel van MSX Basic is, dat het een aan de MSX computer aan- gepaste versie van de standaard Microsoft extended Basic is. Die Basic wordt weer veel gebruikt, bij- voorbeeld op de TANDY TRS 80 computers. Dat betekent dat er zeer veel leerboeken zijn voor deze Ba- sic. Die boeken zijn rechtstreeks bruikbaar om de fijne kneepjes van het programmeren te leren.
Editor
Hoewel we meestal geen apart stukje aan de editor wijden, vinden we dat dit bij de Goldstar MSX com- puter wel moet. Met de editor kunt u tijdens het programmeren het pro- gramma wijzigen of aanpassen. Nu zijn daar allerlei verschillende syste- men voor. Bi) sommige computers
- moet u eerst EDIT +regelnummer
intypen, en dan met de spatietoets de cursor opschuiven, dan INSERT of DELETE intypen enz. Bij andere computers kunt u de cursor over het beeldscherm schuiven, maar het invoegen of weghalen van ka- rakters gaat niet altijd even makke- lijk, zeker wanneer men iets wil ver- anderen wat tussen aanhalingste- kens staat. De MSX computers heb- ben echter een ideale editor. Maakt u tijdens het typen een fout, dan is daar de BACKSPACE toets, waar- mee u de laatst getypte karakters kunt verwijderen. Wilt u in bestaan- de regels iets veranderen, dan kunt u de cursor met het besturingsblok naar elke plaats op het beeld- scherm dirigeren. Rechtboven op het keyboard zitten twee toetsen: INSERT en DELETE. Een druk op de INSERT toets en u kunt zoveel karakters toevoegen als u wilt en
met de DELETE toets haalt u karak- ters weg. Wilt u alleen maar iets veranderen dan zet u de cursor op het karakter dat gewijzigd moet worden en u typt het karakter dat het moet worden. Ook binnen aan- halingstekens is editten zonder pro- blemen mogelijk. Het is werkelijk een genoegen met deze full-screen editor te werken.
Documentatie
Bij ons testexemplaar van de Goldstar FC-200 kregen we een 112 pagina’s dik Engelstalig handboek, waar met grote letters 'VOORLO- PIG’ op stond gestempeld. Het boek is redelijk compleet. Uitge- breid wordt verteld hoe de machine aangesloten moet worden en zelfs een beperkte memory map, de 1/:0 map, en alle connectoraansluitin- gen staan er in. Maar het werken met de machine en de Basic is lang niet uitgebreid genoeg beschreven. Er ontbreken een heleboel gege- vens, zoals de graphic- en interna- tionale tekenset en hoe die op te roepen, een flink aantal Basic com- mando's worden helemaal niet be- schreven, er staat niet in hoe men met BSA-VE data gegevens kan wegschrijven enz. Wel is in een aantal voorbeelden uit de doeken gedaan hoe men met graphics, spri- te's en muziek kan werken al be- hoeft dat nog heel wat aanvulling. Kortom: het boek is een goede eerste leidraad om met de machine uit de voeten te kunnen, maar er is snel meer en uitgebreidere informa- tie nodig. Nu stond er ‘voorlopig’ op, dus we verwachten dat er later beslist een uitgebreidere handlei- ding verkrijgbaar zal zijn. Ons exemplaar was nog in het Engels, maar AVT, de importeur van de Goldstar, is al druk bezig een uitge- breide Nederlandse handleiding sa- men te stellen. Men verwacht dat die bij het verschijnen van deze test gereed is. |
Boeken, programma’s en randapparatuur
Elke computer staat of valt met de verkrijgbaarheid van software en lektuur. De MSX computers zijn nog maar net uit in Europa. Zoals ge- zegd, zijn er in Japan al zo’n 300 spelcassettes voor de MSX compu- ter verkrijgbaar, en enkele tientallen hebben hun weg naar Nederland al gevonden. Maar software op casset- te, zowel games als meer zinvolle programma's, zijn er nog niet in
overvloed. Daar wordt wel hard aan gewerkt. We zeiden al, dat tiental- len software huizen dag en nacht bezig zijn MSX software te schrij- ven. Het Nederlandse software huis Aackosoft komt deze maand onder meer uit met Boekhoud program- ma's, een Spreadsheet, een kaar- tenbak, een Data base, een be- standsprogramma voor verenigin- gen, een planning programma en een tekstverwerker, die weer kop- pelbaar is met andere programma's zoals het bestandsprogramma. Ook een aantal educatieve programma's voor studie en voor gebruik op scholen zijn al verkrijgbaar. Op het moment is er nog geen overvloed aan software, maar we hebben er best vertrouwen in dat er veel pro- grammatuur zal komen.
Toen de Commodore 64 werd uitge- bracht was er uiteindelijk ook geen software. . . Met de boeken is er de- zelfde situatie. Er is één boek, het MSX reference manual, en er staan er vele op stapel. Een goede steun op het moment is dat er zeer veel boeken zijn die uitgaan van Micro- soft extended Basic en die zijn vrij- wel ongewijzigd bruikbaar voor MSX Basic. Randapparatuur is er wel. Dat geldt allereerst voor de printers. Elke printer met centronics parallel poort is zonder meer op de MSX computer aan te sluiten. Wil men ook van de internationale te- kenset gebruik maken, bijvoorbeeld voor tekstverwerken, dan is een geavanceerde printer nodig. In feite is alle randapparatuur met Centro- nics poort, zoals plotters, besturin- gen voor robotarmen etc. bruikbaar. Zoals gezegd komt Goldstar binnen- kort met een eigen floppy-disk, en een 80 koloms kaart, maar ook een RS 232 interface en een lichtpen zullen niet al te lang op zich laten wachten. Wordt de MSX norm een succes, dan zal er ongetwijfeld veel meer randapparatuur komen.
Conclusie
Dit is een lang verhaal geworden. Dat komt omdat de Goldstar FC- 200 de eerste MSX computer is die we hebben getest en we wil- den met name wat meer over de MSX norm vertellen. U zult het wel bemerkt hebben tijdens het lezen van dit verhaal: We zijn erg enthousiast over deze computer. De constructie is uitstekend en de Goldstar heeft een prima toetsen- bord. De beeldkwaliteit, ook via de TV modulator is uitstekend.
Ook over de mogelijkheden van MSX Basic zijn we enthousiast. Dat is niet meer dan logisch want we gebruikten vaak Microsoft Ex- tended Basic als voorbeeld voor anderen. De geluidsmogelijkhe- den van deze MSX computer zijn grandioos, mede door de eenvou- dige wijze van programmeren. Ook de grafische mogelijkheden zijn erg goed, al zal het wel even duren voordat de game program- meurs alle kneepjes van het wer- ken met de video chip en het ex- tra video geheugen doorhebben. Zijn er dan geen zwakke punten zult u vragen. Die zijn er, al zijn het er niet veel. Allereerst vinden we de beschikbare ruimte voor Basic programma’s: circa 29 k aan de krappe kant voor een 64 k machine. Daar staat tegenover, dat het met de MSX machines vrij eenvoudig is, bankswitching toe te passen (extra 64 k RAM packs zijn daartoe leverbaar), waardoor de processor steeds nieuwe blok-
ken van 64 k kan aanspreken om gegevens in op te slaan. De ge- heugenruimte voor machinetaal is ongeëvenaard. Ten tweede vin- den we het jammer, dat door de eigenschappen van de (voor NTSC gemaakte videochip) er maar 37 karakters op een regel kunnen. Dat maakt het zonder meer gebruiken van programma’s die op 40 regels zijn geschreven niet zonder aanpassen mogelijk. Al te veel nadelen zal dat in de praktijk echter niet opleveren. Op dit moment is het nog een nadeel, dat er nog maar weinig program- matuur en lectuur voor MSX com- puters verkrijgbaar is. We hebben er echter alle vertrouwen in, dat dit snel zal veranderen. Tenslotte de prijs van de Goldstar/AVT FC- 200. De adviesprijs, inclusief cas- setterecorderkabel en TV video omschakelaar is f 995,—. Dat is dus voor de volledige 64 k (80 k) uitvoering. Gezien het gebodene, vinden we dat beslist niet te duur
voor deze uitstekende machine. Radio Amateur Magazine staat er om bekend, de zaken grondig aan te pakken. Dat blijkt wel uit deze test, waarin veel wetenswaardig- heden staan, die u nog nergens anders heeft kunnen lezen. Met dezelfde grondigheid zullen we, ` als de verkoop van MSX machines eenmaal goed op gang is geko- men, tips, programmeertechnie- ken en programma’s voor MSX computers gaan publiceren.
Importeur:
AVT electronics b.v. Regentesselaan 123 2562 CW Den Haag Tel. 070-465800.
9)” LOAD- EN SAVE PROBLEMEN
BIJ RECORDERS VOOR COMMODORE
door W. Bos
In Radio Amateur Magazine nummer 48 t/m 50 hebben we een artikelenserie gepubliceerd over load- en save proble- men die optreden bij de opslag van programma’s en ge- gevens op cassetterecorders. Daarin vertelden we ook, hoe op de 'officiéle' Commodore recorder een aansluiting is te maken waardoor men de signalen op de tape kan be- luisteren. Dankzij die voorziening is dan ook de weergave- kop recht te zetten. Nu bleek, dat enorm veel Commodo- rebezitters niet beschikken over de oorspronkelijke Com- modore recorder, maar over een Taiwanese copie. Die ziet er inwendig wat anders uit. We ontvingen dan ook stapels verzoeken om te vertellen hoe zo’n monitor aan- sluiting op zo’n ”copie” recorder gemaakt kan worden.
Waarom een monitor aansluiting?
Commodore heeft bij het ontwerp van de VIC-20 en CBM 64 gekozen voor een eigen, speciale cassette- recorder. Dat heeft voordelen. Allereerst zijn er geen problemen met de fase van het data signaal. Daarnaast ligt de opname- en weergavesterkte in het ontwerp vast, waardoor handmatige instel- lingen die fouten kunnen veroorza- ken, niet nodig zijn. De recorder kan daardoor ook goedkoper gefa- briceerd worden. Verder wordt de recorder vanuit de computer ge- voed, dus is een voedingsspan- ningsdeel overbodig, hetgeen al- weer kosten besparend werkt. In feite bestaat de Commodore recor- der uit een (vrij simpel) loopwerk en een stukje eenvoudige electroni- ca.
Jammer genoeg hebben we niet het schema van een Commodore recorder te pakken kunnen krijgen, maar de opname - weergaveverster- ker bestaat uit twee IC's. Een is de voorversterker, de ander is een versterker/begrenzer. De voor- versterker versterkt het zwakke sig- naaltje dat van de weergave kop komt, de versterker/begrenzer vormt dat om tot een blokgolfvor- mig signaal dat geschikt is voor de computer. Maar zo’n simpele recor-
58 der heeft ook nadelen. Wat volledig
ontbreekt is een audio uitgang. Het is niet mogelijk, via de Commodore recorder te horen wat op de band staat. Dat is in veel gevallen lastig, zeker wanneer men meerdere pro- gramma's achter elkaar op de tape heeft staan en men ergens in het midden een programma wil laden. Het op het gehoor opzoeken van de tussenruimten tussen twee pro- gramma's is veel handiger dan in het wilde weg proberen. Een moni- toraansluiting of een andere voor- ziening waarbij men kan horen wat op de band staat is dus een wel- kom extra. Zon aansluiting heeft bovendien nog extra mogelijkhe- den. Zo kan men bijvoorbeeld gesproken woord of muziek op de band zetten (via een andere recor- der), tezamen met programma's. Omdat de VIC 20 en CBM 64 de motor van de recorder kunnen stu- ren is op die manier programma- tuur, vergezeld van muziek of gesproken woord mogelijk.
Load- en save problemen Zoals in de artikelenserie in Radio Amateur Magazine nummer 48 t/m 50 herhaalde malen is benadrukt, ligt de reden van het niet willen la- den van programma’s van anderen in 99 van de 100 gevallen aan het feit, dat de stand van de weergave kop van uw recorder niet over- eenstemt met die van de opname-
kop van de recorder waarop de ta- pe is opgenomen. Zeker bij snel- gesavede (Turbo) programma’s zorgt de kleinste afwijking voor loadfouten. Nu horen de koppen van de recorder in de fabriek zuiver loodrecht te zijn afgeregeld. In de praktijk komt daar maar bitter wei- nig van terecht. Stelden we vast, dat bij de officiële Commodore re- corders al vaak kopstand afwijkin- gen optraden, bij de goedkope Tai- wanese recorders die als vervan- ging voor de ‘officiële’ Commodore recorders worden geleverd is het nog een haartje erger!
We hebben bij een importeur van die recorders dozenvol teruggeko- men recorders met load- en save- problemen gezien, die allemaal hetzelfde euvel hadden: Verkeerde kopstand!
Recht zetten van de opname/weergave kop
De kop van de recorder zuiver recht zetten kan gebeuren door het beluisteren van het signaal op de band. Wanneer de stand van de weergave kop overeen stemt met die van de kop waarmee de band is opgenomen, worden zoveel mo- gelijk hoge tonen weergegeven en zijn alle frequenties aanwezig. Zie ook het wegvallen van frequenties bij verkeerde kopstand (RAM 48). Dat beluisteren van die signalen kan niet plaatsvinden, nadat het signaal in de recorder is omge- vormd tot blokpulsen. De kleine ho- ge tonen variaties zijn dan onhoor- baar. Bij de officiële Commodore hebben we een punt op de print gevonden, waar het signaal van de weergavekop wel flink versterkt, maar nog niet gedigitaliseerd was. Op dat punt kan een kristal oortele- foon worden aangesloten. Zie het artikel in Radio Amateur Magazine nummer 48. Omdat de Taiwanese copie recorder, die onder allerlei merknamen (Conex, Commander, Taihato enz.) in de handel is, een
iets andere print heeft dan de offi- ciële Commodore recorder, vroe- gen veel lezers op welke punten ze bij deze recorder de oortelefoon konden aansluiten. We hebben dat voor u uitgezocht en op de foto is duidelijk te zien, op welke punten het signaal is af te nemen. Wilt u gebruik maken van de mogelijkheid van het weergeven van spraak of muziek, dan kunt u op deze twee punten ook een audio versterker aansluiten. Denk erom, dat de af- tap punten hoog-Ohmig belast moeten worden. De aan te sluiten versterker moet een ingangs- weerstand hebben van minstens 47 kilo-Ohm. Daarom moet u ook een kristaloortelefoon i.p.v. een laag- ohmige koptelefoon gebruiken.
Instellen van de kopstand
Zoals gezegd, is de hoge tonen weergave bij een juiste kopstand veel sterker dan bij verkeerde kopstand. Ook de klankkleur is an- ders. Natuurlijk kunt u het 'compu- ter geluid’ van een programma be- luisteren en de kop zo instellen, dat u het geluid zo schel mogelijk hoort. Dat is goed voor tapes van kennissen, maar voor tapes die u in de winkel heeft gekocht of die u zelf opneemt kunt u het beste de kop loodrecht zetten. De meeste commerciële tapes - zijn opgeno- men met recorders waarvan de kop behoorlijk recht staan. Toch is het vrij lastig om op ‘computer signa- len’ de kop op het gehoor perfect recht te zetten. Onze RAMsoft ta- pes met de programma's uit dit blad (zie de advertentie elders in dit blad) zijn daarom voorzien van een ruissignaal met een zeer speci- ale energie-verdeling.
Met behulp van dit ruissignaal is het op het gehoor rechtzetten van de weergavekop erg eenvoudig. Er is dankzij het speciale spectrum namelijk maar één zeer nauwkeu- rig afgebakende stand waarbij de ruis schel klinkt. Staat de kop maar een fractie scheef, dan klinkt de ruis dof. De weergavekop van de recorder is af te stellen door aan het schroefje aan de linkerzijde van de kop (waarbij de recorder met de toetsen naar u toe staat) te draai- en. Geef nooit meer dan 3/4 slag links- of 3/4 slag rechts om. Nu is de echte Commodore recorder voorzien van een gaatje, waardoor heen u zo’n klein horlogemakers schroevedraaiertje kunt steken om de kopstand af te regelen. De Tai- 59
wanese copierecorder heeft helaas niet zo’n afregel gaatje. In de be- huizing zit echter een sleufje, ter hoogte van de rewind toets. Dat sleufje is echter te smal om een schroevedraaier doorheen te ste- ken. Om de kopstand af te regelen kunt u twee dingen doen. Het mak- kelijkst is de scharnierbare casset- tehouder te verwijderen, door hem in geopende stand voorzichtig in de richting van de toetsen te trek- ken. De houder klikt dan uit de pal- letjes. U kunt daarna een cassette inleggen en weergeven, waarbij u het schroefje makkelijk kunt berei-
ken. Beschikt u over veel program- ma's die op verschillende recor- ders zijn opgenomen, dan zult u vaker de kopstand moeten corrige- ren. Het is niet aan te bevelen, steeds de cassettehouder voor dat doel te verwijderen. U kunt dan be- ter een klein sleufje vijlen in de cassettehouder, waardoor u bij gesloten houder toch het schroefje voor de kopstand instelling kunt bereiken. We hebben dat ook bij onze recorder gedaan zoals u op de foto kunt zien.
Tenslotte nog een laatste advies. Wanneer u de recorder eenmaal
open heeft (een kwestie van de vier schroefjes in de bodem losdraai- en), maak dan tegelijk de opname- en weergavekop en de rubber rol eens goed schoon met een wat- testaafje dat bevochtigd is met ge- denaturiseerde alcohol (verkrijg- baar bij de drogist). Ook het regel- matig demagnetiseren van de weergave kop, met een speciale demagnetiseercassette (AM of TDK) of een demagnetiseur is warm aanbevolen voor het voorko- men van load- en saveproblemen.
INTERESSANTE PEEK S EN POKE S VOOR DE COMMODORE 64
In RAM no. 43 publiceerden we een lijstje met peek”s en poke”s voor de VIC-20. Omdat de VIC-20 en CBM64 nogal verschillen, zijn niet alle daargenoemde truc”s ook op de CBM64 uit te halen. Bij het programmeren houden we
1» TOETSEHEORDEUFFER
zelf een boek bij, met allerlei grappen, trucjes, peek”s en poke”s die we tijdens het pro-
grammeren ontdekken en gebrui- ken. Onze medewerker P.M. Reu-
vers heeft uit al die krabbels en aantekeningen de hierna volgen-
de lijst samengesteld, waarbij heel wat onbekende zitten! De meeste poke”s spreken voor zich- zelf. Let u bij de beveiligingstruc- jes op, dat u eerst zorgt dat u het programma perfect werkend heeft alvorens u gaat beveiligen!
FEEKC653) Verandert, van waarde als de SHIFT:CEM toets of de CTRL toets wordt ingedrukt. 1=5Н1ЕТ, 2=СВМ toets, 4sCTRL toets. De normale waarde ob dit adres is 8. Oak een combinatie wan deze toetsen is mogelijk.
CEM o” CTRL toets
WAIT 653,1 2 of 4 Wacht totdat resp de SHIFT,
wordt ingedrukt.
PEEK € 13972 Veranderd van waarde Geeft 64 wanneer “een toets is
als een toets wordt ingedrukt. Lngechrukt,
PEEK 1989: Geert het aantal tekens dat in de toetsenbordbutfer is oPgeslasen.
POKE 642... Beraalt de AE
tte wan de toetsernbordbuffer. Door deze FOKE kan de aroatte e
rd worden van 1 tot max 18 karakters, РОКЕ 643,4 Schakelt de toetsenbonrdbuffer uit.
PEEK£631:t/-m64802 Geeft de ASCII waarde wan de karakters die in de toetsernbordbuf fer zijn oP9esla9en,
РОКЕ 631,..t/m 6486, a POKE 199,.. Foken van de ASCII waarde van tekens simuleert toetsaanslagen. Het aantal tekens moet warden aepPookt in adres 192.
eteerfunctie.
POKE 650,122 Geeft alle toetsen een Feb
her 651,.. Geeft de wachttijd voor repeteren bezint. 1 = kart, 100 = lans.
FOKE 6580,80 Laat alleen cursortoetsen en sPatiebalk repeteren.. РОКЕ 650,64 schakelt de rePeteer-functie uit.
РОКЕ 15923,8:HRIT 198,1 Laat het Pro9ranma wachten tot er op een toets wordt aedrukt.
23 SCHERMBEELT POKE 332858,.. Geert de border een andere kleur. FOKE 33291... Geeft het scherm een andere kleur.
FOKE 646... Geeft de text die na deze Poke wordt geprint eer andere kleur,
FOKE 199,2 Ma deze POKE komt alle text die in een Programma oP het scherm wordt SePrint,.IHVERSE op het scherm. De normale waarde ор dit adres is Ø.
РОКЕ S3272,21 Schakelt naar 9rote letters en Graphics,
POKE 53272,23 Schakelt naar kleine en arote letters.
FOKE 284,0 Schakelt de cursor aan in een GET statement. De normale waarde ob dit adres is 1.
POKE 211,4:РОКЕ 214,Ҹ:575 58732 Plaatst de cursor oP de beeldschermcoonrdinaten x."
3) BEVEILIGEN
POKE 788.52 schakelt de RUH-STOP toets uit, De normale waarde of dit adres is 49,
FOKE 882,222 schakelt de RUH-STOPFRESTOFE toetsen uit. De normale waarde oP dit adres is 237.
РОКЕ 315, 73:POKE 819,245 Schakelt het SAVE commando uit. POKE 774.0 Geeft bij LIST een hooP onzin
POKE 657,128 Schakelt de combinatie SHIFT-LCEM toets voor het omschakelen tussen de twee karaktersets uit.POKE 657,0 herstelt dit weer.
FOKE 1280,80 Veranderd de RETUFH toets in een SHIFTed RETURH toets, zodat Seen commando^s meer kunnen worden uitaevaerd.
575 64738 Geeft een koude start, duz Dit oeert het zelfde beeld als wanneer u de computer aanzet.
4) CASSETTE RECORDER
FEEKC1»andi& Als dit een О is dan is er een toets van de cassette recorder inaedrukt.
WAIT 1.32.32 Het PraosSramma wacht totdat er een toets van de cassette recorder wordt ingedrukt.
PROGRAMMA'S
VOOR
HOMECOMPUTERS
Frogger (ZX 81)
Frogger is een heel fraai behendig- heidsspel, dat nu eens niet is geba- seerd op schieten. Frogger is een kikkertje, dat een weg met
auto's moet oversteken. Dat is las- tig, want de kikker is zó plat gere- den. Vervolgens komt het kikkertje bij een rivier die hij ook nog moet oversteken, om in z’n holletje te komen. Nu is het een klein kikkertje en hij kan nog niet zo goed zwem- men. Gelukkig drijven er in de rivier allerlei boomstammen. Het kikkertje moet dus van boomstam naar boomstam springen om in z'n hol- letje te komen. Tot zover het ver- haal van Frogger. Er zijn heel veel uitvoeringen van Frogger, maar vanwege de beperkte grafische mo- gelijkheden zijn er bijna geen Basic uitvoeringen voor de ZX 81. Deze lange listing, ingestuurd door M. de Kruyff uit Vlaardingen is een van de beste in Basic geschreven versies die we ooit hebben gezien!
Hartelijk dank daarvoor en M. de Kruyff ontving onze aardige attentie. . . Het schermbeeld, zoals u dat bovenaan de listing kunt zien is heel fraai uitgevoerd. Ook het kik- kertje dat z’n holletje heeft bereikt ziet er erg leuk uit. Bijzonder in dit programma, is dat u zelf de bestu- ringstoetsen kunt definiëren (regels 4500 t/m 4580). U kunt dus bestu- ren met de pijltjes toetsen, of wan- neer u dat liever wilt met andere toetsen. De gebruiksaanwijzing staat verder in het programma. Wanneer u het programma heeft in- gevoerd, en let vooral op de extra lege regels in regel 1110, 1220, 1270, 1310, 1360 en 1410, dan typt u GOTO 5000 om het programma te saven. Het is dan tegelijk zelfstar- tend. Frogger zal ook op de eerst- volgende RAMsoft cassette voor de ZX 81 staan wanneer u er tegenop ziet om de lange listing in te typen.
62
ai AA EER тәзә такт
ROGGER * VOOR DE SINCLAIR ZX 81 DOOR x * M DE KRUYFF VOOR R.R.M * Xxk*kd**x*XxkExRESARERERREEXEXEXEEEXXEXEXXEXXEXXEXEE
LEVENS О r”
ESCORE 63
r3
OMREM xxx M.DE KRUIJF sex Xx VLAARDINGEN xxx *#** (C) FROGGER xxx 16KBY EzURL "0" L. SEN? o;
LEVEN=URL "2"
gé лы “12 TO UR o; ..
: = 19 LET s=URL En FOR A=VAL
PRINT AT o
j “LEUENS "j GEVE
- “ Aj A , HM." CORE 680" 4 LET W=VAL 50 LET LsUAL 70 LET A$="
L B=VAL “ә” o LET Dëse" .. +R*+'' 0.” Hen "1" TO URL "LEN R 110 LET S=URL "$'"-1
LET BzURL
UEM AA IF B»31 THEN LET
125 B=0 126 IF U:36 OR U«1 THEN GOTO 22 127 IF S<1 THEN COTO 4000 140 PRINT RT R$(n TO A+29);
ат 7.0:ARstn TO Å+29) aT 10,0;n$t
A+5 19 A+29); AT 11 Fi $: (+Š TO A
+29) ƏT eer? onm Ed 9,B;"
; AT (RAS TO RT
7 4, вә: +Š +293); AT 19,1
LY Tü” R129) ; AT ə LJ;
80 IF PEEK (PEEK 163964РЕЕК 16
CODE THEN LET 1)= 4-1
F PEEK (PEEK 163984РЕЕК 16 3992256) CODE OR PEEK (PEEK
16598:PEEK 2 KƏBƏ) CODE "M" T
35 155 IF PEEK (PEEK 163954PEEK 16 wi a 46-5 E - THEN GOTO 1000 1302 PEEK (PEEK “mu.” ı6 3692256) “CODE ge THEN LET U-züu-1 196 (PEEK 163984«PEEK 16
3992256) CODE
OR PEEK (ERE 15398+PEEK 1635992256) =CODE
HEN GOTO 2000 198 IF PEEK (PEEK 163984PEEK 16 “ Fé cun ‚Goro 2206
339x256) “CODE 208 PRINT "R'";RT
LET Ta a LINKEY SSK) - LINKEY $ LET Ј=Ј 4 (ТМКЕУФ=2Ф)- INKEY $
3391258) =
eh.
I" PEEK
ИЗ AT L-1,0; "ИЗ AT L,U-1;"
970 NEXT E 390 GOTO 2240
1020 IF AND_U<5 THEN PRINT A e n AT 4,2; "PW ; AT w ¿shi "° 1616 > ND U«13 THEN PRINT UE BA “;AT ир ә 2 2 1320 ir U D U«21 THEN PRI ar 3,17;" ¿RT 4,17; qu i830 iR MA D U«29 THEN PRI AT 3,25; “¿RT 4,25; "me enn (АТ 5,25," R 1250 LET S-URL "S"+INT (RNDx2003 1060 LET AA=AA+1 1052 LET L-URL "21" 1064 СЕТ Haupt "15" 1070 IF AA=4 THEN GOTO 1120 1072 IF ВВ=8 THEN GOTO 1210 1073 IF ВА=12 THEN GOTO 1260 1074 IF AA=16 THEN GOTO 1300 1975 IF AA=20 THEN GOTO 1350 1976 IF ВВ=28 THEN LET AA=24 1077 IF AA=24 THEN GOTO 1400 1050 GOTO 200 p E OM! -—. 1118 LET R$z" "R$
1178 LET S=VAL "S"«100 1210 LET n$ = MER 2 рлу 1228 L ST E .. +A$+"
d 1260 LET A$="
1270 LET R$" aş"
12 1300 LET Dës" NM
uus 1310 LET R$-" .. “Rs”.
1340
E LET Dës"
1360 LET Rşe" .. +R$+''
138 1400 LET Ri-"ö
1410 LET A$=" "A$H"
420 LET D$- EE:
PC GOTO 7000 ooo FOR F-@ TO 4 S010 PRINT AT
L-1,U-1; "nü." АТ L "LAT Lei,U-1: ARE AT L-1,U di" GAT Les “GT Lat; Hei; 2020 TF 2190 GOTO 2240 2200 FOR F-@ TO 4 sələ PRINT AT L-1,U-1;". a"; RT L ‚Ui A SAT L31,U-1)"4" KW L-1,u -i;" "ЈАТ L,WU "JAT L«1,U-1;" 2220 NEXT F 2248 LET LEUEN-URL "LEUEN"-1 2250 LET UzURL "15" 2268 LET L-URL "21" 2278 PRINT AT 1,8;LEUEN;RT 1,18; 2280
IF LEUEN-@ THEN GOTO 4990 P AT es
= “əx PRINT AT 1,8;LEUEN;RHT 1,18;
4010 IF 5:5CORE THEN GOTO 4030 4020 GOTO 4200
LET SCOREzURL "5"
PRINT BT is.
4060'INPUT U$ ¿200 B PRINT AT 1,24;"SC. 4240 Boh Zap TO ә STEP 4268 PRINT AT 4,1;F
4280 IF INKEY$««5"" THEN
4230 NEXT F 4291 PRINT AT 3,10,"
",; SCORE; -1 GOTO 429
'BESTURING DR
Fz@ TO 40 IF INKEY$g«»'""
NEXT F CLS
THEN GOTO 458
e @ FOR Z=@ TO el 4510 PRINT AT Z,0;
4520 XT 4530 PRİNT AT 5,1;"
Ed Y +550 PRINT A 5,
GOSUB 6000
IF XX«»1 THEN GOTO 4240
$500 IF EN GOTO 5050 GGEB"
OTO FOR azo TO 30 NEXT 2 RETURN
“O R
Mastermind (16/48 k Spectrum)
Mastermind is een denkspel, waarbij u door decuceren en combineren te we- ten moet zien te komen, welke kleuren uw tegenstander heeft gekozen voor zijn vier pionnetjes en hoe hij die heeft geplaatst. Dit Spectrum computer pro- gramma, geschreven door onze mede- werker P.M. Reuvers, werkt precies zo- als het echte spel, dus met kleur en plaats. Uw tegenstander is de computer, die zijn kleuren en plaatsen willekeurig kiest. Wanneer u de kleur en plaats juist heeft geraden wordt u beloond met een rondje (graphic A, zie regel 6). Heeft u alleen de juiste kleur geraden maar niet de juiste plaats, dan geeft de computer dat aan met een kruisje. Er is uitgebreid gebruik gemaakt van geheu- gensparende technieken, zoals be- schreven in Radio Amateur Magazine nummer 39 (zie regel 610). Typ na het intypen: GOTO 640. Het programma wordt dan gesaved en is daarna zelf- startend.
REM TERHERNE e aaa
REM xx Mastermind
REM xx 6 P.M Reuver * £ £ £ £ X 2 £ £ X X £ x x £ heaters
REN Ф-СВАРЫ1С A BORDER 1: PAPER @:
11 RESTORE 12 60,126,255,255,255,255
G-Jmogre orm n m иҹ̧
INK 7: €
AZ DATA
.:126,60 3 FOR b=@ TO 7: READ p: POKE
USR a"*b,p: NEXT b
14 PRINT "---------- MASTER MIN
15 PRINT INK 7;AT 2,0, "Bij dit
spel speelt u tegen de compute
r, De computer neemt 4 verschi tiende kleuren in zijn geheuge n die U moet proberen te raden. U typt gewoon de code nummer van de kleur in (1t/m7) en de c omputer zet de kleuren zo OP h et scherm."
16 PRINT "Alle door u gekozen kleuren die zowel de juiste kleu f hebben alswel op dezelfde p Laats staan worden beloond met e en rondje Heeft u wel de juist e Kleur geraden,maar niet de
juiste Plaats dan krijgt u een kruisJje."
17 PRINT ,, INK 2; DRUK EE N TOETS VOOR START"
20 PAUSE 10000
So FOR bz4 TO 19
60 PRINT AT b,5; "MM"
"TO NEXT
109 DIM ai(4): DIM с(4): DIM 444 449 FOR bei IO 4
rS d LET alb) -INT (RND#6) +1
3
E PRENT Wem 2 AT 0.0; "MASTER
150 IND © Р.М Reu 160 PRINT
— mm mm mmm mm mmm mm mm mmm mm — mm mm mmm mm mmm mmm o oe
о m m p m =
SEI m с x D о
b 320 FOR bzi
TO 4. : IF aí(b)zcí(b) THEN LET s=s+1 34@ NEXT b
359 IF s=4 THEN GO TO 600
5202 NE L
510 PRINT AT 20,0; INK 6, "Niet
gered. SE, ‚Juiste kleuren- combi natie wa
=20 FOR bd Ta 4.
220 PRINT INK aíb);HT 21, (t, <5) + 1@; "e"
S40 NEXT b
560 PAUSE 10000
290 R
620 ER b=3 TO 10: PRINT PAPER
GAT b,@;`
əc DE £10 PRINT AT ----GEFÉLICITEERT: , Ə, IN 6; "Je raadde mijn ncombinatiein eu
"4 ə,"
620 "PRUSE 10000 650 RUN 640 SAVE
"Mastermind" LINE 1
Plotten op de ZX 81
De tekenmogelijkheden op de ZX 81 zijn nogal beperkt. Dit plotpro- gramma, ingezonden door M. de Kruyff uit Vlaardingen, maakt het plotten van tekeningen en figuren op deze computer een stuk makke- lijker. U kunt de cursor besturen met de cijfertoetsen, en wanneer hij op de juiste plaats staat, een blokje zwart maken, door de letter Q in te toetsen. Blokjes verwijderen gaat met een druk op de W toets. Met de cijfertoetsen 1 t/m 4 kunt u de cur- sor schuin verplaatsen. Met R kunt u lijnen trekken naar een punt op het scherm dat u heeft opgegeven als een coördinaat (0 - 63 voor horizontaal, 0 - 43 voor de verticale positie.
Na het intypen geeft u GOTO 27. Het programma wordt dan gesaved en is dan gelijk zelfstartend. Be- dankt M. de Kruyff!
REC OU : &-LINKSONDER * TEREY*ETEXEkBREFERG&RAEXEXEXEFXEEFEXEEEXXEXXEXEKE
*xM.DE KRUIJF x *xULRRRDINGEN 9
1 CLS
2 LET 5=МОТ PI
3 LET A=VAL "ğı" 4 LET BzURL “31” 5 LET
E =Ë + (INKEY$="8") 2 (B 63)
H. DE CÓDORDINRTEN",,
- ai SE EE) * (E >@) A+ (TNKEY ф=" 7“) 2 (A<43) - UCINKEY$-'6')€(hn»8) L "Һу INKEY&="E" THEN GOSUB UR Ë “a” INKEY&="R" THEN GOSUB VA Ə IF INKEY "A XM SEN PI 7- $= EN LEY A=A+ Y ә Pads T cos PI $= HEN LET B=B+ F INKEY “R” SEN PI. $- THEN LET B=B+ INKEY "ge" TH SGN PI $- EN LET A=A+ cos pit INKEY$£z"3" THEN LET Af 14 IF INKEYS$z"3" THEN LET B=B+ SEN PI " 15 IF INKEY$="4" THEN LET AzA+ "Ze Tr INKEY $ z"4'" THEN LET B=B+ COS PI u w ek IF INKEY$z"U" THEN LET 5=5G - 25 IF INKEY$z"Q" THEN LET 5-NÜ 19 IF S=VAL "Ø" THEN GOTO 21 гә SzURHL “1” THEN GOTO 24 21 UNPLOT B,R 22 PLOT , 23 GOTO 24 PLOT B,A 25 UNPLOT B,R 26 GOTO 27 SAVE "PLO ep 28 PRINT “PLOTT M",.,,"BESTURY NG” , , "TOETSEN 1 T/M 6",,"RICHTIN G URN GRAPHICS" , , 42 PLOT - TEKE MEN” ,,"UNPLOT UISSEN",,,,"E - CURSOR UERPLRRTSEN DOOR CÓÓRD INA TEN LIN TE TYPEN".,, =
“R LIJN T Yıns KIEZEN DR “DRUK OP EEN
KENEN EERST X OF
PAUSE 3400 31 INPUT C
UT EŞ
E£z"X"
. GƏ IF Ев="у"
39 GOTO URL NPUT C
THEN GOTO URL “40 THEN GOTO UAL "46 LEI "CL We Ai
PUT D 42 FOR E-C TO D 43 PLOT Е,8 NEXT E
Morse op de ZX 81
Zeker nu er zoveel ZX 81”en onge- bruikt in de kast staan door de aan- schaf van een grotere computer, is het zinvol zo’n ZX 81 een nuttige functie te geven. Dat kan met dit prima programma van de ZX 81 specialist M.E. Dias Da Silva uit Den Haag. Hij zond een program- ma, waarmee men met de ZX 81 op een zender aangesloten, direct mor- se teksten kan uitzenden. De ZX 81 geeft namelijk echte piepjes, die via de MICR. ingang zijn af te nemen en die direct op de microfooningang van de zender kunnen worden aan- gesloten. Morse is een machinetaal programma, waarvan we een uitge- breide listing plaatsen zodat het in- voeren erg simpel is. De listing geeft de volledige methode voor het invoeren, zodat we daar niet verder op ingaan. Bedankt M.E. Dias Da Silva voor dit slimme programma!
gE EN 2 nun
VOOR DE ZX M.E DIAS ba” SOS VOOR R.R.M * 246 4 4646 46 4636 4486 46 646 ER EER EER 4646 ERK EEH
ән
ET итин EDE ENE 03008 лл лл TOR ER ZEN de HA] 63
64
HET REMSTATEMENT IN
LISTING 1: OPGEBOUWD UIT 109
REGEL 1 IS
haaa”
ı DODERER ECH EE GEET TEE TEE dede EK assessoren esse
LET Ы әәә әри кә
Dee gə"
20 CEET A=16514 E M$-"S'" THEN STOP 48 POKE A,164CODE M$*CODE НФ (2
52 LET A=A+1
68 PRINT M&( TO 2)," "j 70 LET Ы iin TO )
sø GOTO
AN DIT “R a EM ER VERSCHIJNT HET VOLGENDE OP UW SCHERM
oo OO 4C 60 BY 2A 2n 31 28 35 68 29 2D 73 6n AF SE 3C 38 ЗӘ 20 2
О 1E 7D СБ 41 26 O2 ОЗ FF Әб 96 10 "Eg" 46 OF @6 96 10 FE 1D 20 EG C
VERWIJDER NU ALLE REGELS VANAF REGEL 10. REGEL 1 MOET BLIJVEN STAAN EN ZIET ER NU ZO UIT
1 REM Ze ESTRN Be”) Ta =" (a 25 > Ki 1:57RM par E Sé, m?ACS wës € " »zSTR$ RNDLN
D^ GOSUB Ev $c DEER COPY RETURN 14 GOT
LN FXRMD ( RETU TAN
Bee INK RN LN 77 (
LISTING 2: TYP NU ONDERSTAAND BASIC PROGRAMMA ACHTER DE NU VER KREGEN REGEL IN.
OMRE LEP LAVANS Ә Ja) Ta "x" í (p j 445? DY ?C ze ads ÜC?) а, STR ANDEN
+4RND7 GOSUB CN * xRNU о RET
ge. ја a m ÁN - `` uz əəə CH $=“ " THEN GOTO 160 5o IF INKEY $=' 'N" THEN GOTO 55
4o GOTO 20
55 60 PRINT L HE ID 65 INPUT I 70 CLS 25 PRINT AT 3,0;I;' ER MINUTEN" SƏ POKE 16601,1E3/1I
GEWENSTE SEINSNE
WOORDEN FP
83 SLOW
35 FAST
FOR Ј=1 TO LEN 86 POKE 16569,CODE B$(u) LET B=USR 16565
125 NEXT J
GOTO 185
LS 165 RINT, “HOEVEEL SECONDEN TUS
SEN PRUZE ? 170 IN P
ŠOTO 55
IF P<=@ THEN GOTO 83
FOR H-1 TO Px16007/I
NEXT H
SOTO 95
Vergroter (Spectrum)
We plaatsten al eerder programma's om grote letters op het scherm van een ZX 81 of Spectrum te krijgen, maar dit programma dat we ontvin- gen van Patrick Min uit Bergen is wel heel slim en nuttig. Het gaat hier om een subroutine, die in staat is letters, cijfers en leestekens is el- ke willekeurige grootte op het
scherm te zetten. Juist omdat het een subroutine betreft, kunt u dit programma makkelijk verwerken in uw eigen programma's. In het om- kaderde vakje hebben we gezet, welke variabelen moeten worden opgegeven voordat u de subroutine kunt aanroepen. Als voorbeeld heb- ben we de letters RAM op twee ver- schillende grootten afgebeeld. Wan- neer u het routinetje wilt proberen maakt u het beste zelf even een programmaatje om de variabelen op te geven zoals 10 PRINT' TYP TEKST IN’ 20 INPUT A$ 30 Print’ TYP TEKSTBREEDTE' 40 INPUT G1 enz., tot u alle variabelen heeft gehad. Bedankt Patrick voor deze handige routine!
£ X X £ É X X X K X K K K X X X K X KE XE KK Y K K YE KOK K 42 92 VER E
ROTER Uoor een ZX SPECTRUM door Patrick Min voor R.A.M Voor het aanroepen van deze subroutine eerst de volgenda Variabelen ingeven: text die u wilt
Pixels naar rechts Pixels naar boven k £ F X K 2 ə XE X K K X KOR KE REEN XX x
RAM
yk oe de c N N ölk ölk ək N oto a yk f: ù “ «o f (o ^ “о a o "m * ök ope ək ök yi dece ək N əkək ox
«Tr:
*
RAM aeg7»LET n-PEEK 23693: LET besti AND n»64 LET nzn-í(64 AND n»&4)
LET i2-n-8sxp.: PRINT AT 21,0: BRIGHT b; INK P; š OR TO”LEN a$s8-1: FOR 9 (fF,g)-1 THEN G
NEXT r: дә
Mastermind (Spectrum)
Mastermind is nog steeds een fasci- nerend denkspel. Het gaat er om, door deductie en combineren achter de plaats en kleur van punten te ko- men, die een ander heeft bedacht. Van Leonard van Schelven uit Rot- terdam kregen we dit lange maar bijzondere mastermind programma voor de Spectrum. Het bijzondere zit hem hier in, dat u niet alleen kunt raden hoe de Spectrum de pin- netjes heeft geplaatst maar dat de Spectrum ook kan raden hoe u de pinnen heeft geplaatst. Een soort
omgekeerde mastermind dus. Om-
dat veel mensen toch op een zwart-
wit TV programmeren, heeft Leonard geen gebruik gemaakt van kleuren, maar van cijfers. Het programma begint met een complete uitleg, hoe u moet aangeven of de code juist is (met Z of W). Ook kunt u kiezen of de computer moet raden wat uw combinatie is of dat u moet raden welke combinatie de computer in gedachten heeft. Alle vragen wor- den met J (ja) of N (nee) beant- woord. Wie er tegenop ziet om de lange listing in te typen: Deze mastermind komt ook op de eerst- volgende RAMsoft cassette voor de Spectrum.
KXdeXkREkWÉEÉEEEMLERE*E*rkXXxxxkt*t*k*ktx**tk x MASTERMIND * ә Door Leonard van Schelven x * voor R.A,M H
R S BÉRERRBRRGRORRERERRANEARAREHASNAAS
10»FOR rze TO 7: READ a: POKE USR "a”"+f,a: ME
XT F 209 DATA 68,BIN 11101110,254,12
4,124,565, 16, à
зә INK 7: PAPER 1: BORDER 1: C
din PRINT TAB 20, “Мә
GO PRINT "Jij stelt een Jeheim € code op enik probeer die te on tdekken.”
50 PRINT "Omdat dat op een zw art-wit TU beter gaat werkt di t programma met cijfers in plee ts van KLEUREN”
FA PRINT “"Ucor ieder cijfer d at goed is enop de goede plaats staat geef jeeen zwarte pin, als
het niet op de goede plaats sta st maar wel het goede cijfer is
geef je een witte pin.” “
SO PRINT "Је mag hetzetfde Cis Yer twee keer gebruiken ais $ e het wat moeitijiker speelt. D 2 becorde- Ling geeft dan soms “at Proble: men, daarom een voor necetd,' ng mms b”
122 PAUSE o: CLS
110 PRINT "Jouw (geheime) code
+ 2 3 3"**"Mi Am POGING
1 A m 6”
124 PRINT “Beoordeling ZZW" {ALtijd eerst alle 2ҹә rten en dan de witten)”
130 PRINT “”Een zwarte voor Mij => drie een Zwarte waar mi. ^ eerste 1 eneen witte voor mijn
2"*"*"Mijn twee enen beloon je d us meti Pin, omdat je zelf maar m hebt."
2 PRINT ""voor een witte ein ti Је een w,voor een zwarte een
Ə PRINT * "Је kunt ook zelf de de uit- zoeken, ik geef dan beoorde- Lingen. Wit je dat
а2=0: IF INKEYS$z"Jj'" THE GO TO 219 THEM GO TO A
ҹ
H TAN EENMNBÁB
1 E k Бә POKE 23692,5@a о de SÉ
B LET N LET 42=1: see XF 1IHMKEYŞ€e3”n”
f-1 TO 300: MENT "Uil je met UEM US NK Ve *
2219 LET dubms@: PRUSE dubm: IF INHKEYS£z"j" THEN LET dubm=1: GO T D üzdü 5" IF IMKEYSeo”n" THEN 60 TO B
"En met Һоеҹее
2230 PRINT "“D.K.”” L cijfers 7 @ YF i$«"4" OR @E4A
FOR f=
О 706090 DIM P$(1@,8) LET Vel: LET X s22 2350 LET 1ğvs"”412242”: LET h $ STREK Етактолна fay ISTRI Cmax STR cm
"se IF vb THEN LET ¿5=h5
3 IF NOT dubm THEN IF (Ş(1) =L Ş(2) OR (Ф6(1)=(Ф(З3) OR (6(1)=(Ф( ál OR (Ф6(2)=(ф(53) OR l$(2)=L5(4)
OR (Ф(3)=16(4) THEN LET o$-"m': GO TO Əb
4. 358 FOR f=1 TÜ p ыф=”"
од š FOR n=1 TO 4: IF “ew n yun, MIPS LET b$=b$+"Z' LET
382 NEXT n
398 IF аг tL ‚5 TO 4-4LEN THEN LET o$- GO TO 0470 M ait LET zx "m": FOR nzi TO d med
TO 410 IF nem THEN GO TO 6430
340 IF PO9=@ THEN GO TO O49 og: LET
0 “н
420 IF L$tnizcpştf,m) THEM IF gk, i$(3)): GO TO 0630 $(2) OR L$ (1) LES) OR (411) işi (n)z"Q" THEN LET 9${in)="1": LET SƏ@ LET L$(3)z"1": IF VAL Ll$(2) | 4) OR WEIER OR L$ (2) -Li$ğ 4.) bmrbğd"u": LET med max THEN LET L$ (2) -STR$ (1+UAL| OR L$(3)=L$(4) THEN Gü TO 6716
430 NEXT m 18(2)1: GO TO 0638 758 FOR fzÜÓ TO 18 STEP 2 440 NEXT n 0 LET L$(2)z"1": IF URL ($(1) 760 INPUT "doe maar een pogina £50 IF LEN b&<>4 THEN LET b&=b$| max THEN LET L8 (1) -STRS C1+VAL | zonder spaties)"; NE ak
+" ": GO TO 0450 $:1)): GO TO 6630 7706 PRINT AT f,0;a$(1);" ";a&tc 460 IF b$-p$(r,5 TO 8) THEN NEX| 530 BORDER 2: BEEP S. Se PRINT | ;“ ",89C9));" ";a$&(4);" -
r ОР: GO TÜ 0490 ат 5,0; FLASH 1, BRIGHT 5 РАРЕ 7980 L $=" 0000": FOR п=1 TO 4 478 LET f-pog R 0, “GE HEBT ME NIET DE JUISTE I . İF as nf te (n) THEN PRI “z ° 488 NEXT f: GO TO esso ҸЕОВ-МАТТЕ VERSTREKT !! ): LET g$tn) s1 490 PRINT AT 2*pog,@; U$t1);' “, DAT VIND IK ERG GROF UANT I 790 NEXT n 1549)” ";1&(3);" “)tşt4): LET PİK KANER NIETS TEGEN DOEN, IK BEN| 800 FÜR n=1 TO 4: FOR m-1 TO A
og-poge«l1: LET Gët 3,1 TO 4)l-işŞ: ənnə JOU AFHANKELIJK. IK DAC 8128 IF nem THEN GO TO ваза
DAT JIJ EEN LEUKE TEGENSPELE 20 IF a$í(n)-zld$im) AND аф(м) =" 0 PRINT “u ""
ies 1 РОЗ,5 TO 8) R UASNEE, DAT HAD IK NOU NIET pl " THEM L Fk (ed =” 131: “AB IF РФ(РОЗ,5 98)z"ZZZZ" ТН| N JOUUERURCHT !! MOPPERDEMOPPER j: LET mad ÆN PRINT AT 10,10; FLASH 1; BRIG - ӘЗӘ NEXT m: NEXT n HT 1; "JIPPIE": FOR Ff=9Ə TO 40: BE 620 PRINT INK 4,"Sorru voor de S4@ IF a$-i$ THEN FOR n-ci TO 11 EP .05,f: NEXT f: PAUSE @: RUN verkeerde afkor- ting, Ik ben = | =f: PRINT AT 10,6; FLASH 1; BRIG 510 PRINT AT 2*sí(pog-1),9;;: FORİ cht teleurgesteld”: PAUSE Ø: RU; HT 1; PAPER O, "OH,URT GOED! KUSJ PuS TO 8: PRINT P$(pog,f);" "ez: Ef”: PAPER 2: F i=ð TO 1: INUE NEXT f 630 GO TO gözü RSE i: PRINT AT @.Ə; : FOR q=8 TO 520 IF pog=1@ THEN PRINT AT 10, 640 BEEP .005,30: IF (ğ(4)65”1” : PRINT " š, Yk heb het niet gehastd, ik E THEN LET LşŞ(41-5TR$ (VAL (ş$t(4) - 71 NEXT 9g: NEXT i: an er ook niets aan doen (had jij 1) GO TO göz NEXT n: GO TO 0860 j "isschien betere informatie 650 LET L$(4) -STR$ cmax: IF Le: ӘӘӘ NEXT f: BORDER @: BEEP 2,-2 kunnen geven 7)" 3333217 THEN LET L$(3) -STR$ (uer | а: PRINT AT 10,5; PAPER @; “HET I S30 PRINT AT 2*(pog-1),x;" = t$ (31-13: GO TO 2692 S JAMMER MAAR HELAAS": BEEP 2,-2 IF MÜT vb THEN LET vb=1: LET erg 660 LET L&(S)=STR& сиах: IF i$:| 2: BORDER 1: PRINT ә “Het was ”, zi5: ET L$-h$: GO TO 0320 2)«»"1" THEN LET L$(2)-STR$ UJAL üsu.” "SL CHI IU PLEN р" "18 $218: LET Lezers GO TÖ 5320 650 LET iştə) ESTRS “Bəs” nes : =e 5: = max: ТР U$ ӘбӘ INVERSE 0: PAPER 1: FOR f-i ӘӘӘ PRINT AT pogapog,x,” "; XNK | 1) <>"1" THEN LET L$ (1) =STR$ (URB. TO 30: BEEP .1,f: NEXT f: CLS : S; PAPER 2, 06, PAPER 1,” ”: ET (5(1)3-1): GO TO 2692 PRINT “Wil je dat ik nog een ke X«zX*v: IF X-29 OR X=17 THEN LET 88 ET Rett GO TO game er de ode opstel 7" у=-ҹм = 820 IF INKEY&="j" THEN CLS : GO 370 BEEP 205,30: IP URL i&(4)«| 730 FOR FSI TO 4 16,798 7 570 . , : 4 = 889 IF INKEY$«»"n" THEN GO TO e max THEN LET ERIS] STRE (1492 720 LET L&(F)=STR& (191MT (RND z 570 ° (в:4)): GO TO G630 Cmax)): NE f SAO RUN 582 LET U$$(4)="1: L L$6(3) 730 REM dit "is 3
e IF VA is" reget aas “nax THEN LET (6(3) =5ТЕВФ (1+UAL 740 IF NOT dubm THEN IF (ф(1)=:
3-D Bol (Commodore 64)
Van F. Klop in Vlaardingen ontvin- gen we een aantal aardige program- ma's voor CBM 64 hobbyisten die beschikken over Simons Basic. Zo- als we bij de test van de Commodo- re 64 in Radio Amateur Magazine nummer 42 schreven is Simons Ba- Sic een van de meest nuttige hulp- middelen voor hen die zelf willen
programmeren. De hierbij gevoegde , SOBER Ea D mə ii fessi T w^ "OO EÈ - En esch ew ес га listingen bewijzen dat wel. Aller- * in SIMONS BASIC door F.KloP voor + eerst een 3-dimensionale” bol, die зи Radio Amateur Mamazine l EN in high-resolution op het beeld- zb npe ne we sir ope ide sit se sje oe 2406 sis 50 516 sis sit sir ode ME ME AE si sit 506 ode de ME 506 obe ME ME oe odia 546 516 46 Ee e
scherm wordt geplot. Het program-
nının” ON дк BOL.
ie is ni 1 HIRES9, 7: Q=l maatje is niet alleen erg kort, maar 5 TEXT 141,95, "BOL", 1,2,15 het tekenen van de bol gaat ook 18 COLOUR? , 7
T 20 ЕОКА=100 TO 20 STEP-20 snel, er zijn slechts 22 seconden 30 CIRCLE160, 100, RI. 1, 100,0 voor nodig. Bedankt F. Klop! 48 NEXTA
50 ЕОКА=80 TO 20 STEP-20 60 CIRCLE160,100,110,R,G 20 МЕХТА
79 160=0ТНЕН180
98 PAUSE 3:0=0:б0Т05
180 GOTO146
Se AK nie vie ME oie six 546 sit pit six 556 yiv nde siv vie pde six nde sis ode Me nde nie nde nde фә nde AE de ode be onde nde pde be de xc xc
Functie grafiek = FUCTIE *
Së ^ cor de COMMODORE Sad. en aes exe x3 ES (Commodore 64) * in SIIMOH^S BASIC door F. KloF woor * k Radio Amateur Masazine ölə: AE ie pe yt Me ode pde od Me yiv Sé Me ode ME sik AE siv ME AE sje nde pde Me ne ode ode ode ode: ME sik ik sik sik ME ME әф sic аф әфс ic
Ook van F. Klop kregen vve dit pro- gramma in Simons Basic, dat func- ties als een grafiek kan neerzetten. Men kan zelf de vvaarden van de assen bepalen. De inputs van de assen vvorden gegeven in de regels 15 en 20. Bijzonder is, dat gere- kend vvordt vanuit het centrum, waardoor de delen boven- en onder van de Y as en links en rechts van de X as verschillende vvaarden kun- nen hebben. In regel 220 staat
tenslotte de functie. In dit geval hebben we de waarde. Y laten teke- nen als de cosinus van X. Ten op- zichte van het centrum van het as- senkruis is de sinus dan ook 90 gra- den verschoven. Wanneer we X als sinus van Y hadden opgegeven, zou de nul doorgang precies door het centrum van het assenkruis zijn gelopen. Zo kunnen wiskundige functies zichtbaar worden gemaakt. Het lijkt ons heel goed mogelijk, dit grafiekenprogramma te verwerken in een educatief programma, bij- voorbeeld voor scholen. Bedankt
F. Klop!
Gluurder (Commodore 64)
Hopenlijk krijgt u geen verkeerde ideeën wanneer u de titel leest van dit programma, want het gaat hier om het gluren in het geheugen van de Commodore 64. Dit heel aardige- en nuttige programma werd ons gezonden door J.A.J. Ver- haar uit Terneuzen, waarvoor harte- lijk dank!
Met 'Gluurder' kunt u elke geheu- genplaats in de CBM 64 bekijken. Dat omvat bijvoorbeeld de totale ROM met de Basic interpreter, maar ook het actieve RAM geheu- gen, waarin het programma en de variabelen zitten. Bijzonder is dat het programma scrolt: de geheugen adressen met hun inhoud ‘rollen’ als het ware over het scherm. Be- halve dat u kunt kijken (gluren) kunt u ook de inhoud van elke geheu- genplaats veranderen door er een nieuwe waarde in te poken. Het programma zelf geeft daarvoor de instructies. Zeker om andere pro- gramma's te bekijken en eventueel te veranderen is dit programma nut- tig. U moet zo’n tweede programma dan toevoegen aan deze gluurder. Hoe u bij de CBM 64 twee program- ma's aan elkaar kunt voegen staat beschreven in een apart program- ma.
Aan elkaar voegen van 2 Basic programma’s (MERGE - APPEND) voor Commodore
Wanneer u aan het programmeren
CSET1 : COLOUR12, 9: PRINT" a"
PRINT "HORE RINGE — ¿”| s нин нон кк" PRINT" F : @NDERE FUNCTIE."
PRINT" U D : ANDER DOMEIN."
PRINT "XN «ET UW FUNCTIE IN REGEL 220 KEN DOE DAN “RUN 10^" PRINT"XDGNERUM 1@7TTTTY
LIST220
10 CSET1
12 PRINT "ФИН Н КАНН IE TS S HONORE " 15 INPUT "ХХВ X MIN , X MAX ";A,B
17 IFA2=BTHENPRINT ""TITTTI" :GOTO15
20 INPUT "ЖОВИ Y MIN , Y MAX "CD
30 IFC?eDTHEMPRINT"”IITITIY" :GOTO20
48 HIRESO, 9
115 REM" IB * X-AS EN Y-AS TEKENEN #
120 XX=INTC319MA/CA-B) +. 52
130 IF АЖВ2О THEN 150
140 LINEXX, 8, XX, 199, 1
141 DXz8:1FXX2180THENDZz1
143 P$zSTR$CT) : La8KLENCP$)
145 TEXT XX*1-DX4(L*35,2,P$,1,1.,8
146 P$-STR$(C?):LB#LENCP$)
148 TEXT AW*1-DXWCL*35,190,P$,1,1,8
150 IF C#D24 THEN 200
160 vY2INTC199«C/CC-D5*. 3)
165 LINEO, 199-wY,319, 199-7, 1
170 Dv-20:IFYv»2100THEND' 712
171 P$-STR$CR)
172 TEXT 1,190-vY"*DvY,P$,1,1,8
173 P$=STR$CB) “LeGLEMCP$)
174 TEXT 318-L, 190-Y74DY,P$,1,1,8
180 REM"INAAAAAAd # BEREKENING FUNCTIEWAARDEN Ж 190 Р=1
200 FOR ХХ=0 TO 319
210 XzR-XX*CB-R2/319
220 Wetz
230 v7?-199-INT(CvY-C)X199/CD-Co*. 5)
240 IF vv«8 OR Y72199 OR Z<ü OR 22199 OR Р=1ТНЕН260 255 LINET,Z, XX, Y*,1
260 Р=0:Т=Хх:2=7?
261 GETQO$:IFGO$z-"D'ORQ$z"F"THEN290
265 NEZTAS
270 GET G$:IF GO$CP"D"ANDA$C"F"THEN274
280 IFQ$="D"THEN1G:ELSE: 1Fü$z"F"THEHİ “ELSE 6070278
00 NCB (0 N —
en
ЫЫЫ ЫЫЫӦЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫЫДЫЫЫЫНЫ
ә GLUURDER * € Gluur eens in het aeheuaen wan de * * COMMODORE 64. door J.A. J Verhaar ”
* voor Radio Amateur Maaazine РАР АИР ndn, N N
186 PRINT"; 110 REM*****«*«*« "GLULIFDER^ sexo 120 РЕЈЫТСНЕФС1479СНЕФЖ1423:РО0КЕ5БЗ281,80:2=:Ф1МНКЕАҸ 192 :506ЈВ500 130 РЕЈНТСНЕФ1592:1.0=0:Н1=42 140 РОҜЕ251,10:Р0КЕ252,Н1:57549152:бЕТНФ 150 1ЕНФ=СНЕФ1 70 THENGUSUB230 160 1ЕНФ=СНЕФ1452ТНЕНООЫЈВ260 170 1ЕНФ=СНЕФ 652 ТНЕНбО0ЫЈВ2З 130 1ЕНФ=СНЕФ (502 ТНЕНООЈӘЈВ32Ә 190 IFR$zCHR5 (903 THEMGÜSUB4 78 200 IFRS-CHR5 (819THEHPRINTCHES € 147ZJCHR$:SICHE$ 1423 EHD 218 5010148 220 REM VERLAAG ADRES 44 BYTES 230 LüzL0-40: IFLOCBTHENLO=L0+256 : HI-HI-1: IFHICBGTHEHHI-ZHI*256 240 RETURH 250 REM VERHOOG ADRES 40 BYTES 260 10=10448: IFLO22SSTHENLO=L0-256 :HI-HI*1: IFHI2ZZSSTHEHHI-HI-236 220 RETLIKH 280 REM PRINT ADRESSEN ҸАН BRON 290 Н=4Н1Ж256)410:Б=4*999:1ЕБ265ОЗОТНЕНЕ=Е-6 35:36 388 PRINTCHR£CISO2CHR$CISBo" ADRES = "CHR$C1465 : R) HRS LD UHR C 322, 318 PRINTCHR$C18»"TET"CHRE$CIA46»; B; CHE$C1S72CHR$C322 CHR$CISO"DRLUK. EEN TOETS 320 GETH$:IFH$-""THEN3Zü 334 КЕТЈЕН 348 REM PÜKE NIEUWE WAARDE IN ADRES 350 PRINTUHES € 14793CHF$ € 17 :3CHES € 1533CHR$ € 1523TBB(49 "POKE WAARDE IH GEHELIGEHADOFE = ' 360 PRINTCHRECS3CHRECI7 2" JE KRH HET NUMMER VERHHDEREN DAT 15" 378 PRINTCHRECIF "OPGESLAGEN IM ELKE GEHEUGEHPLRRTS. " 388 PRIHTCHR5€ 175"DÜOR 2 WAARDEN "CHRECI 2 398 PRINTCHR$:172?"EERST HET ADRES “B TOT 655352." 480 PRIHTCHREC17>" DAN DE WAARDE ¿ñ TOT 2552." 410 PFIHTCHES€173"DRT JE IN DAT ADRES WILT РОКЕН, "CHES € 17 ACHREL LZ ALHREL 1552 420 INPUT"GEEF 2 WAARDEN"; CD: FOKEC, D:PRINTCHR$ 17 JCHR$:32 "HOG EEN? “J ° = ЈА" 430 GETH$: 1ЕНФ=""ТНЕН430 440 ЈЕНФ="Ј"ТНЕНРЕЈНТСНЕФ61582:6010420 458 РЕЈНТСНЕФС1592-ҜЕТЈЕН 460 REM DEFIHIEER ARRAY ELEMENT 470 ВЕРНТС22=1НТСЕНИС12962552:2=24*1:16Е2=20ТНЕН2=0 26 RETURH ü REM BASIC LADER VOOR MC COP FOUTIHE 00 IFPEEK«49152»-168 ТНЕНЕЕПЈЕН
bent, is het uitermate handig te be- schikken over de mogelijkheid twee of meerdere Basic programma's — of subroutines aan elkaar te voe- gen. Zo hebben wij een heel archief van allerlei subroutines, zoals stan- daard inputs, geluidseffecten, schermbeeldeffecten, berekeningen enz. enz.
Bij het schrijven van een program- ma, voegen we dan steeds een sub- routine toe aan het programma wanneer we een bepaalde functie nodig hebben. Dat is niet alleen erg handig, maar voorkomt ook veel fouten. Nu is het samenvoegen een fluitje van een cent wanneer men beschikt over een toolkit of een uit- gebreide Basic zoals Simons Basic. Toch is het met een normale CBM 64 ook niet zo moeilijk. De hierbij geplaatste listing spreekt voor zich. Succes.
Alarmklok-VIC 20 op tape 6
In RAM nr. 44 publiceren we de listing voor een Alarmklok voor de VIC-20. U dient daarbij slechts de echte tijd en de alarmtijd op te ge- ven. Na het verstrijken van de alarmtijd wordt u gewaarschuwd. Tijdens het lopen van de alarmklok kunt u gewoon programmeren. De afgedrukte listing was zonder fou- ten. Het programma staat ook op tape 6, doch daar werkt het niet.
We werden daar door enkele kopers op attent gemaakt. We hebben het voor u uitgezocht en het was echt zo’n stom programmeerfoutje. Aan het eind van regel 150 staat 161,141. Op de tape staat echter 161.141. Even de punt in een kom- ma veranderen en het programma opnieuw saven en de klok werkt pri- ma. Sorry voor het ongemak. Van- zelfsprekend zijn alle tapes die we vanaf nu uitleveren ook gecorri- geerd.
POKEZ14, 12:PRINT:PRINTTABCIGICHRECIEICHRECSG" EVEN GEDULD HUE " FÜF.T-42152Tü492808 : READ : POKE . Q: HE: T.I
DATA 1560,80.177.251.153.8,4
DATA 204, 205, 248, 230, 252
DATA 168,0,177,251.153.0.5
DATA zün, 205, 248, 230, 252 DATA 164,4,177,251,153, 0,65
IATA 200, ode, 248, 230. 25E
IATA 1680.0.177.251.153.0.7
DATH 288, 192. 232, 208, 246, 234
REM MC KLEURGEHEUGEN WITTEN FüF.T-49201Tü43228 : READO POKET, Oo HEXT HTH 162.0,169.1.152,8,216
DATA 15?,8,217.157.80,218,157
DATA 0.21%, 232. 205, 241 . 96
REM IMNSTRLULTIES SCHERM DATA
IATA 240, 155, 144, 149, 149, 146
DATA 132. 133. 146.253. 18,5. 32, 1
DATA 3,12.11.-0,32,14.21,32.14
DATA 1,1,18,32.4,5,32,1
DATA 4,18,5,14,19,5,14. DATA 43,54, 54,56, 56, 32, ZH DATA 20., 32. 43,51, 56, 56, DATA 1:39,52,61,32.1,4,18 IATA 5.15,32. 32
DATA 39.5.18,1 DATA 39,32. DATA 39,16. DATA 15.11 DATA 61.32. 14, 20, REM TEKEN INSTRUCTIES ЕО0ЕЈ=122881013327:РОҜЕЈ,32-НЕХТ:ЕОЕЈ=51281053222:РОКЕЈ, 32:HEKT FüR.I-12342TO0127?19STEP41:RERDU: FOKE Gt: HEZT FüRJI-12813T012841:RERIG:PÜOEKEJ.(G: HEXT FüEJ-12988T012914: RERIDG: POKEN, 9: HEX Fük.T-1298aT0129392:RERIIG POKE TI, o NEX FÜR. Iz13858T013874: €ERDü : PIKE, O: HEX FükI-13141T013158: RERIIG : PIKET. Ou HEX
Si uos EN BUI pJ =
“DAALEN ON N ün + o p — (Еј C C VI EE CS C» EE EE G ii E KS m
x x ae
Ki
CO Cn s n LA hek it ün
"NW 7 7 sd C CP CP CT ka nr
`
ün P bl pM c eod -J Ts a amo oam dm c
C m m
E
= LO ` ` LE
ol = ! = í = W ^
mm.
Kal
пи x —ј (T, CÓ
(n -
“ün СЛ E 5 P2 me SU QC Ti xın x sı m m
ka? -
FüF.T- 132217T013230:EERDU FUKET, U: HE PüKE 12285, A3 РОКЕ13287.42:Е0ЕЈ=12325610128995ТЕР4И РОКЕЈ. ee НЕХТ PUKE 122352. vd FORJ=12884T01 2848: POKET, ET HERT POKE12927?,73:FüRIs1z916TO01z29z6:PFÜükEJ.&2:HEXT FüR.I-129&6/rI012z2473TEF4B:FÜKE.I,GG: HE: T Е0ЕЈ=12543Т1012679 STEF41:FOEEI, 2223: HEXT Е0ЕЈ=123221012715 STEP41 POKEI, 45: НЕХТ REM SCROLL INSTRUCTIES ZIJSELIHEKS ЕОКЈа8Т049:РОКЕ251. J PüKESS2 4339545152 FORESTA: HEXTE , .! ЕОКЈ=ФИТОВ5ТЕР-1:РОҜЕ251. J:FOEE 252, 48: 5549152: НЕХТ
FETLIFH ax REMZ--EIHIE BASIC PEOGREBRMMEB-----: Ald REN Had FORH-1IGBZ2ATÜUZBZ3 i38 READE: POKER, E:HEZTH
m i
r 1 I 1 I
LP Bam xit ol w. dër, TE ve, A Laf LA LA LA
“b ME un HD un UD uD DE иј ик ül C 03 03 09 CO üc
mxoxox
LO EO AE iN
p= -
1 ! — i
mm ma me LE LE LO Pm
mı
бәј f
RE
Aan elkaar voegen van twee basic programmaas
Het toe te voegen programma moet met hogere regelnummers genummerd zijn dan het eerste programma.
Eerst wordt het eerste programma geladen. Dan typt u in de directmode in:
print peek(43) „peek (44) (gevolgd door een return)
U krijgt dan twee getallen op het scherm.Die twee getallen
noteert u op een stukje papier. Vervolgens typt u in de directmode in:
poke45,(peek(45)*256xpeek(46)-2)and255
(druk op return) poke44, (peek(45)4256xpeek(46)-2) /256
(druk op return)
Na de laatste return staat op het scherm ready.U kunt nu
het tweede programma (dat op cassette moet staan ) gaan Laden.U typt in:
LOAD " naam van het programma" (gevolgd door return) Op het scherm komt nu press play on tape
U drukt nu op de play toets en het tweede programma wordt nu 1n de computer geladen.
Als het programma geladen is komt er weer een ready op het scherm.Vervolgens typt u in de directmode:
POKESS ss š (ipv de puntjes vult u het eerste getal dat u had opgeschreven in) gevolgd door een druk op return.
Daarna:
POKE44,.. (ipv de puntjes het tweede getal dat u had opge-
schreven invullen) gevolgd door een druk op return.
De beide programmaas zijn nu aan elkaar gevoegd.Deze methode
wordt door ons veel gebruikt voor het toevoegen van gestan- daardiseerde sub-routines.
Tim”
|-4-45--|-2—-ф-4
ın. = :
—— |
68.
| — M"
2:32q- 500V
Lichtnet stroboscoop
Veel lichtnet stroboscopen hebben het nadeel, dat ze onregelmatig flitsen, om- dat de wisselspanning van het lichtnet wordt gebruikt om de flitssnelheid te be- palen. Wanneer een stro- boscoop wordt gebruikt om bijvoorbeeld toerental- len te meten, moet de flitssnelheid zeer regelma- tig zijn. Deze schakeling triggert de flitsbuis onaf- hankelijk van het lichtnet. Er is gebruik gemaakt van een spannings verdubbe- laar, om met een (oude) buizen trafo van 280 Volt toch zo’n 550 Volt span- ning te krijgen. Let op, de- ze spanning kan dodelijk | zijn! Voor de triggerscha- keling is gebruik gemaakt
+5V-1,5A gestabiliseerd
Gasdetector
Er zijn tegenwoordig gas- detectoren te koop. De werking daarvan berust op weerstandsverandering van İ een warm halfgeleider ma- teriaal, wanneer dat in aan- raking komt met gasmole- culen. Met het hier gete- kende schema is een een- voudige gasdetector te bouwen. De gasdetector,
BT 126- 400V-1A
van een DIAC (trigger dio- de)-Thyristor combinatie. De gelijkspanning wordt door de twee 47 k weer- standen tot de helft gere- duceerd. Via de 1 M potme- ter, die de flitssnelheid (1 flits per 5 seconden tot 20 fl/sec) bepaalt, wordt de 1 microfarad C opgeladen. Zodra de spanning op de condensator groter is dan 30 Volt, gaat de trigger diode geleiden en ont- steekt de thyristor. Daar- door ontlaadt de 22 N con- densator zich over de pri- maire van de flitstrafo en de hoge spanningspiek die daardoor op de secundaire ontstaat, ontsteekt de flits- buis. Flitsbuizen en de bij- behorende ontsteek trafo's zijn te krijgen in veel on- derdelenzaken zoals Radio Twente en Meek-it in Den
die verkrijgbaar is in de meeste electronica zaken, heeft vier aansluitingen,
waarvan er twee gloei- draad aansluitingen zijn. Die gloeidraad heeft een gloeispanning van circa 1 Volt, die wordt ingesteld met de instelweerstand van 10 Ohm. Als trigger/os- cillator is een 7413 IC ge- bruikt, dat bij alarm een lamp laat knipperen. In
t
| | plaats van de lamp kunt u + natuurlijk ook een relais of || een gelijkstroom pieper ge- || bruiken. Met de 500 Ohm =| instelpot wordt de schake- ling zo ingesteld, dat de lamp (in de buitenlucht) nog net niet knippert. Wan- neer als detector een CL 10
b
tekeningen: Pandit Reuvers
door: VVillem Bos
vvordt genomen, is de de- tector het gevoeligst voor | koolmonoxide. Wordt bij- | = voorbeeld de BM 10 ge-i bruikt, dan is de detector gevoelig voor alle gassen, zoals aardgas, butaan enz. De voeding dient gestabili- seerd te zijn.
L1-6udg/15mm CuAg/ 10mm dia tap op 13/4wdg ||
Lage ruis antenne versterker F 1,2 dB
Met moderne fets, zoals de 2 N 5397 of (goedkoper maar iets minder goed) de 2 N 4416, zijn versterkers met een laag ruisgetal be- trekkelijk eenvoudig te rea- liseren. In dit schema is de fet als geaarde gate ver- sterker geschakeld, het- geen leidt tot een laag ruis- getal, grote oversturings vastheid en ongevoelig- ©] heid voor oscilleren. Dat | zijn grotere voordelen dan het nadeel, dat deze ver- sterker maar een verster- king heeft van circa 10 dB (3 x). Het is trouwens toch weinig zinvol een antenne versterker met veel ver- sterking te gebruiken, om- dat de ontvanger dan snel overstuurd wordt. De ver- sterker kan het beste wor- den gebouwd in een kastje van blik of printplaat. De transistor wordt door de
L2- 5wdg/ "
“ “ DÉI “
bodem gestoken en de ga- te wordt aan de bodem vastgesoldeerd. De lengte van de gate leiding mag niet meer zijn dan 1 à 2 mm. Voor de trimmers die- | = nen luchttypen (tronser) | gebruikt te worden. De hier | opgegeven spoelgegevens zijn voor het gebied van 140 -150 MHz. Met de 1 k potmeter wordt de drain stroom ingesteld. De ver- sterker levert de volgende prestaties:
VOEDINGS- SPANNING 6 Volt 8 Volt 12 Volt
DRAIN
STROOM 7,9 mA 9,8 mA
16 mA
RUISGETAL F 1,5 dB
1,2 dB 0,9 dB
Eenvoudigste x tal converter
Dit is wel het aller sim- pelste schema voor een converter in het kortegold gebied. De converter is bij- voorbeeld bruikbaar om de tijdzender WWV op 10 MHz om te zetten naar 3,5 MHz. Ook kan bijvoorbeeld de scheepvaart frequentie band 2 - 2,3 MHz omgezet worden naar de midden-
| | | | 1 | | | a
Naar KG of MG | any 500p
golf (1,3 - 1,6 MHz). Het schakelingetje is in feite
een oscillator, die tevens | `
fungeert als mixer. De om- zettingsfrequentie wordt bepaald door het kristal. Stel dat WWV op 10 MHz omgezet moet worden naar 3,5 MHz. Dan moet het kristal een grondfrequentie hebben van 10 - 3,5 = 6,5 MHz. Wat hoger of lager mag ook best, dan stemt u gewoon niet precies op 3,5 MHz af, maar er wat boven of onder. Die oude leger kristallen, FT 243 zijn goed bruikbaar.
|
|
|
|
|
|
|
| de
L1« L4 - 4wdg/ 1,5mm CuAg/ 65 mm diam / 13mm lang
За” "A r
Afstembaar bandpass filter
60 - 180 MHz
Scanner luisteraars heb- ben nogal eens last van storing door sterke zen- ders, zoals autotelefoon, FM omroep, semafoon enz. De enige manier om die storing te bedwingen is te zorgen dat die sterke sig- | nalen niet meer aan de İ scanner worden toege-
' Мзтт dam / 16mm lang/tap op 1,5 wdg
voerd. Ook hebben veel breedbandige scanners last van spiegels, zoals FM omroep in het onderste deel van de politie band of de autotelefoon in de luchtvaart band. Met vier spoeltjes en een afstem condensator kunt u dit band-doorlaat filter bou- wen, dat continu afstem- baar is over het gebied van 60-180 MHz. Het filter dient in een blikken of printplaat kastje gemonteerd te wor- den op een zodanige ma- nier, dat de spoelen elkaar niet 'zien'. Omdat de kwali-
teitsfactor van de spoelen vastligt neemt de band- breedte toe bij hogere fre- quenties, maar blijft ruim binnen de 21,4 MHz spie-
AFSTEM- FREQUEN- TIE
60 MHz ` 7
80 MHz 8 110 MHz 10 140 MHz 11 180 MHz 12
Super LF versterker
Wanneer het bij laagfre- quent om zeer lage vervor- mingen gaat, mag men eigenlijk nooit een enkele transistor als versterker gebruiken, omdat de ver- vorming dan niet in de hand te houden is. Veel be- ter is een tegengekoppeld transistor paartje, waarbij niet alleen elke transistor apart is tegengekoppeld door z'n emitter weer- stand, maar ook nog eens van transistor naar transis- tor. Omdat in de tegenkop-
gelfrequentie afstand. Het verlies, bij constructie is gering, circa 0,3 dB. Het filter levert de volgende prestaties.
3 dB BAND- BREEDTE
VERLIES MHz 0,35 dB MHz MHz MHz
MHz
220u 16V Ы Uit
peling geen condensato- ren worden gebruikt (men zou de versterker ook als gelijkspannings versterker kunnen gebruiken) ont- staan er geen problemen met transiënt intermodula- tie vervorming.
Om deze waarden te berei- ken is het wel noodzakelijk metaalfilm weerstanden te gebruiken. Wie in staat is zeer lage vervormingen te meten, kan de vervorming minimaliseren door de weerstand R van 270 Ohm te variëren tussen 22 en 470 Ohm. Een ruisarme voeding is noodzakelijk.
De presta- ties van dit versterker trap-
je zijn welhaast ideaal t noemen, namelijk: Technische gegevens versterking vervorming : signaal/ruisverhouding : frequentiebereik :
uitgangsspanning maximale belasting
e
: 20 dB (10 x)
minder dan 0,01%
meer dan 85 dB
5Hz - 3 MHz + 3 dB 10 Hz - 1MHz + 0,1 dB 20 Hz - 600 kHz + 0,01 dB
: max. 3,1 Volt aan 10 k : 10 kilo-Ohm
zorgvuldige| | .
70
NU MET ELK T.V.-TOESTEL TELETEKST
o
ҸО ОР TELETEXT CONVERTER
TELETEKST..
Met de STC 3000 converter is elk t.v. toestel geschikt voor de ontvangst van “Honderden” pagina's gratis informatie welke via TELETEKST worden uitgezonden.
Altijd het laatste nieuws, informatie over weer en over sport, verkeer, t.v.- -programma's, etc. etc. Ondertiteling bij vele tv-programma's. Geschikt voor België, Duitse en Engelse teletekst.
AFSTANDBEDIENING... Met de STC 3000 converter wordt een afstandbediening meegeleverd, waarmede alle teletekst- en zenderkeuze funkties kunnen worden bediend, op ieder t.v.-toestel, ongeacht het bouwjaar.
30 VOORKEUZE KANALEN... Met de STC 3000 converter krijgt elk t.v.-toestel een uitbreiding tot 30 voorkeuze kanalen vrij te programmeren, met direkte kanaal programmering.
* Geschikt zowel kleuren als voor zwart/wit televisie
* Geen speciale voorziening aan uw toestel nodig.
* Kompleet geleverd met aansluitsnoeren en batterijtje
* Ook leverbaar met video uitgang
* Ingebouwde funktie voor dubbele letterhoogte, voor een nog duidelijker beeld. * Door moderne chip-technologie een zeer laag stroomverbruik (20VA).
* Dubbel geïsoleerd, dus echt veilig.
* Moderne strakke vormgeving.
VRAAG ONZE DEALERLIJST AAN!
Protal bə, «. (UM d ui
P.O. Box 380 — van Coehoornstraat 16 — 5900 AJ — (Nederland) Tel. 077-14144” — Telex 58445
HOBBY (PERSONAL) COMPUTERS
ZX-Spectrum 16 K-Ram + software .… f 419,- ZX-SPECTRUM HOMECOMPUTER ZX-Microdrive incl. cartridge. … …… … … f 269,- ECH URE E? + gratis software Interface microdrive + (RS232) ES BKK & N EG 9 fet. KR ә f 269,- - 0. Lageren 1 twv. 325,- Lichtpen voor Spectrum 16/48-K .............. f 105,- : ingebouwde Soundgenerator met (6 cassettes) Int nic EE EE - oktaven T [ouem voor ee ә, - loadsnelheid 1500 Baud
TIMEX 2040 ALPHACOM VP 42 - aansluitbaar op iedere cassettere-
corder
- beeldscherm 256x192
- schermindeling tekst 24 regels 32 karakters
Een laaggeprijsde, hoogkwa- litatieve printer voor de ZX-81, de spectrum en timex 1000. Deze printer incl. instructie-
geschikt voor CBM 64 en VIC 20
. Commodore CBM-64 Het topmodel £ 875,-
boek en een rol papier Disk-drive CN 1541 bei 25. f 895,- 329 = Data recorder voor Commodore.................. f 159,-
—рәх , Commodore printer MPS-801 ..................... f 698,-
k Monitor kleur met geluid 36-cm ................... f 895,-
Commodore Vic-20 De lisafsten................... f 299,-
UITBREIDINGEN RANDAPPARATUUR ACCESSOIRES Diskettes SS/DD soff-sectored....................... f 52.95 Universele datarecorder ............................ f 99,- Diskettes DS/DD soft-sectored ...................... f 62,95 Joystiks div. merken al v.a........................... f 49,- Push Button Keyboard ZX-81/Timex .................. f 47,95 16-K Ram voor Vic-20 schakelbaar … f 180,- Monitoren 12^ 2АМ ҹ̧апа c sz u. vs wa EXC си f 249,— 64-K Ram voor ZX-8l/Timex-1000 ................... f 289,- Brother CE-50 Super-64 ............................ f 1595,— Interface Commodore/centronics .................... f 229,-
EENMALIGE AANBIEDING: Color genie EG 2000 32-K Ram incl. datarecorder, 798 DE ALLERLAATSTEN: 1 99, - p"
diverse software programma's, handboeken enz. Timex-1000 incl. 16-K Ram, 3 spelcassettes nu of nooit
Zoekt u een printer? Bij ons vindt u de bekende merken: Epson, Brother, C-ltoh, Seikosha, Timex, AVT enz. Bel voor prijs en informatie. De revolutie op computergebied de MSX, binnenkort ook bij ons diverse merken en modellen van dit nieuwe besturing programma (Sony, Goldstar, AVT)
PE MARCONISTRAAT 24, 1433 KK KUDELSTAART „DOOR EN VOOR BE | Openingstijden: 14.00 vur - 21.00 vur ZENDAMATEURS"
Telefoon 02977-21258
= amateur antennes
< > Pvalba MİT
me TOE
van Coehoornstraat 16 5900 AJ VENLO Tel. 077-14144*
|
23 cm / 25 R
en e əəə
2 m / 2x10
Nu ook een 19 elements
Specificaties 2 meter 70 cm 23 cm antenne voor 70 cm. 105,— Model 2m / 2x10 70 cm / 2x9 23 cm / 23 Ring d (amateur band) (amateurband) (amateurband) NIEUW: Versterking (t.o.v. dipool) 11 db 10 db 16 db Mastkoppelfilters Impedantie (Ohm) 50 Ohm 50 Ohm 50 Ohm voor 2m en 70 cm Openingshoek (—3db) 40° 47° 20° Prijs excl. BTW f 139,75 f 80,75 f 181,50 2 x 2 meter EF 76 f 21,75 4 x 2 meter EF 77 f 38,75 VRAAG ONZE DEALERLIJST AAN 2x70cm EF 75 f 18,95
71
NEDERLANDS OUDSTE EN GROOTSTE SINCLAIR SPECTRUM SPECIAALZAAK WIJ HEBBEN STEEDS HET NIEUWSTE VOOR UW SINCLAIR COMPUTER OPENINGSTIJDEN VAN DE WINKEL: Dİ-VR 12-18 UUR ZA 10-16 UUR OSSENMARKT 25; POSTBUS 1243, 8001 BE ZWOLLE. TEL 038-223698 GESPECIALISEERD IN POSTORDER-SERVICE
ZIE OOK VIDITEL PAG. x 61704004 VOOR ONZE LAATSTE INFO
[WEER DE EERSTE MET FEN TGROTE SINCLAIR VERRASSING
VOLLEDIG ZX SPECTRUM 48K COMPATIBLE ZOWEL VOOR PROGRAMMA'S ALS UITBREIDINGEN.
DE SPECTRUM PLUS IS EEN 48K SINCLAIR SPECTRUM MET EEN NIEUWE KAST, EEN ECHT GOED TOETSENBORD MET SPATIEBALK, KURSOR TOETSEN EN FUNKTIETOETSEN VOOR O.A. PUNT, KOMMA, EXTENDED MODE, BREAK, DELETE, CAPS LOCK, GRAPHIC MODE, TRUE EN INVERSE VIDEO. ER ZIT EEN RESET KNOP OP EN ER ZITTEN TWEE UITZWAAI- VOETJES ONDER. DE KAST IS UITZONDERLIJK MOOI OM TE ZIEN EN DE KOELING IS NU PERFEKT.
SPECTRUM PLUS MET VOEDING, KABELS, DEMO PROGRAMMA'S EN EEN ATTRACTIEF EN GOED NEDERLANDS HANDBOEK. f 849.-.
AANBIEDINGEN:
SPECTRUM PLUS IN COMBINATIE MET HET VOLGENDE: BETA BASIC EN HISOFT PASCAL OF 'C' COMPILER VAN f 1039,— VOOR f 949.-. SINCLAIR LOGO EN MICRO-PROLOG VAN f 1177,- VOOR f 1049.-. INTERFACE ONE, 1 MICRODRIVE, VIDISOURCE 4.0 OP CARTRIDGE EN VIDITEL KABEL: VAN f 1588,- VOOR f 1449.-.
AMS TOETSENBORD
met ingegraveerde tekst, spatiebalk en numeriek deel f 249.-.
T.R. BETA DISK DRIVE INTERFACE
* voor max. 4 x 400 kb op shugart compatible drives. * gebruikt keywoorden voor de commando's. * met Random Access mogelijkheid f 595,-. NU OOK IN DUAL DENSITY-UITVOERING voor dubbele opslag-capaciteit op
dezelfde disk-drive f 645,-.
VIDITEL VOOR DE SPECTRUM VIDISOURCE VIDİTEL PAKKET
incl. universeel rs 232 interface, viditel kabel, software voor viditel, list en Iprint, en terminal gebruik. Direkt leverbaar voor f 295,-.
GEHEUGEN UITBREIDING VAN 16 NAAR 48 K VOOR SPECTRUM ISSUE 2, 3EN 4. NOG STEEDS f 118,- (incl. montage f 160,-)
TALEN VOOR DE SPECTRUM
BINNENKORT NIEUW - C' COMPILER + f 125,-. Beta Basic f 65,-, Pascal f 125,-, Sinclair Logo f 199,-, Forth f 75,-, Micro Prolog f 128,-, Machinetaal Dev Pac f 70,-.
CURRAH MICRO SPEECH
geeft het geluid (ook de beep ) via de TV weer. Spraakgenerator voor de ZX Spectrum f 165,-.
GRATIS INFORMATIE
VRAAG ONZE UITVOERIGE DOCUMENTATIE OVER DE SPECTRUM, RANDAPPARATUUR, SOFTVVARE EN BOEKEN.
LET OP! VANAF NU LAGERE VERZENDKOSTENİ `
OSSENMARKT 25 (T.O. PEPERBUSTOREN); POSTBUS 1243, 8001 BE ZWOLLE. BANK: ABN 59.82.44.948; POSTGIRO 36.77.209.
VERZENDEN: PTT BRIEF 5,—, PAKJE 6,50; REMBOURS 10,—. AL ONZE PRIJZEN ZIJN VRIJBLIJVEND, INCL. BTW, EXCL. VERZENDKOSTEN.
72
Klove electronics
IMPORT - EXPORT - PRODUCTION OF
QUARTZ CRYSTALS
STOCKVOORRAAD kristallen voor e scanners € CB-apparatuur € Microprocessors
PRODUCTIE BINNEN 5 DAGEN VAN KRISTALLEN VOOR e Mobilofoons € Portofoons € Amateur- apparatuur 6 Industrie
SPOEDOPDRACHTEN BINNEN 24 UUR Stevinstraat 16 - Industrieterrein Zandhorst 1704 RN HEERHUGOWAARD - Tel. 02207-17991. Telex 57503
HARRY LAMMERTINK
1e Esweg 45a - 7642 BN WIERDEN - Tel. 05496-1966
Scanners SERVICE DIENST
Handic 0050 f 1195,— | Onze service dienst heeft een grote Regency M200 f 750,— | ervaring in het repareren van 27 MC AOR 2001 f 1450,.— | apparatuur en scanners. Heeft u
problemen met een apparaat uit de bovenstaande categorie bel dan even op of kom langs.
Wij hebben ook regelmatig inruilscanners
Nog steeds leverbaar Vegas 740 40ch. 2Watt f 448,—
EEN EEEN E £D S
LUISTERAARS OPGELET!
FRG 7700 kortegolf ontvangers ..................... R 600 Kenwood kortegolf Rx
R 2000 Kenwood kortegolf Rx R 70 ICOM kortegolf Rx R 71 ICOM kortegolf Rx
seert 8,9 e e^ $ O 9 O ss e 589 vr: B aa es asss à $e sn penau sd aa EES Bw. BE 9 s DB 9 9 Ə 8 dIE
sas 6 ата је os ASK SISIE OC NR ә. RW WR KW A
Tevens hebben wij een groot assor- timent onderdelen zoals HF, VHF en UHF transistoren ook voor 2 mtr. en K.G. bouwpakketten bent u bij ons aan het goede adres.
Tussentijdse prijswijzigingen voorbehouden.
Levering uitsluitend onder rembours. Voor bestelingen tot f 250, — berekenen wij f 7,50 administratiekosten.
De enige echte Handic Importeur voor de Benelux heeft de prijzen van haar
scanners gigantisch verlaagd
handic 0020
MA 7 ad 2772
Handic 0020 20 kanaalscomputerscanner van f 1099 voor f 999
Handic micman voor maar f 375
ook met VOX leverbaar
Volume
. Squeich Kanaalkeuze-schakelaar Oproepschakelaar
Handic 0050 EE 50 kanaalscomputerscanner van f 1299 voor f 1199
"тетәттттт
ј ј Oplaadkontakt Condensmicrofoon | Zend/Ontvanastschakelaar |
e ^
pn —— PHOGRAM — — ——
7 Ë $ k Ë E Ë ü Ë AUTO quos MANUAL.
handic 006
Koptelefoon met microfoon
Handic 006 8 kanaalsscanner van f 375 voor f 275
Alleen bij de echte importeur bent u verzekerd van fabrieksgarantie, indien u de officiéle garantiekaart tijdig heeft verstuurd Levering alleen via de vakhandel
HRDEREHHH N Stephensonstraat 13 Telefoon 05280-75075*
uU R 7903 AS Hoogeveen Telex 42658 kobo nl (kat Postbus 373 Culemborg
telekom mu nikatie 7900 AJ Hoogeveen Telefoon 03450-20333
73
Uitsluitend leverbaar via uw * | eMetz'nunieke fire/jump funktie.
vakhandel. — — ә Professionele micro-switches voor méér aktie in uw spel.
Suzo Trading Company is al faren e Goedgevormde stick met razendsnelle turbo-vuurknop.
een begrip in Europa op het gebied THE ARCADE TURBO VOOR EEN BETERE SCORE!
speelautomaten. Suzo Trading
Company produceert sinds gerui- De Arcade Turbo
me tijd 's werelds meest geprezen Past op de volgende systemen:
én verkochte STC-Joystick en ATARI - BIT 90 - (COLECO VISION)
Driveball voor professionele - COMMODORE 64 - VIC 20 -
Video speelautomaten (Arcade). SPECTRA VIDEO - EN AL DE
MSX COMPUTERSYSTEMEN. TRADING COMPANY BV
Met speciale adaptor ook voor: Rotterdam
Op deze basis heeft Suzo Trading Company de Arcade Turbo Joystick voor de thuis-computer APPLE - SINCLAIR ZX SPECTRUM - Telefoon 010-766399 ontwikkeld, welke nu leverbaar is. TEXAS INSTRUMENTS 99/4- BBC. Telex 24392
74
Haal meer uit de microcomputer:
LEER EFFECTIEF PROGRAMMEREN IN
BASIC
Ook u kunt de computer uw wil opleggen, als u hem tenminste in zijn eigen taal kunt aan- spreken.
Wij willen u daarbij helpen en kunnen u een unieke niet-computergebonden schriftelijke
cursus leveren, thans in prijs verlaagd tot slechts f 50, — per maand. Zend voor gratis brochure onderstaande bon aan
LOGICOM, postbus 330, 8200 AH Lelystad of bel 03200-43500.
Ja
Straat Postcode Plaats
ik wil vrijblijvend uw brochure van de cursus y programmeren in Basic ontvangen.
Als korte golf zend- en luisteramateur wenst u zich al lang een antenne met onderstaande specificaties:
ə Continu afstembaar van 7 tot 30 MHz ә Met één antenne alle banden (incl. WARC banden) € Antenne tuner overbodig
e SWR altijd beter dan 1,2 : 1
DE OPLOSSING...
$—4—*
.—ə
De nieuwe TELGET 2000/1 heeft deze specificaties! Alle problemen met
HF antennes mogen hiermee als afgedaan beschouwd worden. De TELGET 2000/1 kan vanuit de shack op iedere frequentie in resonantie gebracht worden!
CONTINUE AFSTEMBAAR...
Door een (borstelloze) a-synchroon motor in de antenne wordt de TELGET 2000/1 voor de 10 m t/m 40 m band op de juiste „golflengte afgeregeld. Een optimale SWR en impedantie is hierdoor gewaar- borgd.
PLAATSING...
Met een totale spanwijdte van slechts 7,35 m kan ook de plaatsing geen probleem opleveren. De antenne is vervaardigd van hoogwaardig cor- rosievrij aluminium. Alle bewegende delen bevinden zich in de antenne. Defecten in constructie of het mechaniek zijn hierdoor uitgesloten.
Een verticale én een 3-elements-beam versie zijn binnenkort leverbaar.
STRALER OP MAAT |
ГИТТВЛИИХ
COMMUNICATIE SERVICE
TALMAWEG 26A - 9981 CZ UITHUIZEN - TEL. 05953-3804
54.2200 … PATRONIX
İreq. bereik 60-600 Me
` ruisgetalel,5 dB bij 600 Mc
` versterking odB bij 30 Me - 12 dB bij 60-600 Mc
` AFM. verst. 145 x 20.2 voeding
130x68x55
Un
Alle pluspunten op een rij:
" de versterker is waterdicht
" de versterking is regelbaar
" aansluiting voor 12 en 220 V
` universele aansluiting op versterker en voeding
" de versterker heeft nu een nog lager ruisgetal
" de prijs is verlaagd!
De versterker wordt geleverd in leuke geschenkverpakking
BESTELINFORMATIE: Bestellen kan telefonisch, schriftelijk (rem- bours kosten f 8,75) of door overmaking
adviesverkooppri|s
van het totaalbedrag op giro 4481341 tnv COMTRONIX (geen verzendkosten)
Waarschuwing: Sinds kort is er een copie in de handel van de SA-2000/SA-2200. Deze versterker wordt niet door Patronix gemaakt. Let hierop wanneer u een scannerantenneversterker koopt!
ç + $ $ —
————
——.
VASTE VERKOOPPRIJS f 998,-
OMNITRONICS -| Frankenslag 9 2582 HB s-Gravenhage Tel. (070)-552400 Telex 32412 tesh
LEVERING UITSLUITEND VIA DE VAKHANDEL
KORTEGOLF BOEKEN
* NIEUW x
Clandestine Confidential — Gerry Dexter neemt met u een kijkje in de keuken van clandestiene radiozenders
Handboek Tropenband (Radio, dass aus der Hitze kommt) — Wilhelm Herbst geeft u uitgebreide overzichten van frequenties, tijden, adressen, enz. Een must voor elke DX-er
99 Nächte Mittelwelle — Wilhelm Herbst geeft een inleiding in de ontvangst van Amerikaanse middengolfstations
Shortwave Facsimile Frequency Guide — Joop Balneger laat u zien welke weerkaarten- en persfoto-zenders er op de kortegolf te ontvangen zijn. f 23, —
Ook uit voorraad leverbaar:
Dave Ingram - RTTY Today (inleiding in teleontvangst)
J. Klingenfuss - Guide to Utility -stations (nu in twee uitvoeringenf 39,50 en f 68,—
J. Klingenfuss - Air and Meteo Code Manual
J. Klingenfuss - Radioteletype Code Manual
J. Klingenfuss - Guide to former utility transmissions
Michiel Schaay - Maritime Radio Handbook
Michiel Schaay - Maritime Radio Communications 1.6-3.8 MHz . Michiel Schaay - Embassy Radio Communications Workbook . Michael Oexner - Longwave Beacon Handbook
Rainer Lichte - Kurzwellenempfänger: die Qual der Wahl
Harry Helms - How to Tune the Secret Shortwave Spectrum Robert Traister - Shortwave Listeners Antenna Handbook Robert Haslach - Netherlands World Broadcasting
Nog enkele exemplaren van de Guide to Radioteltype Stations en de Radioteletype Frequency List van J. Klingenfuss tegen speciale prijzen.
Alle prijzen zijn inclusief B.T.VV. en verzendkosten. Geen winkelverkoop. Gratis informatie-materiaal op aanvraag.
MICHIEL SCHAAY x RADIO PUBLICATIONS Sparrenlaan 42, 3941 GM Doorn tel. 03430-16396, giro 2524968
COMPUTERSYSTEEM MET SOFTWARE SPECIAAL VOOR DE ZENDAMATEUR
Apple-compatible C-PEX computer 48k inkl. diskdrive en monitor met programma's voor: logboek, QTH-berekening, contest, satelieten- berekening, RTTY/CW, faximile, div. berekeningen
voor Idem 64k + Z80 Extra diskdrive Epson RX-80 printer Printer interface grafisch 80 koloms + softswitch Joystick 10 diskettes in plastic box Diskettebox (100 diskettes) Monitorstandaard
ALLE PRIJZEN INKL. BTW
Prijzen andere artikelen op aanvraag. Leveringen onder rembours of afhalen tegen contante betaling.
Schrijf of bel voor inlichtingen naar:
C-PEX System House DD 5-AT/PE Postbus 2013 2400 CA ALPHEN A/D RIJN Telefoon 01720-43659
Antenneversterkers voor mast- montage exklusief voedingseenheid.
Electronisch afstembare versterker UHF, ruisgetal 3,5 dB, in hf-dichte
behuizing.
118 RB 45 electronisch op afstand afstembare UHF versterker k21-65, verst: 30 dB 170,50
119 RB 45-A idem, doch ook voor de amateur kanalen 17-65, versterking 30 dB 170,50
EXTREEM RUISARME UITVOERING, ruisgetal 1,4-1,6 dB.
120 RB 45 special als art. 118 doch extreem ruisarm 1,4-1,6 dB, versterking 30-35 dB 213,25
121 RB 45 - A-special als art. 119 en art. 120 213,25
EXTREEM RUISARME UHF VERSTERKER, niet hf-dicht, ruisget. 1,4- 1,6 dB, max. uitgangspanning 109 dBuV — 250 mV bij —60 dB IMA (intermod. verv.)
147 SBB 145 special 1 traps uhf k 21-65, verst. 15 dB 70,-
148 SBB 245 special 2 traps uhf k 21-65, verst. 25 dB 74,80
EXTREEM RUISARME VHF--UHF VERSTERKER, niet hf-dicht, ruisget. vhf — 0,5 dB, uhf — 1,4-1,5 dB
Antenneversterkers voor mast- montage exklusief voedingseenheid
EXTREEM RUISARM UHF VERSTERKER 430-880 MHz, hf-dichte uitvoering, ruisgetal 1,4-1,5 dB, max. uitg. span. 110 dBuV — 300 mV bij —60 dB IMA (int. mod. verv.) 155 SBB 145 special-HF 1 traps, verst. uhf 430-880 MHz (k 17-70)= 15 dB 139,50 156 SBB 145 special-HF--sper idem met 1 sperkring (kanaal opgeven) 146,45 SBB 245 special-HF 2 traps, verst. uhf k 17-70—26 dB 164,30 SBB 245 special-HF--sper idem met 1 sperkring (kanaal opgeven) 171,45
SC H RA D E R ELECTRONICA BV
Lippijnstraat 4B, 1055 KJ Amsterdam
ACTIEVE KORTEGOLF-ANTENNE
Een echt goede actieve antenne voor een ontvangstbereik van 10 Khz tot 30 Mhz voor een aantrekkelijke prijs: 7 ад -
Voor elke luisteramateur die geen grote antennes kan plaatsen is dit een goed alternatief.
Plaatsing onder dak, aan de t.v. mast of desnoods buiten aan het kozijn is voldoende voor een optimale ontvangst, soms beter dan een 20 m langdraadantenne.
| | Het nadeel van de meeste goedkope en soms ook duurdere | actieve antennes met 10 db of meer versterking kunt u zelf i ondervinden wanneer u in de avonduren op b.v. 10 m een
i heleboel omroepstations kunt ontvangen, alleen deze stations I horen hier niet thuis; ze worden door intermodulatie in de
|| antenneversterker zelf geproduceerd. Als logisch gevolg
| I hiervan zijn echte signalen vaak gestoort of zelf onhoorbaar
| worden. Onze antennes zijn gebaseerd op de nieuwste
| ontwikkelingen in de ontvangsttechnieken en bieden optimale i prestaties, ook wat betreft de mechanische stabiliteit en de
i af werking.
De stroomvoorziening geschied door de antennekabel, de passende voeding wordt meegeleverd, evenals een universele bevestigingsbeugel voor mast- en kozijnmontage.
Doordat de antenne maar 75 cm lang is kan hij werkelijk overal onopvallend geplaatst worden.
De garantietermijn is 6 maanden, levering onder rembours of na vooruitbetaling op postgiro 3941425, afhalen aan de zaak met een uitvoerige demonstratie is altijd mogelijk.
Verzending door geheel Nederland, na vooruitbetaling op postrekening 3941425 of onder rembours.
HOKA ELEKTRONIK Openingstijden:
5 š š maandag t/m zaterdag „Villa Elsa", — Feiko Clockstraat 31, 9-12 en 13 tot 18 uur.
9665 BB Oude Pekela, tel. 05978-12327 Dinsdags zijn wij gesloten.
ENE AMCOM INFORMATIE GERT 003
H.F.
De IC-75 is de aanvoerder van onze H.F. lijn die opvalt door zijn uitmuntende eigen-
schappen. De IC-751 is, dankzij het toepassen van moderne technieken een Transceiver geworden die niet alleen de zendamateur alles biedt maar ook een uitstekende keuze is voor de professionele gebruiker. In het oog springen de 8 Bits CPU met 5 Kbytes RAM unit voor de besturing van het PLL-systeem, een J-FET DBM mixer, een 1e MF op 70.4514 MHz en een volledig nieuw ontwikkelde eindtrap. Zoals u mag verwachten is de IC-751 uitgerust met een prima GENERAL COVERAGE Ontvanger voor het gebied van 100 KHz tot 30 MHz. Naast de van ICOM bekende extra's is de IC-751 uitgerust met de trendsettende 9,9 KHz RIT/XIT, uitgebreid met een SPRAAKSYNTHESE Module en een 8 BITS VO poort ten behoeve van uw microcomputer. Uitvoerige documentatie, met de technische details, sturen we u op verzoek toe.
VHF/UHF
De ALL-MODE 1C-271 (144-146) en IC-471 (430-440) zijn door ICOM uitgerust met de
van de IC-751 bekende 8 bits MICRO. Dankzij deze techniek zijn deze transeivers voorzien van een optimaal bedieningscomfort, dit mede dankzij een multifunctioneel display. De IC-271 IC-471 bieden alles wat u zich op 2 Mtr of 70 CM zou kunnen wensen. ICOM heeft voor deze transceivers zijn Ontvanger-concept ingrijpend gewijzigd waardoor de IC-271 en IC-471 uitblinken voor wat betreft hun Signaal/Ruis eigenschappen, Kruismodulatie en Dynamisch bereik. De zender van deze transceivers zijn in moduul-techniek en leveren in de standaard uitvoering 25 Watt. Een High-Power uitvoering is tevens leverbaar, hierbij staat dan een vermogen van 100 Watt ter beschikking. Dankzij de 8 Bits MICRO zijn ook de IC-271 en de IC-471 uitbreidbaar met SPRAAKSYNTHESE en 8 Bits I/O poort. De verdere technische details zenden we u op aanvraag gaarne toe.
MOBIEL
Onze mobiellijn in vogelvlucht:
PORTABLE'S: IC-02 / IC-04 (2 & 70), de portable's met alle toeters en bellen en 5 Watt output (bij 13,6 V). Voorzien van LCD, Keypad, Scanmode en modulaire eindtrap. De IC-2E en 4E toebehoren zijn bruikbaar op onze nieuwe HANDHELDLIJN. MOBIELSETS: IC-47 (2 & 70), volgens een verrassend nieuw concept opgebouwde mobielsets die bovendien in geen enkele Shack zullen misstaan. De IC-27 (2) levert standaard 45 Watt, de IC-47 (70) 25 Watt. Opvallend zijn de kleine behuizing, bedieningsgemak en technische uitvoering. Verder zijn er nog de IC-25 / 45 / 120, 3 transceivers in dezelfde ontwerplijn voor 2 Mtr, 70 CM en 23 CM. De 23 CM lijn ziet u op de fote afgebeeld in combinatie met het PSU en de PA. Details IC-120: 1260 - 1300 MHz, 1 Watt output, 5 geheugens, instelbare repeater-offset en multimode scanner.
DE IC-R71
aa did;
De IC-271 VHF ALL MODE
De 23 CM LUN - IC120 + PSU + PA
De IC-R71 is een ontvanger volgens het UP-Conversie principe met een 1e MF op 70 MHz. Dankzij een J-FET DBM wordt een dynamisch bereik gehaald van ca. 105 dB. In het 1e MF zijn 2 Monolitische filters toegepast waarna het signaal dmv. een 2e DBM naar 9 MHz wordt terug gemengd. Hier bevinden zich de, van ICOM bekende, PASS-BAND Tuning, de MF-Notch, instelbare AGC en regelbare Noise Blanker.
De IC-R71 maakt gebruik van een moderne Low-Noise PLL Synthesizer die gestuurd wordt door de nieuwe 8 bits MICRO metRAM-Unit. Dankzij deze MICRO is de IC-R71 uitgerust met een groot aantal extra's. Het CPU verzorgt de afstemming, de afstemsnelheid, de besturing van het Multi- Functionele-Display en de Mode selectie. Maar bovenal is de MICRO-Unit verantwoordelijk voor de 32 geheugens en uitgebreide Scan mogelijkheden. Tevens is dankzij deze unit het programmeren van de frequentie via het 10 key Keypad mogelijk. De MICRO-Unit bezit een volwaardige 8 Bits bus waarop aansluiting van een 1/0 Unit, Speech-Synthese module en een Communicatie Terminal mogelijk is. Uniek bij deze ontvanger is de mogelijkheid van Infra Rood Afstandsbediening. Hiermee kunt u alle functies van de IC-R71 vanuit uw luie stoel bedienen. De IC-R71 is dankzij deze technieken een uitmuntende GENERAL COVERAGE ONTVANGER geworden. Een ontvanger met oog voor de toekomst.
DECON enne Wat u verder van ons moet weten is dat wij vanuit Aalsmeer onze producten verkopen (rechtstreeks of vie de dealer), | dat wij te vinden zijn op de van Cleeffkade 15, 1430 AB Aalsmeer, tel. 02977-28811. Naast bovengenoemde produkten vindt u bij ons alle mogelijke toebehoren, anten- nes, Keyer's, Rotoren, advies en koffie. O-ja op MARITIEM-gebied zijn we ook aktief, voor BOOT-communicatie of -navigatie kunt u bij ons terecht.
R
İT
Van Cleeffkade 15, Postbus 99, 1430 AB Aalsmeer, 02977-28811, open ma.-vr.
De K-R71 met RC-11 Afstandisbediening
9.00-17.30 vr.-avond 19.00-21.00, za. 10.00-16.00
77
BOUWMAN COMMUNICATIE
DE COMPLETE SCANNERLIJN:
HANDIC
BEARCAT A.O.R. BOCO
REGENCY
* levering uitsluitend via de detailhandel!
Vraag nu uw volledige documentatie aan:
BOUWMAN COMMUNICATIE
Postbus 16 Tel. 02550 - 3491 8085 ZG Doornspijk Telex 42919 Boco nl
J
De computerprogramma's uit Radio Amateur Magazine zijn nu ook verkrijgbaar op cassette!
Voor de ZX 81, VIC 20, Commodore 64 en de ZX Spectrum zijn de programma's uit een aantal nummers van Radio Amateur Magazine tezamen op band gezet.
GEEN ZIN IN EINDELOOS TYPEN?
|
Ram software service
De programma's zijn niet beveiligd en derhalve listbaar en veranderbaar. Elke cassette bevat 10 programma's. De prijs per cassette is f 12,50, dat is slechts f 1,25 per programma.
TAPE 1:
ZX 81 (16k) programma's uit RAM no. 31 t/m 35.
Inhoud: knikkers, QTH locator, QTH berekening, morse-tekst, tekst- morse, dB berekening, Mondriaan, Renumber routine, Kalender, berekening van electr. kringen.
TAPE 2:
ZX 81 (16k) programma's uit RAM no. 36 t/m 39.
Inhoud: cassette index, Anti-rol, Ramtop-poken, Dec./Binair omzetten, Goud zoeken, Bol Plotten, laat je niet pakken, jackpot, weerstand kleurcode, een-armige bandiet.
TAPE 3:
VIC-20 programma's uit RAM no. 36 t/m 40.
Inhoud: QTH locator, morse-seinen, defender, hypnotic, Tik-tak-tor, tape worm, zendamat. DX logboek, posttarieven, Space-war, blokkeer de bal.
TAPE 4:
ZX SPECTRUM programma's uit RAM no.: 39 t/m 43.
Inhoud: Plot 1 - 2, Packman, Lissajous fig, Pak de wezens, Weerstandsberek. Hoeveel geheugen gebr. een prog., Freg./golfl. omzetter, Worm, Metselaar, Lopende man, Adventure-game.
TAPE 5:
ZX81 (16k) programma's uit RAM no. 40 t/m 41.
Inhoud: Bio-rithme, Vallende sterren, Zeeslag, Hou ze gevangen, Decimaal/BIN AlR omz., Catapult, morse-seinen, Hexdump, Kunst, Yahtzee, Vier op een ri).
TAPE 6
VIC-20 programma's uit RAM no. 40 t/m 44.
Inhoud: Fruitmachine, Screenprint, Cylon Attack, Kleurenhulp, Ruimte- aanval, King-Kong, Dubbele letterhoogte, Alarmklok, Vic-swing, Keyboard muziek progr.
TAPE 7
ZX-81 programma's uit RAM no. 42 t/m 44.
Inhoud: Ruimtereis, Mistogram, Snelle Bol, Geld, Grote letters, Display, Duikbootjager, Poëzie, Galgje, Invader, Spiraal en een 1600 baudsnellaad routine: ”snel-lader”.
TAPE 8
ZX Spectrum programma's uit RAM no. 43 t/m 45.
Inhoud: Aliën, Mastermind, 64 kleuren, Morse, Slang, Tekenen, Op jacht naar de schat, Muziek, Goal, Hond, Doolhof.
TAPE 9
ZX81 programma's uit RAM no. 44 t/m 47.
Inhoud: Rente, adresbestand, MC routines scoring en screen, QTH locator, kleurcode, frequentie memo, telefoonbestand, Mini tekst ver- werker, scroll in 4 richtingen, mastermind
TAPE 10
Commodore 64 programma's uit RAM no. 44 t/m 47.
Inhoud: Morse trainer, maanlander, karakterloep, scratcher, lissajous figuren, frisse duik, toets, blieb, routine, kikkers, morseseinen, vrolijk deuntje, decibel, booreiland.
TAPE 11:
zX Spectrum programma's uit RAM no. 47 t/m 50.
Inhoud: Renumber, potje duizend, snelle bol, spectello, puzzel, bestanden, educatief, bytes naar data, killer-comet, laserblast, scannerfrequentie-file.
TAPE 12:
Commodore 64 programma's uit RAM no. 47 t/m 51.
Inhoud: Energieverbruik, Codec, Blokkentest, Dec./Hexconverter, Sprite-editor, Hypnotic, Spookrijder, Lichtkrant voor 50 regels, galagen, dubbele breedte op printer.
TAPE 13:
Vic-20 programma's uit RAM по. 44 t/m 49.
Inhoud: kleurcode omzetter. galgje-raden en logic, invictors, happer, yogo, energieverbruik, toetsblieb, functietoetsen, vic grafiek, re- flector
TAPE 14
Logboek voor zend- en luisteramateur (ZX 81)
Dit programma vervangt het papieren logboek waarin verbindingen en gehoorde stations worden opgeschreven. Dankzij machinetaal- routine razendsnel terugzoeken. In 16k ZX 81 ruimte voor 11000 karakters. Zie beschrijving in RAM no. 50. Incl. uitv. Nederlandse handleiding. Hfl. 25,— incl. verzendkosten
TAPE 15
Frequentielijst voor scanner en kortegolfluisteraars (ZX 81) Frequentie opslagprogramma voor het aanleggen van frequentielijs- ten voor sanner en/of kortegolf-luisteraars. Dankzij machinetaalrou- tine razendsnelle op- en terugzoekmogelijkheden. Zie beschr. in RAM no. 50. In 16k ZX 81 ruimte voor 10.500 karakters. Incl. uitv. Nederlandse handleiding. НА. 25,— incl. verzendkosten.
TAPE 16
Frequentielijst voor scanner en kortegolfluisteraars (Commodore 64)
Frequentie opslagprogramma voor het aanleggen van frequentie- lijsten voor scanner- en kortegolf-luisteraars. Razendsnelle terug- en opzoekmogelijkheden, ook per rubriek. Zie beschr. in RAM no. 50. Incl. uitvoerige Nederlandse handleiding. Hfl. 25,— incl. verzendkosten.
TAPE 17
Weercode programma's voor 48 K Spectrum (RAM 51).
Dit programma zet de 5-cijferige code die meteost ations op de kortegolf uitzenden direct om in het weerrapport! Het programma herkent de codes uit vrijwel alle landen ter wereld. Het is alleen bruikbaar wanneer men beschikt over een 48 K Spectrum met het hulpprogramma Beta Basic, zie het artikel in RAM 51. Ook op deze cassette staat een adressenbestandsprogramma dat via Beta Basic werkt. Het bestandspro- gramma werkt direct met de microdrives en na enige kleine aanpassingen ook met cassette.
о " a-nbind 2 d-inbin ntige naal Daer TAPE t.W.V
geldt tot 1 december
ale old Deze specie voor VY б | I nmeldingsbon degt T APE met NEL
o abindmapb i groene bank: of
keuze en pe bon tu s roc « 49 50 in e u r aalkaart О qu obeti
enveloppe
aanbieding (gend
peque CAN
r dit aan 3ndvoort Adresse 223. 2040 AH zand en RAM, P etre wor
dmap of RAMSOF C pe inbin | selijk opgestuul
spoedig MOS
De cassettes kosten f 12,50 per stuk afgehaald bij Radio Amateur Magazine, Passage 5, te Zandvoort. Tel. 02507-19500. Per post bestellen is ook mogelijk. Dan komt er per cassette f 2,50 verzendkosten bij. Stuur in dat geval een enveloppe met giro- of bankbetaalkaart of eurocheque van f 15, per cassette aan: Radio Amateur Magazine, Postbus 333, 2040 AH Zandvoort. Cassette 14, 15 en 16 kosten f 25, per stuk, incl. verzendkosten. Zet op de
linkerbovenhoek van de enveloppe: Software service. Heeft u geen giro- of betaalkaarten, dan kunt u ook f 15, per cassette (f 25, voor cassette 14, 15 en 16) via het postkantoor storten op giro 1598540 t.a.v. Radio Amateur Magazine B.V. te Zandvoort. Vergeet bij postbestelling vooral niet, duidelijk uw naam, adres en het/de cassettenummerts) te vermelden. België uitsluitend betalen per internationale postwissel in Hollands geld. Verkrijgbaar bij alle postkantoren in Belgie.
79
IJ U IN DE BUURT
Voor informatie over plaatsing en reservering: bel Sandra v. Vessem 02507-19500
HEBO ELECTRONIC DOEL AME da
Betatek, div. an-
-— 555 Sə PN communicatie Ru en Ë Ba So i a ° computers
@ luidsprekers Vispoortstraat 17, tennes. onderdelen, Elburg mobilofoons. porto- ә ote. foons
Zwart Janstr. 38, Rotterdam-N, 010-664038 Tel. 05250-3777
STUUT EN BRUIN
Eddy’s Shop
e Scanners prinsegracht 34 - den haag - tel. 070-604993 e 27 Mc De Clergstraat 14-16 € alles op het gebied van elektronica
ə 2 en 3 meter 1052 ND Amsterdam € meer dan een miljoen onderdelen in voorraad e apparatuur 020-837979 ә levering in binnen- en buitenland
a.r.s. elopta bv.
e Electronica @ Japanse onderdelen e Scanners 6 CB apparatuur ə Computers EE EE o —
PRINS HENDRIKKADE 153 — AMSTERDAM-C 020 - 251922
ын Е. Е. COMMUNICATIE
Amsterdamstraat 53, 2032 PN Haarlem 023-355368
Alle CB artikelen, antennes, onderdelen, chips en accessoires.
iK ail Fronics cb.
Elektronika Shop
Dorpsstraat 67. 4511 EC Breskens
GROOT- & DETAILHANDEL IN COMMUNICATIEAPPARATUUR = = Tel. 01172 - 3031 = =
ai dil SPECIALISTEN
EKSAKT ` acci oic
* scanner antennes. kristallen, CB etc. * Grootste sortering electronica componenten in Zeeuwsch-Vlaan- deren * Reparatie aan alle apparaten
Axelstraat 106. Terneuzen. 01150-97200
Voor computerscanners,
4 — o. e GH , scannerkristallea en D
"ə toebehoren.
VORSTENBERG COMMUNICATIECENTRUM - ( ] =< Nieuwe Boteringestraat 49, b 9712 PH Groningen, tel. 050-121524
Sinds 1930
DE speciaalzaak voor «OKAPHONE» amateurs, hobbyisten, vakmensen, scholen,
ELEKTRONIKA laboratoria en bedrijven
Voor al uw elektronika onderdelen Westerhof Electronics
e ARTS antennes Meerstraat 7 TEL. 050 - 126819 Voorlichting en service 5701 KK HELMOND e Communicatie app. Hillegom OUDE EBBINGESTRAAT 60 zun heel gewoon bi) 04990 - 46680
e Scanners Tel 02520-15605/17839
9712 HL GRONINGEN «OKAPHONE »
SSB SCHEEPSONTVANGERS.
A. KORT MARIFOONS EN PORTOFOONS. 27 MHz APPARATUUR. SCAN- NERS: SCOOPER. HANDIC.
e draadloze telefoons € ant- vvoordapparatuur @ 27 Mc 6 scanners € telefoons
ANTRONICS
Car stereo Ф 27 MC € scanners € computers
: AFD. ELECTRONICA BEARCAT. ANTENNES EN VER. Elcon Electronics DWARSNOARD 3 STERKERS: ANEMOMETERS. 's maandags gesloten Utrechtsestraat 108 WORKUM (FA LOGGEN. MOBILOFOONS. TELE- 1017 VS Amsterdam TEL. 05151-1708 FOONS. ELEKTRONICA ONDER-
Markt 27, Veghel, 04130-50252
Telefoon 020-279378
Wij ruilen ook in! DELEN.
ELECTRONICS Oude Kerkstraat 7
48 R Ad 6325 EE Berg & Terblijt Valkenburg a/d Geul Tel.: 04406 - 40138 Off. dealer van ICOM - Kenwood - Yeasu. enz voor Zuid-
Nederland. Zenders - Ontvangers - Scanners - CB- apparatuur - Antennes. Alle eletronische onderdelen -
Bouwsets - Meetapparatuur enz. Advance 86. Alle
LU : B hardware & Software 8311 PK ESPEL. (N.O P )
i Scanners en CB app. ANTENNES Telefoon 05278 - 1208 electro ICA Tel: 04490-13070
[M »ELECTRONICS« | * scanners 7
Computers o.a.
b | Groothandel voor radio, Spectrum, Atari, CBM,
TV en 27 Mc
| — A L NG antennetechniek ev
Pilotenvveg 29-1
* Radio Ster x
Verkoop van o.a. losse onderdelen + antennes.
HERDERINNESTRAAT 4 - 2512 EA DEN HAAG 070 - 63 01 57
cuna international DN
Potterdamandiik 2
3112 BA SCHIEDAM .
Tel. 010-151604/620006 | | | computers Telex 22393 Cuna NL Eigen reparatie afdeling. * antennes Postgiro 247540 Wij maken ook uw printen. | Dagelijks geopend van 10 00 tot 18.00 uur Verlaat 27, Tel. 12024 tst. 4 * electronica
Zaterdag gesloten
DCS ELECTRONICA
electronica- en
Uw adres voor 1001 onderdelen.
Amroh - Philips
ELEKTRO GENT
Alle communicatie apparatuur en
RT
computeronderdelen Fane' luidsprekers computers Samuel Mullerplein 20, Technische lektuur. Schoonzichtstraat 11 3023 SK Rotterdam Tel. 010 - 76 99 00 Th. a Kempisstraat 126, Zvvolle.Tel. 038-532357 B St. Denijs Westrem-Gent 09 32 91220852
ZX-81/SPECTRUM BEZITTERS HUUR PROGRAMMA CASSETTES PER POST- SLECHTS f 8,00/150 Bf
* 250 VERSCHILLENDE PROGRAMMA'S. HUURPERIODE 2 WEKEN/TAPE. BEZUINIG UW SOFTWAREKOSTEN ALS LID VAN DE BENELUX SECTIE VAN DE ENGELSE SINCLAIR OWNERS SOFTWARE LIBRARY
SOFTWARE BIBLIOTHEEK - POSTBUS 58, B-2400 MOL VOOR CATALOGUS STUUR POSTZEGELS f 1,40/24 BF.
SOMMERKAMP HAM
CUE DEE antennes RADIO 3 t/m 9 element beams
Meer dan 70.000 componenten maar... ook voor discolights, spiegelbollen, lichtorgels, loop- lichten enz. enz. RADIO SHACK NEDERLAND Zeugstraat 32-34 Gouda
Tel.: 01820-21718
Nwe Beestenmarkt 20-22 M M bij molen “de Valk” Leiden. Tel.: 149345
voor electronica,
S scanners en
E ervice 27 Mc naar... lektronika
eluwse Fokko Kortlanglaan 140
Ermelo - Tel. 03410-12786
Fadia
electronics
Voor electronica, wasmachines en kleinhuishoudelijke art.. ә ə... WITRONIC pvba ; e Homecomputers e Flektronika onderdelen scanners, CB. microfoons en mengpanelen. e Scanners p e Communicatie apparatuur Nanovestraat 153 - B 1890 OPWIJK - 09-32-52-357226
80
Bent u in het bezit van de zx-bkg van Aackosoft waarbij alle instructies het wel doen? Of bezit u ook een halfwerkende uitgave? Neem in beide gevallen s.v.p. contact op met 05232-61033.
Te koop gevr.: software voor TRS-80, coaxscha- kelaar daiwa o.i.d., peiker speaker, plug in voor bird 43 wattmeter, diawa swr/pwr meter, lin.amp. voor 70 cm: PaOrwh 04132-64900 na 19.00 uur.
Te koop: Jumbo Aristocaat linear 500 Watt z.g.a.n. of ruilen tegen Satellit 2100 ontvanger, Zweringweg 59, 7545 CR Enschede of bellen naar 053-354857.
Wegens systeemverandering: zgan printer Sei- kosha 10 OVC; diverse boeken, accessoires en tapes voor Commodore 64 - alles in één koop f 650,—. Na 19.00 uur 03465-62734.
Set Celestion Ditton boxen van f 900,— voor f 350, —, Spiegel telescoop f 450, — (nieuw); prachtige flipperkast met schema's etc. f 500, —. Na 19.00 uur 03465-62734.
Te koop: 20 schitterende games voor de ZX Spectrum 48K, o.a. Wheelie, Dodo, Hetman, Nightgun, Laesar, f 25,—. Meer informatie bel naar Ronald Mulder, tel. 05945-15873, na 18.00 uur, giro 5687639. Wie kan mij tegen kosten vergoeding helpen aan het nieuwe basicode-vertaalprogramma voor de ZX-spectrum hobbyscoop. Uitzending van 23-9-84. J.H. Kleyn Elzenhof 203, Slie- drecht 01840-15359.
Te koop: Bearcat 220-computerscanner + kristal scanner + buitenantenne bevragen bij mevr. Bakker samen f 500,—. Tel. 08894- 12970.
Te koop: wereldontvanger grundig satellit 3400 8 mnd. oud f 800,—. Tel. 05700-11367.
Te koop: tr2500 2 meter portofoon kenwood 2,5 watt putput freq. 141-151 MHz met dc-dc con- vertor en tas compleet in doos voor f 725, — 071-769742.
Sommerkamp fr50b amateurband ontv. am, ssb, m, bfo, pressel, m vele aansl zeer mooie stab. ontv. f 275,— 08342-3037 G. Schonewille v. Goghstr. 20 7021 E Zelhem 18-1830.
Software ruil club stuur aantal CBM-64 pro- gramma's op en u ontvangt hetzelfde aantal en kwaliteit op tape of disk retour evt. lijst meestu- ren. S.R.C. Postbus 509, 5201 AM Den Bosch.
Zeer veel mooie software voor de ZX spectrum te koop of te ruil. f 4,50 p.st. of 5 voor f 20,— o.a. scuba drive fred atic atac psst hamburger jet pac en vele andere inl. tel. 023-336400 ES.
Wie wil Commodore 64 programma's ruilen. Ik bezit ongeveer 250 programma's. Schrijf of bel naar W. van Laarhoven, Hagelkruisweg 24, 5751 RP Deurne, tel. 04930-15481.
Spectrum software ruilen of kopen? Veel keus o.a. jet pac, kong, pengo, cookie enz. Bel of schrijf naar: P.J. de Pree, Spanjaardslaan 118, Leeuwarden. Tel. 058-138620.
Te koop: voeding 8 tot 18 volt 20 amp.; Bfrs. 4500, — of f 250,—. Trafo voeding 2 x 1250 V. 2 amp. Bfrs. 4000,— of f 225,— Paul Baeten, Belfortplein 32, B-2500 Lier België, tel. 03- 4804151.
Aangeboden Phonic digitaal echo chambrer PH — 6070, pris f 300,—. Gevraagd progr. voor CBM64 op tape. tel. 01119-1770 Jan.
Aangeboden TONO Theta 550. Als nieuw. Vaste prijs f 950,—. Gevraagd progr. voor CBM64 op tape. Tel. 01119-1770 Jan.
K-copy van Bert Dekeizer te ruil gevraagd door CBM-64 enthousiast. Tevens andere program- ma's te ruil gevraagd. Bel na 17.00 01883- 12719 en vraag naar Marnix.
Te koop comp. scanner Realistic PRO-2020 (Handic 0020). Vaste prijs f 700,—. Tel. 01807- 20548.
Te koop computer scanner Handic 0050 f 850, —. Tel. 053-332606.
Te koop portofoon ICOM 2E 140 150 MHz + div. extra's o.a. netvoeding f 600,—. Handic scanner 009 nieuw f 325,—. inr. comp. scanner mogelijk. Liefst Compu 2000 of 3000. Tel. 020- 171366.
Te koop: 16K ZX81 (1 jaar oud) + 3 boeken + ca. 80 programma's (o.a. ZXTOO1-kit, 3D defen- der, krazy kong, snellader, enz.). f 250,— tel. (na 17 uur) 08886-1749.
Te koop fotokopieen van 100111100110011 co- de voor Optiscan scanner prijs f 25,— + porto- kosten Info P.O. Box 50168, 1305 AD Almere.
Wie wil met mij VIC20 software ruilen op casset- te. Stuur jouw lijst met titels naar R. Smit, Ploe- gersdonk 131, 7326 BH Apeldoorn. Tel. 055- 337121.
Collins R392/URR in prima staat met 58 nieuw res. buizen en res. nieuwe eindtrap. Heathkit prof. voeding 0,1V/30V 3 amp. f 900, —. Ook ruilen voor Thono Theta R1000 - FGR7700, tel. 01650-43027.
Te koop EXPL-85 comp. met grote micr. soft ba- sic en EPROM program. cassette rec. 40 K ge- heugen uitb. tot 64 K in kast met prof keyboard, 21 functie toetsen f 650,—. Tel. 01820-10639.
Te koop monitor 30 cm groen scherm f 250, — Computer EXPL-85 met veel toebehoren op ba- sicode, EXPROMprogram. morse enz. Prijs f 650, — tel. 01820-10639.
VVord nu lid van de v.a. int. DX-Group. Voor slechts f 5,— (2$) ontvangt u lifetime nr., ID- card, prefixlist, ledenlijst, QSL-card, sticker, XYL gratis, 1-VA-001, P.O. Box 32063, 1003 HB Amsterdam.
Computer scanner Bearcat type 220, f 650,— z.g.a.n. Port. comp. scanner 100FB f 975,—. Sony videorecorder type SL8000 E/PAL f 650, —. In perfecte conditie. Inlichtingen 02975-66381 of 02209-1529.
ZX81 16 K met mog. voor 32 K, memotech key- board + interface audio cass. recorder. Alles nog geen jaar oud, nieuw f 1650,—, nu f 1000,—. Tel. 01829-3571 van 6-8.
Te koop/ruil comp. sen. Senfor Optiscan 10 kan. 4 bnd 30-50-68-88 150-170 450-470 MHz (kaartsysteem). 220 V zeer gevoelig 0,5 UV + discone 2 x 8 elm ant. Prijs f 525,—, nieuw- waarde f 900,—. Ruilen voor Midland basis 40 2 Watt, Tel. 05437-4385, P. Heinstraat 46, Aal- ten, na 18 uur.
ZX81 ext. basic lev. 2.20 extra stat. o.a. read da- ta draw circle paper in out left right en mid. meer stat. per lijn! Autm. scroll. Zeer snelle inter. Prijs 17,—. Giro 565824 F.J.G. Beniest, tel. 070- 988735. Mig turner expander 500 f 150,— Sony w. ont. IGF 1600 A FM MG 1X KG nieuw f 150,—. Ph MOB BRR 400 40 MHz 12-14 V f 125,—. Bui- zentest VT-1U 110 V f 50,—. Telex test set TIMTX S-5EB zonder voeding f 50,—. Telex test set IDMS 6 ABV RX i.g.st. + doc. 220 V f 150, —. Siemens 68-PD ponsbandmaker lint schrijver f 75,—. Greed P.B. lezer + doc. f 25,—. Tel. 020-368431.
2Х81 morse leer en ontvangst programma. Mo- gelijkheid om uw sleutel aan te sluiten op uw ZX81 om zodoende uw seinschrift te controle- ren! Ontvangst van morse signalen zonder in- terface. Output ontvanger op input (earsocket) van uw ZX81! Samen met o.a. telex-ontvangst en morse uitzendpgm. op cassette f 25, — incl. porto op giro 1332084. Voor info BE1BIF Irisstraat 73, 4542 ED Hoek, tel. 01154-1591. Vraag tevens gratis info-blad met meer dan 250 ruilprogramma's.
Origineel ZX-spectrumsoftware; + 350 topoga- mes rechtstreeks uit Engeland:25 programma's incl. TDK bandje slechts f 25,— vraag onze lijst aan! M. Bakker Diamantlaan 200, 9743 BL Gro- ningen 050-779571.
Tk: FRA7700 actieve antenne + sony ICF2001 kg - ontvanger - tk-gevr. MIZUHO KX3 antenne- tuner tel. 04759-2191 (ook overdag)
Te koop: Atron 2000 comp. scanner 70 kanalen div. mogelijkheden in staat van nieuw prijs t.e.a. redelijk bod. e.v.t. oude scanner in te ruilen. A. v. Gameren Koolmees 23 Ridderkerk. Tel. 01804-25116
Kopieerprogramma van tape naar microdrive 2 listings + handleiding voor slechts f 7,50. Giro 5345644 t.n.v. 4. Diender Kampen.
VVie vvil spectrum-softvvare ruilen of kopen. Heb + 200 programma's. Lijst of info. Arent-Jan Banck, Wipstrikkerallee 67, 8023 DV Zwolle. Tel. 038-545734 liefst na 17.00 uur
Te koop: Sony ICF2001 wereldontvanger met adapter 1 jaar oud compleet met draadantenne en oortelefoon H. v. Besselaar, Koren- bloemstraat 1, Haps. 08850-18360, prijs f 475, —
Tk: Kristalscanner merk scooper ds3300 met kristallen van A'dam en omgeving en ingebouw- de descramble paar kleine mankementjes ont- vangst 100%. Tel. 02290-33306 na 20 uur.
Te koop: Bearcat 220 computer scanner-militai- re luchtv. ontvanger 220-400 MHz-luchtvaart- scanner met kristallen P. Sterrenburg. Tel. 01834-2059 na 19.30 uur.
Super scannerantenne bestaande uit VHF-an- tenne MB-8 UMF antenne 6540. Koppelfilter VHF/UHF. Zeer goede antenne zie RAM 51, prijs f 120,—. M. Lith, Mexicodreef 167, Utrecht. Tel. 030-612144
Te koop: Scanner-sx200 1 jaar oud, prijs f 600, —. M. Kruithof. Tel. 02159-31385
Te koop comm. ontvanger RCA AR88D 535KHz-32MHz in goede staat met reserve bui- zen + schema, prijs n.o.t.k. Tel. 020-927296 Te koop gevr. vr/d.fr-101 sommerkamp: een transmt. fl-101. een speaker sp-101b. of sp- 101pb.
Te koop gevr. v. Kenwood: xoplelf. hs-5. klok hc-10 ant tun. at-230 of out. at-250. Tel. 020- 472010
tegen pocketscanner of C64 computer of korte
BREAKERTJES
Te koop: 1 uur ZX spectrum 48k spelplezier voor maar f 25,—, o.a. BB48, chuckie, moon buggy. knight driver, compiler enz. Postgiro 2575779 t.n.v. Deel 5. Tel. 05945-15873 na 18.00 uur.
1/2 uur ZX spectrum 48k spelplezier voor slechts f 25,—. o.a. Wheelie, Dodo, molar maul, fruit, zoom, sabre wulf enz. Postgiro 2575779 t.n.v. Deel 7. tel. 05945-15873 na 18.00 uur.
Te koop Amerikaanse pocket vertaalcomputer craig m100 met nederlands-engels-frans-duits- spaans +adepter en draagtas. evt. ook ruilen
golfontv. Tel. 040-412722.
Te koop voor TV-DX Philips type 17TX170A/88 werkend te zien. Ontvangt versch. systemen - schema's en extra buizen - ook zelfbw skoop / cm KSB, lin afbuiging 100 KHz docs, extra bzn, zware vdng. P.n.o.t.k. 070-657882.
Te koop z/w TV Amerikaans systeem. Ingb. spriet ant. en voed. Schd. trafo 110 Volt 50/60
Hz-video ingang, uitgebreide schema's - kij-
kersomgeving Soesterberg. Grijp de kans.
P.n.o.t.k. 070-657882.
Te koop: TX/RX Yaesu FT7B + digitale uitle- zing YC-7B AM-USB-LSB 100 VVatt PEP 10-80
meter + 27 tot 28 MHz prijs 26.000 Bfrs. of f 1445, —. Tel. tijdens bureeluren België 0032-
32526262 vragen Euskirchen. N i Aanbieding van de maand 10 super snelle ZX81
MC spellen (kong - invader - gunflight - pacman - escape - grandprix - bat - bomber - asteroids
- breakout) + lijst voor f 30, —. Berten, P.O. Box
1151, 4174 Issum Germany.
Grundig vid. rec. VCR4000 ruilen voor ZX Spec- trum comp. of voor Com. 64 programma's. W. Vermeulen, Overijssellaan 99, 2101 TC Heem-
stede.
Te koop goedkope software voor de Sinclair ZX
Spectrum en de Commodore 64. Voor meer in-
formatie een postzegel van f 0,70 sturen naar
Postbus 87792, 2508 DD Den Haag.
Te koop PUMA 20 computerscanner incl. code- lijst f 400, —. Evt. incl. frequentielijst Den Haag en omstreken. Bel na 19.00 uur 070-933959.
VIC20 software ruilen? Voor standaard, + 3K en 8K en 16K geheugen. Bezit o.a. mooie ma-
chinecode spelen. Reacties/listen naar J.P.
Schouten, St. Martinuslaan 258, 2273 BC Voor-
burg.
Te koop bak Superstar 2000 5 x 200 kan. f 375, —. Turner + 3B f 80,—. Turner 500 f 150,— Hosien f 50,—. Philips pick-up 312 Philips radio verst. 734, tel. 01740-30003.
Te koop SX200 compu scanner f 900, — + AN/URR 13 A 220 - 400 MHz (mil. luchtvaart ) f 150, — 070-924111, toestel 450 tussen 07.30 en 12.30 uur. Vragen naar Theo Dame.
Uniek CBM 64 softvvare, veel super games o.a. koala painter e.v.a. Schrijf voor lijst naar: Gil- jam, Ooievaarstraat 8, 4815 GS Breda (aub postzegel voor retour bijsluiten).
Gevraagd Spectrum educatieve programma's die ik in mijn klas kan gebruiken en/of testen. G. Goos, Aquamarijnstr. 181, Groningen.
Te koop: BC683M/voeding f 85,— Ph. lab. voe- ding f 85,—. Pk. BX925 f 350,— AllB. ontv. FR50B AM band ontv. f 350,—, tel. 085- 423601.
Te koop: Sommerkamp TS788DX, 26-30 MHz, trapl. powerregel; digit. uitl. Firenze Il ant.; HAM select. 160 kan. port/mob/basis SX200 scan- ning monitor receiver 26-514 MHz. Inl. via tel; 01714-5425.
Verzamelaars! Voor oude radio en TV- toestellen, onderdelen, lampen, nieuwe buizen- tester, oude toongenerator, knoppen kasten, pickups, bandrecorders, telex, meetapp. bel voor info 04920-52064.
ZX81 succes verzekerd al uw pgm's omzetten in 4000 bauds laad en save snelheid, slechts eenmaal loaden net als anders f 25,—. Giro 1719575, Van Duppen, Wilhelminalaan 21, Hel- mond. tel. 04920-35377.
Te koop voor ZX81 64K RAM + 4K ROM + ful- ler - toetsenbord + RS232 - interface + softwa- re. Nieuw f 833,— nu f 560,—. Tel. 01184- 17338 na 18.00 uur.
ZX81 software: originele spelletjes en MC- routines. Machinecode + uitleg, dus ook ge- schikt voor beginners op MC-gebied. Info tel. 050-717652.
Te koop: wereldontvanger Sony ICF2001 + voeding f 400, —. Eventueel te ruil tegen Murp- hy B40D ontvanger. Tel. 01184-70086. DAE
Te koop Tristar 848 5x40 kanalen AM-FM-USB -LSB 3-7-10 Watt RAMA fr. counter voeding 5-7 A, 2 antennes s-w meter f 500,—. Dual stereo pickup + versterker + Ph. boxen f 175,— Tel. 020-154283.
Te koop wereldontvanger Grundig Satellit 2000, prijs f 450, —. Rotterdam, tel. 010-212883.
Wie wil er prg. ruilen voor de Commodore 64? Stuur je lijst met prg. naar H. Muller, Dr. Schaepmanlaan 39, Arnhem en je ontvangt per omgaande antwoord.
Te koop van part. cursus Microcomp-basic- Spectrum wegens overcompleet. Graag tel. nr. vermelden of postz. insluiten. Inl. Postbus 62075, 3002 GB Rotterdam.
Wie heeft voor mij dokumentatie hoe te werken met BOK RAM op de ZX-Spectrum. Uw reacties aan: J.H. Bitter, tel. 08373-15844, graag na 20.00 uur.
Gevraagd voor CBM 64, software, hardware, tijdschriften, joysticks en andere computerma- terialen. Reacties naar Postbus 98, 9200 AB Drachten, t.a.v. Lex.
Te koop: Spectrum software. 1 tape (+ 30 prgr. zoals Hobbit, Omnicalc., Scuba Dive enz.) voor f 35,—. 6 tapes voor f 150,—. (Alles inclusief tape(s) en verzendkosten). Voor informatie tel. 035-14123
ZX Spectrum software te koop! O.a. een copier programma: f 15,—. En + 1-50 andere pro- gramma's zoals compilers, disassemblers, jet set Willy, hobbit voor f 10,—. Bel na 3 uur 010- 156415.
Te koop Atron Compu 2000 computerscanner + 12 el, discone antenne / 950, —. Break Break nrs. 0-24 f 40, — ВАМ nrs. 25-52 + 2 ver- zamelbanden f 75,—. Tel. 04108-3475.
Gevraagd: RAM van nr. 1 t/m 45. Electron 1961 tot heden. RTTY Ascil-CW-FEC-ARQ-KCS-TU “ca. f 2000, —. Liefst TONO Theta 5000 eventu- eel hardvvare voor CBM64. Aanbiedingen: P.O. Box 443, 8200 AK Lelystad.
ZX-81 pgm s ruilen? + 130 pgm s, o.a. forty ni- ner, mazogs, bipods, gulp II, frogger, scramble, ZX-chess 11, krazy kong, pinball. Stuur jouw lijst naar S. Weigel, Postbus 377, 5460 AJ Veghel.
Missionaris zoekt 27 MC apparatuur. Zendont- vangers, antennes, coaxkabel enz. Dit is de eni- ge manier om te helpen. Er is geen brandstof aanwezig. Contactpersoon H.F. Bezuijen, 01714-3849 na 17.30 uur a.u.b.
Gevraagd Monitor prg. voor de ATARI 800 XL en zoekt Atari 600/800 XL gebruikers voor uit- wisselen van prog. Informatie d.d. tel. 078- 152886. Bel op za. 18-21 uur vraag naar Silk- man.
Bod gevraagd van liefhebber/verzamelaar op Philips TV uit 1954. Kast niet mooi. Tel. 010- 749605.
Te koop voor Spectrum: complete 1e jaargang 16-48 computing (10 nrs.) 3 uur programma's, ruim 1200 kb voor slechts f 50,—. (o.a. tool-kits, education, adventurers, games). Bel. 02159- 42399/16829.
Te koop Sony ICF-7600B en Uniden CR-2021, beide toestellen compleet en nieuw. Stukprijs f 550,—. Zoek eventueel R200 of R71 te ruilen. Belg. 50514554.
Aangeb. Realistic 2020 ook ruilen tegen Atari 800 XL. J. Voorn, Melkweg 84, 9602 JJ Hooge- zand tel. 05980-24293.
C64 te koop of te ruilen + 400 prg. 10 st. f 25,—, 20 st. f 40, — 40 st. f 60,—. Indien rui- len stuur lijst. Kopen? Vraag lijst bij: J. Narinx, Montgomerystr. 12, 6135 BW Sittard.
Te koop Siemens telex type 100B ingeb. lezer en schrijver f 200, —. Turner mic. JMX2 regel- baar f 35,—. Multimeter klein defect f 35 .—. 2 elco”s 17000 MFD 25 V f 17,50 p. st. Tel. 010- 740558.
ZX81 extended basic level II 20 extra state- ments o.a. read data in out. Meer stat. per basic lijn! Heeft beperkingen. ZX81 op KW cassette f 17,50. Giro 565824 F.J.G. Beniest, tel. 070- 988735.
Te koop ZX Spectrum 16 K incl. cassetterecor-
| der, + 35 games, listings en Nederlandstalige
handleiding. T.e.a.b. te bevr. F. Wulfers, Dreef 4 1701 GP Heerhugowaard. Tel. 02207-11958.
Te koop ZX81 + 32 K + HRG (memotech) + printer + 9200 + IBM toetsenbord + cassette recorder + 250 programma's f 500,—. Tel. 020-430969.
Te koop Compu 3000 computerscanner 70 ka- nalen. 3 maanden oud. Nieuw f 1298,—, nu f 900, — Tel. 03440-18039.
Te koop ZX81 modified, 32 K RAM, 8 kan. 1/0 poort, geluid, softw. op cass. Chess, toolkit, pacman, frogger, snellader (1,2 KB) + boeken. Vr. prijs f 350, —. Tel. na 18.00 uur 01862-2484.
Te koop: buizen radio's waaronder Philips types BX462A, SX453A, B3X92A, Grundig type 3097
Te koop Plessey PR1553 met LSB converter. Tel. 030-717050.
Te koop: ZX Spectrum tape back-up program- ma. Maakt dan kopieen van niet te saven pro- gramma's zoals b.v. dure spelcassettes. f 15, — incl. verzendkosten. Giro 154843 tnv. R. Vermeulen - Schiedam.
81
82
Paneeltje zonnecellen 3-6-9 volt/50 ma f 50, —. Autostofzuiger 12 volt f 15,— Mastklem 2,50. Antenne voor portable TV f 5,—. Coaxkabel dun f 0,50 p. mtr. Kruik f 5,—. Tel. 030-718030 avond.
Te koop voor ZX-Spectrum cassette-1 met o.a. pacman plunder, moonbuggy, psycho, voetbal eva. Stort f 20. — op giro 2667644 tnv. G.J. Aalbers Amsterdam.
Te koop: Satellit 3000, z.g.a.n. f 675,— Krisli- near 6-11 meter 300 Watt f 500, —. Tel. 01720- 35705.
Wie wil zijn ZX-Spectrum ruilen tegen mijn Texas Instruments 99-4A. Indien door u softwa- re bijgeleverd evt. andere ruilingscondities! In- teresse? Bel. 01650-53277 vraag naar Nico.
Te koop: P2000 computermodel T. Nog nooit gebruikt! (gewonnen met wedstrijd). Tel. 04495- 3516 na 16.00 uur. Pr. n.o.t.k.
Wie wil er met mij Apple II software ruilen. Stuur uw lijst naar Geert Balsma, Haydnstraat 72, 7204 RT Zutphen.
Te koop gevraagd: TONO Theta 550 of 350. RF Speech procs v. Daiwa type RF-440 of RF-550. Outom, ant. tuner v. Daiwa type CNA-1001. Ant. v.d. 2 mtr. type 6573-Televes. Tel: 020-472010.
Te koop: 48K Spectrum + 150 prog. o.a. forth HPASB-basic hobbit - VU - 3D Atic-Atac div. as- sem + disaam RTTY. M. Klein Rouweler, tel. 04494-42947 na 17.00 uur.
Te koop ZX-81 + 16 K RAM flexibele connec- tor. Eziload apparaat, input-output printplaat. RAM tape 1-2-5 en 7, 8 computerboeken waar- van 6 voor de ZX81 f 275,—. Tel. 01176-1619 alleen weekend.
Te koop RAMA scanner + voeding + 8 kristal- len f 150, —. Hepta hoge tonenspreiders (twee- ties) p.p. f 100, —. Sennheiser koptelefoon (HD424XL) f 30,—. Tel. 038-532644.
Goedkope softvvare voor de Commodore 64 te koop of te ruil. Stort f 0,70 op giro 5630822 voor een lijst met ca. 150 machinetaal programma's of bel Rob de Wolf, tel. 05270-13812 (na 18.00 uur).
Te koop: 2 Formac's 4-6 WAM 60K + 7 tussen- kanalen f 445, —. 2 portofoons DW. AM 3K + 1 tussenkanaal + 1 verkortantenne + ext. bat. f 385, —. 1 Zetagı BV130 basis linear f 275, —. Tel. vanuit Ned. 09-3291743327.
Te koop 2 mobilofoons, 10 kanalen 10 Watt f 700, — per stuk. Tel. 020-444615.
De COM X-355 de meest geteste
leercomputer van Nederland
(zie de testrapporten in Els. Mag., HCC, PCM, Kijk, Radio Am. Mag., Electronica ABC, Video Uit & Thuis etc.)
Alles in het Nederlands, de eerste 16
op cassette geheel gratis, de
gen geringe meerprijs ook op
programma's.
GEBRUIKERSGROEPEN:
newsbulletins.
COMX-COMPUTERKURSUS:
200 GRATIS PROGRAMMA'S:
op listings voor 15 cent per K. programma-grootte adm. kosten, of te-
Speilen, educatief, gebruikers en com- putertalen (Pascal, Forth, Logo en As- sembler). Per eind 1985 zijn er + 500
Regionaal verspreid over heel Neder- land. (De COMX-gebruikers helpen el- kaar.) Gratis lidmaatschap bij aankoop van de COMX-35, inklusief COMX-
Gratis de eerste van de zes delen ter kennismaking bij aankoop van de com- puter. Het instapniveau: zeer begrijpe- lijk, geen speciale vooropleiding nood- zakelijk. Het eindniveau: binnen een half jaar op het peil van assistent pro-
Hi-res pakket voor ZX81 - 1 program voor hi-res graphics waaronder de nieuwsten uit Engeland zoals 40'er en rocketman. Stort f 25,— op giro 170465 tnv. J.G. van Dalen.
Spectrum super 100 software tape met 100 beste programma's, bevat o.a. games toolkits bestanden enz. Stort f 39,— voor de originele tape op. Giro 2775498, tnv. J. Egging te Kam- pen.
Te koop of te ruil voor 2 meter set Puma 4x120 kan. 27 MC + lin 100/200W + voorverst. mike + 5 el. beam bil koop f 850,—. Tel. 03410- 15085.
70 semiprof Spectrum programma's op casset- te: extended basic, forth: pascal; boekhouden; spreadsheats; enz. info 01711-10585 of gireer f 45, — op 1768219, J. v. Dommelen Oegst- geest.
Te koop wegens beëindigen hobby President Jackson 9 amp. voeding en Zetagi linear BV 2001 samen f 1150,—. Ook apart te koop. In- lichtingen Postbus 30131, 6391 ZJ Nieuwegein.
Voor het maken van al uw printen zowel dubbel- zijdig als enkelzijdig. H. Vredeveld, 05960- 17720.
Te koop cass. met 50 orig. spelen voor Spec- trum, ZX81, CBM64, VIC20 of Atari f 49, — p. st. Info? Bel. 03465-68998.
Bestel nu het FM zenderschemaboek 32 FM zenderschema"s tot 1250 Watt + 3 x MG f 15,—, tnv. D.C.T., Postbus 209, 1250 AE La- ren (NH). Postgiro 5572382.
Te koop z.g.a.n. SBE otiscan met 6 kaartjes ( + 60 kanalen) veel freq. van A'dam e.o. Vraagprijs f 600, — of ruilen voor goede Meteosatconver- ter + antenne. Tel. 02990-36484.
Te ruil of te koop: software voor Spectrum (16 & 48K) Voor informatie bel: Eric 010-260589, Frans 010-263974.
Sony ICF 2001 f 450,— ZX81 + gr. keyb. + cass. rec. + 6 cass. met softw. en 6 boeken + 1/0 port alle kabels + handb. Nw. pr. f 848, —. Vr. pr. f 450,—. H. Heylgers, W. Piperstr. 11, 3208 AV Spijkenisse, Geen tel.
Wie wil C-64 prg. met mij ruilen. Ik heb SIX, zaxxon, jumpman e.v.a. Bel. 03462-64200 of stuur je lijst naar Tom Simonis, K. Doormanweg 12, Breukelen. Alvast bedankt!
Te koop Tandy PRO-30 computer pocket scan- ner 8 maanden oud, als nieuw prijs f 575, —, Tel. 020-790159 na 18 uur.
overige
cassette.
f 198.-.. .
GEBRUIKERSVRIENDELIJK:
De 17 onafhankelijke testrapporten schrijven oa met deze kleine krachti- ge computer met groot geheugen is het bijzonder prettig werken.
UITBREIDINGSMOGELIJKHEDEN:
| Cassetterecorder, floppy-drive, RAM- | geheugen, uitbreidingsbox, thermo- en İ matrixprinter, dit alles voor interessan- | | | |
te prijzen.
grammeur Basic. De totale kosten van deze zelfstudie-kursus zijn f 325,- er is mogelijkheid tot leraarkontakt.
PROGRAMMA-PHONE:
Voor kontakt tussen gebruikers via te- lefoon en het elke week gratis overne- men van een nieuw programma, rechtstreeks van de importeur. Prijs
De prijs is slechtsf 798,-- inklusief:
ZX-Spectrum software te ruil: masterfile, tas- | Te koop een Atari spelcomputer met vijf spelle-
word, Aackoboek, VU-3D, basiccode, adv. ba- sic, the hobbit, ZX-sprinter, 4D-TI megate, etc. Alle programma's zijn welkom. Postbus 4050 Schiedam of tel. 010-711550.
Te koop Spectrum 48K software 35 org. tapes o.a. adventures (hobbit, mountains of ket), psy- tron, enige arcade games en diverse utiliteiten o.a. hi-soft devpac in 1 koop f 300,—. Tel. 04902-16120.
Te koop of te ruil: home-spelcomputer BIT90 18K + geheugenuitb. 34K + veel software en spelmodules Apple/CBS Coleco en Atari com- pattible, nog 2 maanden garantie. Inruil moge- lijk. Tel. 03406-3992.
Te koop VIC20 met 64K viditel, super, exp. tur- bolader, boeken en meer dan 100 software prg. f 700,—. Tel. 01880-19304 of Postbus 69, 3190 AB Hoogvliet.
Gevraagd: servicedoc. voor scanner Handic 0016 tegen betaling. Tel. 030-880726.
Morse en telex ontvangst zonder interface, zui- ver softwarematig. Voor de Spectrum. Bel voor prog. op cass. Tel. 070-805709.
Te koop of te ruil: VIC20 spellen. Rompacks 8K
en 3,5K. Ik heb 16 K maar geen spellen. E..
Hooi, Burg. Albertplein 2, 1561 WH Krommenie, Tel. 075-287032. — — EO |
Gevraagd voor CBM64 schema decoder en рго- gramma voor RTTY-signalen. Tel. 03402- 37430. f M | u
Te koop: Grundig Satellit 3400 professional in nieuwe staat. Genegen computer scanner in te ruilen of iets in die richting. Tel. 05913-14766.
Te koop: 50 programma's voor de Unexp -Vic20 30 machine code + 20 basic (zeer snel). prijs f 25,—. Te storten op giro rek. 5412381 tnv. A.R. Bruinsma, incl. verzendkosten. Alles op cassetteband.
Gevraaqd 8, 16, 32 of 64 K voor VIC20. Tevens gevr. software. Te koop scanner 8 kan. met kristallen. Tevens gevr. printer voor VIC20. Reacties aan Peter Dijk, Hanenberglanden 110, 7542 EC Enschede.
Te koop gevraaqd: Storno portofoons CQP 512. Eventueel onderdelen + acculader. Na 19.00 uur 070-250589.
P-copy van Bert Dekeizer te ruil gevraagd door CBM-fan. Tevens aerobic + creepy castle (bro- derbund) en andere prg's te ruil gevraagd. Bel. 01883-12719 na 17.00 uur. Marnix.
— —
DE PRIJS VAN DE COMX-35:
btw, Nederlandse handleiding, 16 pro- gramma's, eerste kursusdeel, gebruikers- lidmaatschap met COMX newsbulletins en recht op 200 gratis programma's.
UM
Uitsluitend bij: Computerspeciaalzaken en combiFOTO dealers (275 vestigingen)
”n intelligente investering voor de toekomst
Stuur mij gratis alle informatie over de COMX-35: onafhankelijke testrapporten, demonstratie- en dealeradressen. gratis programma's en de komplete prijslijst.
tjes: E.T., missie, command, space invader, Qbert en donky kong. Zo goed als nieuw. Vraag- prijs f 300, — Tel. 05202-14938.
Te ruil: veel mooie CBM64 programma’s. Stuur lijst naar Martin Mensink, Schoolstraat 109, 7471 WV Goor. ledereen krijgt bericht terug.
Wie wil er met mij Spectrum software ruilen? Ik heb + 300 programma's waar onder: smurf, pi- balled, hurg e.d. Stuur je lijst naar R. Dirkzwa- ger, Verschansing 27, 3181 NG Rozenburg.
Te koop Amat banden ontvanger TR10 JR599 10 banden f 350,—. Grundig Satellit 1400 digit f 450, —. Tel. 05470-2545. w | Ik wil graag in bezit komen van artikel ombouw TV naar monitor. Wie helpt mij. B.v. Thienen, Noordzijde 100, Noordeloos. Tel. 01 838-2424.
Te koop Hycom 4000 20 kanaal Colt 444 120 ka- naal FM AM. Eventueel ruilen tegen een goede pocket scanner. Tel. 020-925997.
Versch. cassettes met elk 30 CBM 64 pgm”s voor f 30,— per cassette, o.a. gridder, ski, 3D football, hexpert, flight 64, sam-reciter, etc. Bel tussen 16.00 en 17.00 en vraag naar Ronald. Tel, 076-870939. | — Te koop telex met ponsbandmaker en lezer f 150, —. Tel. 01719-17485. m Wie wil CBM64 programma's ruilen op tape. Brief met lijst en ret. port naar J.H. Wouters, Geerstuk 38, 9932 JP Delfzijl. — Gevraagd gebruiksaanwijzingen voor CBM64 programma's. De nrs. 1,2,3 van Compute Gazet en de nrs. 1,2,3,4,5 van Run. Rob Berendse, Wolphaartsbocht 268, 3082 AM Rotterdam. ` Gevraagd: oude radio toestellen of onderdelen van vóór 1940. Tel. 03450-14379. T d CBM64 spellen 37 stuks à f 37,59 of 15 à f 17,10 op cassette. Stort op giro 682527 J.v.d. Bol te Maarssenbroek, tel. 03465-64880. Spec- trumcassette met 30 prog. kost f 27,10. Alles incl. verzendkosten. o — B Aangeboden te koop of te ruil 200 spelen voor CBM64. Stuur voor lijst envelop met je naam adres en postzegel naar Rob Berendse, Wolp- haartsbocht 26B, 3082 AM Rotterdam.
Te koop Eddystone prof. ontvangers 18-160 MHz en 150-500 MHz. continu AM/FM prijs n.o.t.k. Eventueel ruilen met Racal RA17 of Col- lins R390 of Commodore 64 computer. Tel. 04132-64900 tussen 19 - 21 uur.
WEST ELECTRONICS Spaarne 42 2011 CJ Haarlem
Naam um : —— RABE: een da Postcode/plaats: ——
geen in een gefrankeerde enveloppe! RAM SÉ
NU VOOR IEDEREEN EEN BETAALBARE COMPUTER UIT DE TOPKLASSE
Commodore 64 64K RAM
Datarecorder CN 1530 149, — De meest bekende computer van de Diskdrive 1541/02 819,— wereld voor iedereen betaalbaar. Diskdrive 1541/02 model 85 TELEKODER PRIJS 4 draaiknop 849 — Complete set bestaande Printer MPS 801 698, — uit CBM 64 + recorder + Printer MPS 802 948, — 2 joysticks Printer Alphacom voor
C64/Vıc 20 299,
Philips monitor ТР 200 (groen) 289, — Philips V 7001 (groen +geluid) 379,
Monitor 1701 998, — Reference Guide 64 45,— ATARI 800 XL Simons basic (cortridge) TAB se Homecomputer 64 K RAM | Boekhouden 64 299 — (uitbreidbaar tot 128 K) “A Y WAN as ke heel 489 — TELEKODER PRIJS Telefoonmodum 598 — Stofhoes CBM 64 12,50 Stofkap CBM 64 34,50 Stofhoes voor recorder 11,95 Stofhoes voor atari 12,50 Datarecorder 1010 147 — Diskdrive 1050 849 — SONY HB 75 P SOK RAM Printer/plotter 1020 279, MSX standaard voor ROM cartridge 7577: 7 programma's. Personal Databank voor lı ° .. opslag en verwerking van div. gegevens ee naar 248 - RGB uitgang. l E Low profile toetsenbord 299,— Ingebouwde printer-aansluiting. Bit 90 homecomputer 379 — TELEKODER PRIJS SPECTRAVIDEO SV 328 P SOK RAM Atari spelcomputer + spel 172 CPM compatible ҝә” CBS Colecovision + spel 299 — Microsoft Extended Basic SC gesch T 7 rinter/plotter — iin daard Se Recorder TCM 3000 D 279, standaar Diskdrive HBD 50 1299 — Joystick JS 55 Flir 1s + datàrécor тһ NEE ЫЫЫ Data cartridge HBI-55 149,— Geheugenmodule HBM 16 139,— Spelmodules 02,— Aackogrootboek 259,— LX-SPECTRUM HOMECOMPUTER Spectravideo 728 MSX 1189,— 48 K RAM met gratis 6 stuks software t.w.v. 350,— Datarecorder SV 1300 149,— TELEKODER PRIJS Diskdrive SV 902 945,— Printer SV 3000 798, — Monitor groen 398,— Alle apparatuur met volledige Monitor kleur 989, — Super expander 499,—
— - Prijswijzigingen voor- houden.
Boekhouden 599 —
TELEKODER mn
COMPUTERS
Nederlands grootste computerspeciaalzaak - Verzending door heel Nederland. Hoogstraat 53 en 65 Rotterdam 010 - 334242/334237 010 - 133088/148605
SCOOPER HANDY 840
ook in portable uitvoering de beste...
De SCOOPER HANDY 840 is een wonder van micro- techniek in minimale afmetingen. 6 160 kanalen waarvan 40 kanalen direct uitleesbaar e ontvangstbereik: CB (FM) 26-32 MHz (5/10 kHz stappen) VHF laag 66-68 MHz (5/12,5 kHz) VHF hoog 138-176 MHz UHF band 380-470 MHz (5/12,5 kHz) e RF gevoeligheid: 0,5 UV (66-176 MHz) 1,0 UV (380-470 MHZ) e Squelch gevoeligheid: 0,5 uV (66-176 MHz) 1,0 UV (380-470 MHz) @ IF selectiviteit: 5-50 dB (+ 25 kHz) e Scansnelheid 16 kanalen/sec. 6 40 geheugenkanalen ® Kristal gestuurde klok, LCD uitlezing van uren, minuten en seconden. @ Bedieningsknoppen voorzijde: volume, squelch, key- board, display en speaker. @ Aansluiting achterzijde: DC 7,2 V ® Voeding: 9 Vdc of NC-cellen 7,2 V. e Afmetingen: (hxbxd) 174x74x42 mm. e Toebehoren: flexibele rubberen telescoop antenne, draagtas, oplader NC-cellen.
SCOOPER
COMPU 300C
nog steeds de beste..
SCOOPER COMPU 5000
De SCOOPER COMPU 3000 is een zeer moderne computerscanner. Een groot aantal mogelijkhden maakt het gebruik van de COMPU 3000 tot een groot genoegen: 6 70 geheugenkanalen @ Ontvangstbereik van 60-520 MHz @ Automatische opslag van gevonden frequenties ® Priority en lock-out e Automatische AM/FM omschakeling in de luchtvaartband @ Telling aantal keren per gebruikte frequentie e Bandrecorder-aansluiting voor automatische opname van gesprek- ken @ 12 Volts en ingebouwde 220 Volts voeding @ Digitale klok @ Perfect regelbare squelch 6 Birdie en semafoon-piep vrij e Scant op UHF in 10 KHz, dus zuiver op frequentie @ Ontvangstbereiken: VHF FM 60- 90 MHz AIR AM 108-136 MHz VHF FM 140-180 MHz UHF FM 380-520 MHZ 6 Gevoeligheid 10 dB-S/N: FM 60-90 MHZ: 0,5 uV AM 108-136 MHZ: 0,5 uV FM 140-180 MHz: 0,5 uV FM 380-520 MHZ: 0,5 uV 6 Selectiviteit: + 7,5 kHz @ Scanstappen: 12,5 - 5 en 10 kHz